Συναντήσεις/ Ορίζοντας

Στάθης Άννινος: Ο λόγος και η μουσική ρέουν παράλληλα, διατηρώντας τη μοναδικότητα τους

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει τον Στάθη Άννινο και μιλάνε για το «βιωματικό εργαστήριο αυτοσχεδιασμού» που θα διεξαχθεί στις 27 Νοεμβρίου στο πλαίσιο του 8ο Cyprus Jazz and World Music Showcase και για την παράσταση Γιώργος Σεφέρης Προς την καρδιά της ποίησης που θα παρουσιαστεί στο Θέατρο Ριάλτο στις 28 Νοεμβρίου.

Ο αυτοσχεδιασμός υπάρχει μέσα στο ανθρώπινο DNA

 

Πείτε μας λίγο περισσότερα για το «βιωματικό εργαστήριο αυτοσχεδιασμού» που θα διεξαχθεί στο πλαίσιο του 8ο Cyprus Jazz and World Music Showcase;

Κατ’ αρχάς, θέλω να σας ευχαριστήσω για το βήμα που μου δίνεται, να αναφερθώ στις ενδιαφέρουσες δράσεις του τόπους σας.  Σε αυτό το εργαστήριο, θα έρθουμε σε επαφή με τα στοιχεία της μουσικής, μέσα από ασκήσεις και παιχνίδια, χτίζοντας την μεταξύ μας εμπιστοσύνη, λειτουργώντας ομαδικά και θέτοντας παράλληλα κανόνες οι οποίοι θα προκύψουν μέσα από την άμεση πράξη.  Σκοπός είναι να συνυπάρξουμε ο καθένας με τη δική του ταυτότητα και σταδιακά να οδηγηθούμε σε μια αυτοσχέδια σύνθεση.  Απευθύνεται σε όλα τα επίπεδα και μουσικά στυλ σε επαγγελματίες η σπουδαστές μουσικούς, ηθοποιούς αλλά και χορευτές. Θα ήταν ιδανικό οι κοινωνίες μας να λειτουργούσαν με αυτόν το τρόπο.  Ευτυχώς, μπορούμε μέσω της μουσικής!

Μπορούμε να πούμε ότι η μουσική όπως και όλες οι υπόλοιπες τέχνες, ξεπήδησαν μέσα από τον αυτοσχεδιασμό όταν ακόμα ο άνθρωπος ζούσε στις σπηλιές

Ποια η σημασία του αυτοσχεδιασμού στη μουσική;

Ο αυτοσχεδιασμός είτε ως αυτοσκοπός είτε ως μέσον, αποτελεί μια πολύ δημιουργική διαδικασία.  Αν παρατηρήσετε τα μωρά, θα διαπιστώσετε πως επικοινωνούν χωρίς δεύτερη σκέψη μέσω των ήχων πολύ πριν αναπτυχθεί ο λόγος τους.  Ο αυτοσχεδιασμός υπάρχει μέσα στο ανθρώπινο DNA.  Μπορούμε να πούμε ότι η μουσική όπως και όλες οι υπόλοιπες τέχνες, ξεπήδησαν μέσα από τον αυτοσχεδιασμό όταν ακόμα ο άνθρωπος ζούσε στις σπηλιές.  Η παράδοση της Δυτικής μουσικής, εξελίχθηκε μέσα από τον αυτοσχεδιασμό είτε μιλάμε για φωνητική είτε για οργανική μουσική.  Το γιατί αποκόπηκε από την κουλτούρα της είναι μια άλλη κουβέντα… Στην τζαζ ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί ένα τεράστιο πεδίο, αφού βασίζεται πάνω στην αυτοσχεδιαστική ικανότητα του μουσικού, όπως συμβαίνει σε κάθε παραδοσιακή μουσική σε όλους τους λαούς.

Πως η ελευθερία του αυτοσχεδιασμού συνδυάζεται με τους «κανόνες» της μουσικής πράξης γενικότερα;

Ακούγοντας τη μουσική του Μπάχ, Στραβίνσκι του Σένμπεργκ ή τους αυτοσχεδιασμούς του Τζάρετ, αισθάνεσαι μια απίστευτη αίσθηση ελευθερίας στη μουσική τους, όμως υπήρξαν πολύ αυστηροί με τους κανόνες που έθεταν οι ίδιοι.  Πέρα από κάποιους κανόνες και πλαίσια που υπαγορεύει ένα είδος μουσικής ή μία συγκεκριμένη εποχή ακόμα και η έκταση ενός οργάνου, ο καλλιτέχνης μέσα από την προσωπική του εμπειρία και την εμβάθυνση του, καλείται να υπερβεί τους κανόνες ανακαλύπτοντας παράλληλα τους δικούς του, που θα τον βοηθήσουν να ελευθερωθεί για να δημιουργήσει αυτό που ο ίδιος οραματίζεται.  Οι κανόνες εξυπηρετούν την ελευθερία και όχι την καταπάτηση αυτής.

Μέσα από τη συνύπαρξη της μουσικής και του λόγου, δημιουργείται μια νέα δόνηση στην ποίηση του Σεφέρη, η οποία μας προσκαλεί να συντονιστούμε κοινό και συντελεστές

Πως είναι για σας η επιστροφή σε εργαστήρια, φεστιβάλ και εκδηλώσεις δια ζώσης, έστω με τήρηση υγειονομικών μέτρων; 

Τα συναισθήματα μου τουλάχιστον στην αρχή, υπήρξαν ανάμεικτα. Ήμουν ενθουσιασμένος αλλά και αμήχανος παράλληλα. Αυτή τη χρονική στιγμή, ανυπομονώ να πραγματοποιήσω όλα τα καινούργια μου σχέδια και να βρεθώ στην όμορφη σκηνή του Ριάλτο για το αφιέρωμα του Σεφέρη και το εργαστήριο αυτοσχεδιασμού, παρέα με μουσικούς της Κύπρου, όπου θα μοιραστούμε την αγάπη μας για τη μουσική!

Αναφέρεστε στην εκδήλωση «Προς την καρδιά της ποίησης», ένα αφιέρωμα στον Γιώργο Σεφέρη. Ποιοι είναι οι βασικοί συντελεστές της και ποιο το σκεπτικό της;

Η παράσταση, πρωτοπαρουσιάστηκε στο ElaiΩnas Φεστιβάλ του Γιώργου Παλαμιώτη και της Φωτεινής Παπαδόδημα, στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2020. Η ιδέα ανήκει στον Γιώργο ο οποίος με αφορμή το αφιέρωμα αυτό, με προσκάλεσε να συνεργαστώ με τον Γιώργο Κέντρο, έναν από τους σημαντικότερους ηθοποιούς θεάτρου της γενιάς του. Όσον αφορά την παράσταση της Κύπρου, σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Κύπριος Ακαδημαϊκός Μιχάλης Πιερής ο οποίος συμπλήρωσε την παράσταση με τα “Κυπριακά” ποιήματα του Σεφέρη.  Στην παράσταση της Κύπρου, ο Γιώργος Κέντρος θα είναι παρών μέσα από την οθόνη του Ριάλτο.  Άρα, η αφήγηση θα εξελίσσεται με μια κινηματογραφική αίσθηση ενώ η μουσική θα συμβάλει ως ένα είδος soundtrack στο τελικό αποτέλεσμα. Το βίντεο επιμελήθηκε ο Πάνος Ηλιόπουλος στην εικόνα και ο Γιάννης Τούντας στον ήχο.

Γιατί επιλέγηκε η ποίηση του Σεφέρη;

Δεν μπορώ να σας πω με σαφήνεια γιατί η επιλογή, πέρα της μουσικής, δεν ήταν δική μου.  Αυτό που εξέλαβα όμως, είναι ότι η ποίηση του Σεφέρη είναι πολυδιάστατη και άκρως επίκαιρη, γεμάτη συγκινησιακές εικόνες και νοήματα που βρίσκεις μόνο σε μεγάλα έργα τέχνης.  Μιλά για την σκληρότητα της ανθρώπινης φύσης η οποία γεννάει όλα τα δεινά αλλά και για εκείνους που τα υπερβαίνουν.  Ένας τεχνίτης (όπως αποκαλούσε ο ίδιος τον εαυτό του) μπορεί από ένα πολύ σκληρό και δυσπρόσιτο υλικό να δημιουργήσει ένα πολύ όμορφο έργο τέχνης. Αγγίζει υπαρξιακά ερωτήματα που βασανίζουν τον άνθρωπο με έναν γοητευτικό και παράλληλα μυσταγωγικό τρόπο. Ο λόγος του άλλοτε καυστικός και ρεαλιστικός και άλλοτε ονειρώδης στα όρια του μεταφυσικού.  Όλοι οι Αρχαίοι τραγικοί ποιητές, ο Όμηρος, ο Παπαδιαμάντης ή ο Σαίξπηρ κ.α. σε διαφορετικά πεδία της τέχνης, έκαναν ακριβώς το ίδιο. Ο Σεφέρης, αποτελεί μια φωτεινή συνέχεια στην αιωνιότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας που καλύπτει την ανθρώπινη ύπαρξη και τις Τέχνες.

Η μουσική βοηθάει στο να φτάσει ο λόγος άμεσα στα αυτιά και στην καρδιά του κάθε ανθρώπου, ακόμα και αν δεν διαβάζει ποίηση.

Τι θα ορίζατε «καρδιά» της ποίησης και πως φτάνουμε σε αυτήν;

Η καρδιά είναι κρυμμένη και προστατευμένη, ίσως το πιο σημαντικό ζωτικό όργανο πάνω στο σώμα μας.  Αρκεί να την ακούσουμε και να αισθανθούμε τους κτύπους της.

Ανάμεσα στα ποιήματα του Σεφέρη και κάποια από τα «κυπριακά» του ποιήματα (Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ) η επιλογή έγινε για την παράσταση της Κύπρου; 

Η επιλογή των Κυπριακών ποιημάτων ανήκει στον Μιχάλη Πιερή.  Έναν πολυδιάστατο και πνευματικό άνθρωπο με πλούσια ακαδημαϊκή και συγγραφική συνεισφορά, ιδιαίτερα δραστήριος στα καλλιτεχνικά δρώμενα της Κύπρου.  Είχα την χαρά να τον γνωρίσω το καλοκαίρι που μας πέρασε, στο Φεστιβάλ της Αξιοθέας, ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής και δημιουργός του. Του έστειλα πρόταση έπειτα από παρότρυνση του φίλου μου Νίκου Δούκα.  Η απάντηση του ήταν άμεση και με προσκάλεσε να συμπράξουμε με μια ομάδα ηθοποιών του Θ.Ε.Π.Α.Κ όπου υπήρξε ιδρυτής του. Εν συνεχεία, πρότεινα να συμπληρώσει την παράσταση με ποιήματα όπου θα επέλεγε ο ίδιος καθώς, ήταν δεινός μελετητής της ποίησης του Σεφέρη. Η συνεισφορά του στην παράσταση υπήρξε καθοριστική. Δυστυχώς, πληροφορήθηκα πριν από λίγες μέρες τον πρόσφατο θάνατο του.  Η παράσταση έπειτα από κοινή απόφαση με την καλλιτεχνική διευθύντρια του Ριάλτο κα Γεωργία Ντότζερ, θα αφιερωθεί σε εκείνον.

Ποια πιστεύετε πως πρέπει να είναι η σχέση μουσικής και λόγου σε μια τέτοια παράσταση;

Ο λόγος και η μουσική ρέουν παράλληλα, διατηρώντας τη μοναδικότητα τους, επιχειρώντας να συγκινήσουν και να κινητοποιήσουν το κοινό να ανακαλύψει, μια διαφορετική διάσταση στην ποίηση του Γ.Σεφέρη.  Ως μουσικός επιχειρώ να αφηγηθώ με ήχους αυτό που εκλαμβάνω από την ποίηση του Σεφέρη, πάντα σε συνάρτηση με τη φωνή του αφηγητή, τις δυναμικές, την εκφορά του λόγου και τον ρυθμό. Στοιχεία, που απορρέουν από τον λόγο και την αφήγηση του ηθοποιού. Έτσι δημιουργείται μια αμφίδρομη σχέση.  Ο ηθοποιός με προσεγγίζει σαν συμπρωταγωνιστή του κι εγώ σαν ένα όργανο με το οποίο συνομιλώ μαζί του.  Κοινός σκοπός μας είναι ο λόγος, ο οποίος εκφέρεται από δύο διαφορετικές γλώσσες, των ήχων και των λέξεων.  Εν κατακλείδι, μέσα από την συνύπαρξη της μουσικής και του λόγου, δημιουργείται μια νέα δόνηση στην ποίηση του Σεφέρη, η οποία μας προσκαλεί να συντονιστούμε κοινό και συντελεστές.

Μέσω της μουσικής, της μελοποίησης του Θεοδωράκη περισσότερο, ο λόγος του Σεφέρη έφτασε σε περισσότερο κόσμο. Παραμένει αναγκαία για την ποίηση αυτή η διαμεσολάβηση που δίνει η μουσική; 

Ο ποιητής όταν συλλαμβάνει ένα ποίημα, δεν έχει στο μυαλό του αν θα μελοποιηθεί.  Αυτό υποστήριζε ο Μ.Χατζηδακις ο οποίος μελοποίησε μόνο στον Μεγάλο Ερωτικό, ένα από τα τελευταία έργα του.  Από την άλλη πλευρά, οι εξαιρετικές μελοποιήσεις που έκανε ο Μίκης Θεοδωράκης και άλλοι μεγάλοι συνθέτες πάνω σε ποιήματα σημαντικών ποιητών όπως των Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσου, Καββαδία κ.α έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην παιδεία του κόσμουΝαι, η μουσική βοηθάει στο να φτάσει ο λόγος άμεσα στα αυτιά και στην καρδιά του κάθε ανθρώπου, ακόμα και αν δεν διαβάζει ποίηση.  Αλλά, θεωρώ ότι είναι ένα εγχείρημα αρκετά περιπετειώδες και τολμηρό, και όταν πετυχαίνει είναι μαγικό.

Ως μουσικός από τη πλευρά σας τι κερδίζετε από την επαφή σας με την ποίηση; 

Διευρύνομαι καλλιτεχνικά και μουσικά, “ανοίγοντας” την φαντασία μου, αξιοποιώντας το πιάνο και τη μουσική με έναν θα έλεγα πιο ευρηματικό τρόπο.  Παράλληλα κινητοποιώ, διαφορετικές δημιουργικές δυνάμεις εκείνες του πιανίστα, συνθέτη, αυτοσχεδιαστή και φυσικά του ακροατή.

Έχετε κάποιους στίχους του Σεφέρη που σας εκφράζουν περισσότερο αυτό τον καιρό; 

 Όμως τη σκέψη του πρόσφυγα τη σκέψη του αιχμάλωτου τη σκέψη
του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια
δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς.

 

8ο Cyprus Jazz and World Music Showcase

Βιωματικό εργαστήριο αυτοσχεδιασμού με τον Στάθη Άννινο

Θέατρο Ριάλτο,

Σάββατο 27 Νοεμβρίου 2021, 10:00

Γιώργος Σεφέρης, Προς την καρδιά της ποίησης  
Θέατρο Ριάλτο, 28 Νοεμβρίου 2021, 20:30
Απαγγελία: Γιώργος Κέντρος
Μουσική επιμέλεια / Πιάνο: Στάθης Άννινος
Επιλογή των «κυπριακών» ποιημάτων: Μιχάλης Πιερής
Σύλληψη ιδέας: Γιώργος Παλαμιώτης – Φένια Παπαδόδημα (Ελαιώνας Festival)
Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy