Στην τελευταία του κατοικία οδηγήθηκε ο πρωτομάστορας του κυπριακού πολιτισμού, της κυπριακής παράδοσης, Κωστής Κωστέα

Σε ηλικία 96 ετών έφυγε από τη ζωή το απόγευμα του Σαββάτου 27 Φεβρουαρίου 2021 ο Κωστής Κωστέας, ένας από σημαντικότερους ανθρώπους του πολιτισμού στην Κύπρο.

Σήμερα Δευτέρα 01 Μαρτίου φίλοι και συγγενείς του Κωστή Κωστέα τον αποχαιρέτησαν για την τελευταία του κατοικία.

Σημειώνεται ότι έγιναν εισφορές στο φιλανθρωπικό σωματείο «Μάνα» και στο ταμείο Αλληλεγγύης Λυσιωτών.

Ο Κωστής Κωστέας, είχε γεννηθεί την Πρωτομαγιά του 1925 στην κατεχόμενη Λύση και ήταν ο ιδρυτής, ενός από των σημαντικότερων συγκροτημάτων στην Κύπρο, του ΣΥΚΑΛΥ.

Όταν τέλειωσε το δημοτικό σχολείο μπήκε στη βιοπάλη. Σε ηλικία 8 χρόνων άρχισε να παίρνει μαθήματα βυζαντινής μουσικής από τον πατέρα του, που ήταν ιεροψάλτης στην εκκλησία της Παναγίας στη Λύση.

Σε ηλικία 17 χρόνων άρχισε να ασχολείται με μουσικές συνθέσεις. Μαζί με άλλους συνομήλικους του ίδρυσαν το σωματείο Αγροτική Ένωση Λύσης (ΑΕΛ) και δημιούργησαν 30μελή ανδρική χορωδία, της οποίας η διεύθυνση ανετέθη στον Κωστέα. Στο ρεπερτόριο της χορωδίας, που έκανε εμφανίσεις τόσο στη Λύση όσο και στα περίχωρα, περιλαμβάνονταν και αρκετές συνθέσεις του Κωστέα. Η ίδια χορωδία συνέχισε υπό τη διεύθυνση του, στο σωματείο ΕΑΣ Λύσης. Στην δεκαετία 1960-70 του ανατέθηκε η διδασκαλία και διεύθυνση της 50μελούς μεικτής χορωδίας των λαϊκών οργανώσεων Λευκωσίας και προαστίων.

Ο Κωστέας ασχολήθηκε με τη σύνθεση κυπριακών τραγουδιών βασισμένων στις κυπριακές παραδοσιακές μελωδίες και ρυθμούς. Έγραψε τραγούδια σε στίχους Παύλου Λιασίδη, Μιχάλη Πασιαρδή, του ποιητάρη Ττοφή Ραϊκκή, του πατέρα του Κυριάκου Κωστή Χατζηπιερή κ.α., όπως και σε δικούς του στίχους.

Ο Κωστής Κωστέας υπήρξε ο εμπνευστής και ιδρυτής του Συγκροτήματος Καλλιτεχνών Λύσης (ΣΥΚΑΛΥ) το 1961. Οι πολύπλευρες δραστηριότητες του συγκροτήματος συνεχίζονται μέχρι σήμερα τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Από την μέρα της ίδρυσης του ΣΥΚΑΛΥ ο Κωστέας είναι ο καλλιτεχνικός και γενικός διευθυντής, με ποικίλα καθήκοντα: τη συγγραφή χοροδραμάτων, τη μουσική σύνθεση τραγουδιών για τις ανάγκες των παραστάσεων, ως σύμβουλος για την κατασκευή αυθεντικών κυπριακών ενδυμασιών και σκηνικών, τη συγγραφή στίχων στην κυπριακή διάλεκτο, την οργάνωση παραστάσεων στην Κύπρο και καλλιτεχνικών περιοδειών στο εξωτερικό κ.α.

Κυπριακά τραγούδια με μουσική και στίχους του Κωστέα κυκλοφόρησαν σε δυο δίσκους μακράς διαρκείας με τίτλους «Όμορφη Κύπρος» (1970), «Βαθκιές ρίζες» (1978) και άλλους δίσκους 45 στροφών. «Κλαίω Γρουσή μου» (1971), «Αγάπη μου παλιά» (1972), «Παπούτσιν που τον τόπον σου». Έγραφε μουσική και τραγούδια, διασκεύασε και προσάρμοσε κυπριακή δημοτική μουσική και τραγούδια για μουσικοχορευτικά έργα τα οποία ο Οργανισμός Θεατρικής Αναπτύξεως Κύπρου (ΟΘΑΚ) ανέβασε στην Κύπρο, την Ελλάδα και την Αγγλία. Έγραψε επίσης μουσική και τραγούδια που παρουσιάστηκαν στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο.

Μετά το θάνατο του μουσικοδιδασκάλου του Γιάγκου Σουρουλλά, ο Κωστέας δίδαξε και διηύθυνε για μερικές εκδηλώσεις και λειτουργίες την εκτοπισμένη εκκλησιαστική χορωδία Λύσης σε διάφορες εκκλησίες.

Ασχολήθηκε επίσης με τη συγκέντρωση λαογραφικού υλικού και με την ποίηση.

Επικήδειος Γενικού Γραμματέα ΚΕ ΑΚΕΛ Άντρου Κυπριανού για τον Κωστή Κωστέα

«Για τούτα που τραβήσαμε τζια ‘ακόμα που τραβούμεν εν ‘ να γινούν με τον τζαιρόν σαν παραμύθιν των μωρών, τζιαι των δικών μας αγγονιών ετσ’ εν’ να τους λαλούμεν. Για να γλιτώσ’ η Τζιύπρος μας να φτάσ’ ως τους τζιαιρούς σας ήπιεν π΄ αθάνατες πηγές τζι ήτουν τζι οι ρίζες της βαθκιές στην γην της Ροδαφνούσας.»

«Βαθκιές ρίζες». Λάρνακα, 1978. Όλο το νόημα του έργου του Κωστή Κωστέα φωλιάζει σε αυτούς τους στίχους. Ένας άνθρωπος που έκανε τα δεινά του τόπου μας τραγούδι, μουσική να περνά από στόμα σε στόμα, να ριζώσει μέσα στις καρδιές μας. Ένας άνθρωπος που αγωνίστηκε ο πόνος να γίνει όνειρο για την Κύπρο που θέλουμε.

Αποχαιρετούμε σήμερα τον Κωστή Κωστέα. Τον πρωτομάστορα του κυπριακού πολιτισμού, της κυπριακής παράδοσης. Τον αγωνιστή, το σύντροφο, το ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα, το δάσκαλο. Το δημιουργό που σε καιρούς δύσκολους βγήκε μπροστά και χάραξε μαζί με άλλους πρωτοπόρους συναγωνιστές του, νέους δρόμους για τη λαϊκή μας παράδοση.

Αποχαιρετούμε τον προοδευτικό άνθρωπο που κατάφερε να πάει κόντρα σε προκαταλήψεις, συντηρητικές νοοτροπίες και να ανοίξει το δρόμο για εκατοντάδες Λυσιώτες. Τον άνθρωπο που έκανε τους νέους ανθρώπους να αγαπήσουν τη μουσική, την ποίηση, τον χορό το θέατρο. Τον εμπνευστή, το διευθυντή, μα πάνω απ’ όλα την ψυχή του ιστορικού Συγκροτήματος Καλλιτεχνών Λύσης, ΣΥΚΑΛΥ, του πρωτοπόρου και δραστήριου συγκροτήματος λαϊκών χορών και μουσικής.

Ο Κωστής Κωστέας ήταν αυτοδίδακτος πνευματικός δημιουργός που οι τραγικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα δεν του επέτρεψαν την πρόσβαση, σε ανώτερες σπουδές, όπως ήθελε. Η ανάγκη για επιβίωση τον έριξε από νωρίς στη βιοπάλη. Όμως δεν άφησε το όνειρο να πάει χαμένο. Μελέτησε μόνος του. Δούλεψε μόνος του και τελικά κέρδισε με το έργο του την αναγνώριση και την εκτίμηση, πρώτα απ΄όλα των Λυσιωτών και στη συνέχεια του κυπριακού λαού.

Το εμπνευσμένο έργο του άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στα πολιτιστικά δρώμενα της Κύπρου. Η δράση του μέσα στο Κίνημα για τα δίκαια της πατρίδας του, ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, τον κατέταξε στους πρωτοπόρους εργάτες στην πάλη για την ειρήνη και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Ο Κωστής αφήνει πίσω του το παράδειγμα ενός ανθρώπου με απέραντη καλοσύνη, ήθος και ανιδιοτέλεια. Ενός ανθρώπου που στις προκλήσεις απαντούσε με την πραότητα του ανθρώπου που έπιασε το νόημα της ζωής και της δημιουργίας, αλλά και με αφοπλιστικό, πηγαίο χιούμορ.

Η ίδρυση του ΣΥΚΑΛΥ, το 1961 και η δράση του, συνιστούσε για τα κυπριακά δεδομένα εντελώς νέα προσέγγιση της κυπριακής μουσικοχορευτικής παράδοσης. Τομή στην πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότητα της τότε εποχής.

Το έργο του Κωστή Κωστέα, η δράση και η προσφορά του ΣΥΚΑΛΥ, δεν ήταν απλώς καλλιτεχνική σφραγίδα πάνω στην κυπριακή παράδοση. Ήταν βαθιά πολιτική πράξη. Δημοτικοί χοροί και τραγούδια όπως διασώθηκαν ανάμεσα στις δύο κοινότητες, την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή, έγιναν η αφορμή για να σταλεί δυνατό μήνυμα ενάντια στο διαχωρισμό και υπέρ της επανένωσης. Ιδιαίτερα μετά την εισβολή, τότε που ο μόνος που τολμούσε να μιλήσει για επαναπροσέγγιση ήταν η Αριστερά, ο Κωστής και το ΣΥΚΑΛΥ σήκωσαν το βάρος και έδωσαν τα μηνύματα με το δικό τους, μοναδικό τρόπο.

Είναι πολυδιάστατη και πολυσχιδής η προσφορά του Κωστή Κωστέα στα πολιτιστικά και πολιτικά δρώμενα της Κύπρου. Ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης μελέτης του σε θέματα Βυζαντινής Μουσικής, ξεκίνησε με τη μελοποίηση βυζαντινών ύμνων και στη συνέχεια προχώρησε στη διδασκαλία της σε νέους της κωμόπολης της Λύσης. Έγραψε μουσική και σκηνοθέτησε σειρά χοροδραμάτων που άφησαν εποχή, όπως το «Ειδύλλιο και γάμος», «Στα Μαρμαρένια Αλώνια» και το «Βαθκιές Ρίζες».

Μαζί με το ΣΥΚΑΛΥ πήρε μέρος σε δεκάδες φεστιβάλ και εκδηλώσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό. Ο Κωστής Κωστέας έγραψε μουσική σε σειρά θεατρικών έργων των Παύλου Λιασίδη και Μιχάλη Πασιαρδή, του πατέρα του Κυριάκου Κωστή Χατζηπετρή του Ττοφή Φαίκκη , αλλά και σε στίχους δικούς του. Μετά το θάνατο του ιεροψάλτη και χοράρχη βυζαντινή χορωδίας, Γιάγκου Σουρουλλά ανέλαβε τη διεύθυνση της χορωδίας του «Γιάγκου Σουρουλλά-Δήμου Λύσης». Εξίσου σημαντική ήταν και η έρευνα και η ανάδειξη του έργου σημαντικών κυπρίων δημιουργών όπως του Παύλου Λιασίδη, Μιχάλη Πασιαρδή, Γιάγκου Σουρουλλά και άλλων.

Επιστέγασμα της πολύπλευρης αυτής προσφοράς, ήταν οι τιμητικές διακρίσεις που έλαβε ο Κωστής Κωστέας μαζί με το ΣΥΚΑΛΥ, με πιο χαρακτηριστικές αυτές του 1968, με το πρώτο Βραβείο στο διαγωνισμό της Διεθνούς παιδικής Οργάνωσης CIMEA με το ποίημα «Λευτεριά και Ειρήνη» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, το 1984, με το βραβείο Λαϊκής Τέχνης του Ιδρύματος FVS του Αμβούργου, το 1995, με το Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς «Τεύκρος Ανθίας-Θοδόσης Πιερίδης» της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ και το 2012, με το βραβείο του «Ανώτερου Ταξιάρχη του Τάγματος Αξίας της Κυπριακής Δημοκρατίας», το οποίο απένειμε ο τότε Πρόεδρος της Κύπρου, αείμνηστος Δημήτρης Χριστόφιας στην εκδήλωση για τα 50χρονα του ΣΥΚΑΛΥ.

Ο Κωστής Κωστέας παρήγαγε σπουδαίο πολιτιστικό αλλά και βαθιά πολιτικό έργο. Εντάχθηκε στο ΑΚΕΛ από το 1943 και παρέμεινε πιστός στα ιδανικά και τις αρχές του μέχρι την τελευταία του πνοή. Άνθρωπος αεικίνητος συμμετείχε στα κοινά και όχι μόνο, με το καλλιτεχνικό του έργο. Ο Κωστής είχε στο επίκεντρο της σκέψης και της δράσης του, την αγαπημένη του Λύση, στο Δήμο της οποίας διετέλεσε κατά καιρούς εκ περιτροπής Δήμαρχος και Αντιδήμαρχος.

Η 14η Αυγούστου του 1974 σημάδεψε τον Κωστή, το ΣΥΚΑΛΥ, τη Λύση, την Αμμόχωστο και την Κύπρο.

«Τον Ιούνιο του 1974 βρισκόμαστε για περιοδεία στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, στην Ερφούρτη, την πόλη των λουλουδιών κι επιστρέψαμε. Ένοχη και αμείλικτη ακούστηκε η φωνή: «Να φύετε που το χωρκόν…». Φύγαμε. Και να πάμε που; Κανένας δεν ήξερε. Όταν κάπου σταματήσαμε για να κουρνιάσουμε και τα πολεμικά πετούμενα μας συνόδευαν, αρχίσαμε ο καθένας να αναζητά τους δικούς του. Αγκαλιαζόμασταν σαν να βλεπόμασταν ύστερα από χρόνια. Κι όταν καταλάγιασε η πρώτη αντάρα, μετρηθήκαμε. Έλειπαν πολλοί…».

Χάθηκε και η αναντικατάστατη περιουσία του συγκροτήματος. Παρόλα αυτά, το ΣΥΚΑΛΥ, ήταν το πρώτο εκτοπισμένο οργανωμένο σύνολο που επαναδραστηριοποιήθηκε. Αυτό γιατί ο Κωστής στάθηκε μπροστά. Γιατί δεν τα παράτησε ποτέ και έτσι άνοιξε το δρόμο για να περάσουν και άλλοι, όπως έγινε με την επανασύσταση του Συγκροτήματος Καλλιτεχνών Λύσης, ΣΥΚΑΛΥ, λίγο μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974.

Φέτος, κλείνουν 60 χρόνια από την ίδρυση του ΣΥΚΑΛΥ , αλλά και 120 χρόνια από τη γέννηση του Παυλου Λιασίδη, στενού φίλου και συνεργάτη του Κωστή Κωστέα, γέννημα και θρέμμα και αυτός της Λύσης. Το ΑΚΕΛ, καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς θα αναλάβει πρωτοβουλίες για να τιμήσει τις δύο επετείους, τους δημιουργούς και το έργο τους.

Μεγαλύτερη ωστόσο τιμή στον Κωστή και στους άλλους πρωτοπόρους της κυπριακής πολιτιστικής δημιουργίας είναι να ρίξουμε το βάρος μας στην στήριξη του πολιτισμού και των ανθρώπων του στον τόπο μας.

Κάθε εποχή γεννά ανάγκες. Ο πόνος και το δάκρυ του λαού μας για όσα πέρασε η Κύπρος, γέννησαν την ανάγκη ο πολιτισμός να χτίσει γέφυρες. Ο Κωστής και οι συνοδοιπόροι του, οι κύπριοι δημιουργοί έχτισαν το έργο τους πάνω στο θεμέλιο της ελπίδας για απελευθέρωση, επανένωση, επιστροφή. Μόνιασαν το λαό μας με τη μουσική, το χορό και το έργο τους. Μεγαλούργησαν, αφήνοντας πίσω τους έργο αθάνατο.

Η σημερινή εποχή γεννά νέες ανάγκες. Την ανάγκη οι δημιουργοί του τόπου μας να φωτίσουν με το ταλέντο τους το δρόμο σε μια εποχή που τη ρήμαξε η απαξίωση, η διαφθορά, η ισοπέδωση. Να γίνει η ανάγκη έργο και δημιουργία που θα σπρώξει το λαό μας να αγωνιστεί για να αλλάξουν τα πράγματα στον τόπο μας. Που θα τον ενώσει για να χτίσει το μέλλον του, για να κερδίσει το δικό του αύριο σε μια Κύπρο της προόδου, μια πατρίδα ελεύθερη, επανενωμένη, ομοσπονδιακή. Αυτή θα είναι η καλύτερη τιμή στο έργο του Κωστή Κωστέα και των άλλων δημιουργών της γενιάς του. Σε αυτό θα είναι και πάλι, μπροστάρης το ΑΚΕΛ και το Λαϊκό Κίνημα.

Αιωνία σου η μνήμη ακριβέ μας σύντροφε και φίλε Κωστή Κωστέα. Όσα δημιούργησες έγιναν το χέρι που έδειξε τον ουρανό σε εκατοντάδες νέους ανθρώπους, σε ολόκληρο το λαό της Κύπρου. Το έργο σου έγινε το ζεστό φιλί της μάνας Κύπρου πάνω στο πονεμένο μέτωπο της προσφυγιάς. Η δράση σου είναι πια κερί αναμμένο που μας θυμίζει την Κύπρο που είχαμε και φωτίζει την Κύπρο που θέλουμε.

Ελαφρύ να είναι το χώμα που θα σε σκεπάσει. Τα θερμά μας συλλυπητήρια στη σύζυγό σου Παναγιώτα, τα παιδιά σου Κυριάκο, Τάσο, Μίκη, στα εγγόνια και όλους τους οικείους σου.