Στο ψηφιακό πιάτο του κόσμου ο πολιτισμός της Κύπρου

Ακόμα και με τα περιοριστικά μέτρα που έχουν επιβληθεί λόγω της νέας έξαρσης της πανδημίας, το ΤΕΠΑΚ συνεχίζει να βρίσκεται σε μια ατέρμονη και συστηματική δράση σε ότι αφορά τη λειτουργία κάποιων σημαντικών ερευνητικών τμημάτων του, στα οποία περιλαμβάνεται και το Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς το οποίο έχει αναπτύξει στο σχετικά μικρό διάστημα της λειτουργίας του, ένα μεγάλο δίκτυο από συνεργάτες σε όλο το κόσμο και έχει υπογράψει δεκάδες μνημόνια συνεργασίας με διάφορους φορείς σε Κύπρο, Ασία, ΗΠΑ και ΕΕ.

Ιδρυτής και διευθυντής του Εργαστηρίου το οποίο συμμετέχει ενεργά σε διάφορα ευρωπαϊκά έργα της Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και εργοδοτώντας ερευνητές, διδακτορικούς φοιτητές, γραφίστες και επιστήμονες από διάφορους κλάδους (μουσειολογία, βιβλιοθηκονομία, αρχαιολογία κλπ), είναι ο Δρ Μαρίνος Ιωαννίδης, Καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής του ΤΕΠΑΚ.

Το έργο που έχει  γίνει μέχρι σήμερα και συνεχίζεται στα πλαίσια των δράσεων του Εργαστηρίου, θεωρείται πρωτοπόρο σε παγκόσμιο επίπεδο και έχει κερδίσει την εκτίμηση και τον σεβασμό, από την επιστημονική κοινότητα και τους σημαντικότερους  παγκόσμιους  επιστημονικούς φορείς. Και δεν είναι τυχαίο που έχει τοποθετήσει την Κύπρο στην κορωνίδα της Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αφού  κατέχει, εδώ και δύο χρόνια,  σημαντικές έδρες, μοναδικές σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως η Έδρα της ΟΥΝΕΣΚΟ στην Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά και η Έδρα του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Χώρου.

Η έντονη ερευνητική, εκπαιδευτική και κοινωνική του δραστηριότητα όπως και η δυναμική του εμπλοκή σε συνέδρια, εργαστήρια, διεθνείς συνεργασίες, αλλά και οι βραβεύσεις κατά το 2019, αντανακλούν την ενεργή του εμπλοκή σε όλα τα επίπεδα της καινοτομίας, της έρευνας, της παιδείας, της χάραξης πολιτικής και ανάπτυξης στον συγκεκριμένο τομέα, αλλά και το υψηλό ποιοτικό επίπεδο των αποτελεσμάτων τα οποία αναδεικνύονται μέσα  μια σειρά ερευνητικών έργων.

Ανάμεσα σε αυτά τα έργα περιλαμβάνεται και το «Ψηφιακό Τόξο Πολιτισμού Ελλάδος-Κύπρου: Διάσωση και ανάδειξη της μεσαιωνικής πολιτιστικής κληρονομιάς στη νησιωτική περιοχή του Αιγαίου και της Κύπρου», που έχει ως κεντρική ιδέα τη διατήρηση, την προστασία και την ανάδειξη του πολιτισμικού περιβάλλοντος στην Κύπρο και στα νησιά του Αιγαίου. Το υλικό αυτό παρουσιάζει μοναδική αξία στη σύνδεση της ιστορικής διαδρομής των δύο περιοχών, καθώς θα τεκμηριωθούν και θα αναδειχθούν μνημεία κοινής πολιτισμικής ιστορίας, καθώς και ο περιβάλλοντας χώρος τους, με εξαιρετική ακρίβεια και πιστότητα.

Εξαιρετικής σημασίας ήταν η Τεχνική Συνάντηση του Έργου η οποία πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο και διοργανώθηκε από το Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου με στόχο την ανάδειξη του πλούσιου πολιτιστικού αποθέματος του νησιωτικού χώρου της Ελλάδας και της Κύπρου, με χρήση μοντέρνων και καινοτόμων τεχνολογιών.

 

Καταγραφή της μνήμης πολιτών και φορέων της Κύπρου

 

Ένα από τα σημαντικότερα έργα με συμμετοχή του Εργαστηρίου Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΤΕΠΑΚ, αποτελεί το REvivEU «WeAre #EuropeForCulture» που εστιάζεται στην συνέχιση του κληροδοτήματος του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με σκοπό τη διοργάνωση εκδηλώσεων στις ευρωπαϊκές χώρες που συμμετείχαν στο έργο.

Η πρώτη από αυτές τις εκδηλώσεις, διοργανώθηκε από την Έδρα της ΟΥΝΕΣΚΟ στην Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά του ΤΕΠΑΚ, και αφορούσε την  δωρεάν ψηφιοποίηση ιστορικού φωτογραφικού αρχείου και καταγραφή της μνήμης της Κύπρου.

Ειδικότερα, η εκδήλωση αυτή που θεωρείται από τις πιο ενδιαφέρουσες, απευθυνόταν προς όλους τους πολίτες, τους οργανωμένους φορείς, τα σωματεία και άλλους οργανισμούς και αποσκοπούσε  στη συλλογή  και ψηφιοποίηση φωτογραφιών και άλλου σχετικού υλικού με σημείο αναφοράς την ιστορία και την παράδοση της Κύπρου κατά τη διάρκεια της πρώτης πεντηκονταετίας του 20ου αιώνα.

Στα πλαίσια αυτής της εκδήλωσης, έγινε κατορθωτό να συγκεντρωθεί σημαντικό ποιοτικό ιστορικό υλικό,  από όλες τις κοινότητες της Κύπρου και διάφορα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία αγκάλιασαν την εκδήλωση με ιδιαίτερη συγκίνηση, αφού κατάφεραν να μοιραστούν με όλη την Ευρώπη ένα μέρος της μνήμης και της προσωπικής ιστορίας τους.

Όπως μας επισημαίνουν οι ιθύνοντες του Εργαστηρίου, με την ψηφιοποίηση δημιουργούνται καινούργιες ερευνητικές δυνατότητες, αφού πλέον ένας επιστήμονας έχει την άμεση πρόσβαση στον ευρωπαϊκό πολιτιστικό θησαυρό και προσφέρονται σε ιδιώτες, δήμους, κοινότητες και μικρομεσαία πολιτιστικά ιδρύματα, δωρεάν υπηρεσίες συντονισμού, επίβλεψης, αρχειοθέτησης-ταξινόμησης υλικού, ψηφιοποίησής του και εμπλουτισμού του με τα απαραίτητα μεταδεδομένα, ώστε οι Ψηφιοποιημένες Συλλογές φωτογραφιών, εφημερίδων, βιβλίων και γενικά οπτικοακουστικού υλικού να μπορέσουν να αναδειχθούν στην μεγαλύτερη ψηφιακή βιβλιοθήκη που είναι η Europeana η οποία άνοιξε τις πύλες της στο κοινό το 2008 και από τότε έδωσε πρόσβαση σε δεκάδες  εκατομμύρια αντικείμενα όπως βιβλία, χάρτες, ηχογραφήσεις, φωτογραφίες, πίνακες και ταινίες, αρχειακά έγγραφα και άλλο υλικό.

Τονίζοντας ότι «Πίσω μας είναι οι μνήμες των πατέρων μας, μπροστά μας τα μάτια των παιδιών μας», οι συνεργαζόμενοι επιστήμονες του Εργαστηρίου, απευθύνουν έκκληση στους πολίτες κι τους οργανωμένους φορείς να συνεισφέρουν στη διάσωση της ιστορικής μνήμης και του πολιτισμού για τις μελλοντικές γενιές.

Από τα μνημεία της UNESCO στη Μεσαιωνική πολιτιστική κληρονομιά

 

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά προγράμματα που έχει υλοποιήσει από την ίδρυσή του το Εργαστήριο Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΤΕΠΑΚ, είναι η παραγωγή τρισδιάστατων ψηφιακών ανακατασκευών των βυζαντινών εκκλησιών που βρίσκονται σε διάφορες περιοχές της Οροσειράς του Τροόδους και οι οποίες περιλαμβάνονται στον κατάλογο των Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Εξαιρετική, κατά γενική ομολογία, είναι η δουλειά που έχει γίνει και αφορά την εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι και ανάγεται στον 12^ο αιώνα με κατάγραφο το εσωτερικό της με τοιχογραφίες που ανήκουν σε διαφορετικές χρονολογικές περιόδους με τις παλαιότερες να χρονολογούνται το 1105 εκφράζοντας τις νέες τάσεις της ζωγραφικής της περιόδου των Κομνηνών.

Εξίσου σημαντική δράση αποτελεί η ανάδειξης της Μεσαιωνικής πολιτιστικής κληρονομιάς στη νησιωτική περιοχή του Αιγαίου και της Κύπρου, για την οποία η Έδρα της ΟΥΝΕΣΚΟ στην Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά του ΤΕΠΑΚ, στο πλαίσιο του έργου «DigiArc Ψηφιακό Τόξο Πολιτισμού Ελλάδος-Κύπρου Interreg», το οποίο εντάσσεται στο Πρόγραμμα συνεργασίας Interreg VA Greece – Cyprus Program “2014 – 2020», διοργανώνει διαδικτυακή ημερίδα στις 6 Νοεμβρίου.

Στην ημερίδα θα φιλοξενηθούν διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί, ερευνητές και εκπρόσωποι συνδέσμων και οργανισμών και θα παρουσιαστεί και θα συζητηθεί η εξέλιξη του έργου στην ψηφιοποίηση των μνημείων της Κύπρου (κάστρα Λάρνακας, Λεμεσού, Κολοσσίου και Πάφου και οι πύργοι Αλαμινού, Περβολιών, Πύλας και Ξυλοφάγου) και της περιοχής του Αιγαίου (μέρος της οχύρωσης της Μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου – τάφρος, πύλες, προμαχώνες, καθώς και το κάστρο της Χάλκης) εξασφαλίζοντας την ενίσχυση της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Κύριος Δικαιούχος του Έργου είναι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας και εκ μέρους της Ελλάδας συμμετέχουν το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου ενώ εκ μέρους της Κύπρου το Τμήμα Αρχαιοτήτων και η Έδρα της ΟΥΝΕΣΚΟ στην Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομία του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου.

Χρήστος Χαραλάμπους