Συμφιλίωση οικογένειας και εργασίας;

Της
Άντρεας Νεοφύτου*

 

«Είµαι η Μαίρη Παναγιωταρά µια εργαζόµενη µητέρα µια καλή νοικοκυρά, δεν είµαι τίποτα το σπέσιαλ το καταπληκτικό, είµαι αυτό που λέµε δείγµα τυπικό». Το τόσο παραστατικό τραγούδι της δεκαετίας του 1980 παρουσιάζει, µε εύθυµο οµολογουµένως τρόπο, την καθηµερινότητα µιας εργαζόµενης µητέρας. Αλήθεια πόσες γυναίκες ακόµη και σήµερα αναγνωρίζουν τη δική τους ζωή µέσα από αυτούς τους στίχους;

Το ζήτηµα της συµφιλίωσης της οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής της γυναίκας αποτελεί συχνά θεµατική πολιτικών συζητήσεων, σύνθηµα γυναικείων οργανώσεων, πυλώνα ευρωπαϊκών χρηµατοδοτούµενων ερευνητικών προγραµµάτων. Αποτελεί, εν ολίγοις, ζητούµενο του σύγχρονου κόσµου. Η συζήτηση που αναπτύσσεται γύρω από αυτό το θέµα αποτελεί και µια έµµεση παραδοχή της διπλής εκµετάλλευσης που υφίσταται η γυναίκα µέσα στο καπιταλιστικό σύστηµα. Της ταξικής και έµφυλης καταπίεσης που βιώνει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Για να απαντηθεί λοιπόν το ερώτηµα αυτό πρέπει να µπει το πλαίσιο µέσα στο οποίο η γυναίκα δραστηριοποιείται. Τι δυνατότητες τής δίνονται και ποια εµπόδια συναντά στην ταυτόχρονη πορεία δηµιουργίας οικογένειας, επαγγελµατικής και κοινωνικής της εξέλιξης;

Αρχίζοντας από τον έµφυλο διαχωρισµό των ρόλων µέσα σε µια τυπική οικογένεια, η γυναίκα από πολύ νωρίς αναλαµβάνει τις ευθύνες του νοικοκυριού, της φροντίδας των παιδιών και των ηλικιωµένων. Ενώ παράλληλα επωµίζεται µέρος της οικονοµικής βιωσιµότητας της οικογένειας. Αντίστοιχα, είθισται ο άντρας να αναλαµβάνει τη διαχείριση των οικονοµικών της οικογένειας αναλώνοντας το µεγαλύτερο µέρος του χρόνου του στην εργασία. Είναι η πιο πάνω κατάσταση αποτέλεσµα των στερεοτυπικών αντιλήψεων για την οικογένεια;

Εν µέρει ο έµφυλος διαχωρισµός των ρόλων αποτελεί παράγωγο των αντιλήψεων και πεποιθήσεων που διαµορφώνουµε κατά τη διάρκεια της ζωής µας. Σε ένα µεγάλο βαθµό όµως, είναι αποτέλεσµα αντικειµενικών συνθηκών. Παραθέτω µόνο µερικές δυσκολίες στις οποίες η γυναίκα θα έρθει αντιµέτωπη κατά τη διάρκεια της ζωής της, έτσι όπως έχουν καταγραφεί σε στατιστικές αµέτρητες φορές.

Το χάσµα µισθών µεταξύ ανδρών και γυναικών. Η γυναικεία εργασία αµείβεται λιγότερο από την ανδρική, πολλές φορές ακόµη και για εργασία ίσης αξίας. Επιπλέον, οι ευκαιρίες επαγγελµατικής ανέλιξης των γυναικών είναι, κατά πολύ, λιγότερες από αυτές των ανδρών. Σε πολλές περιπτώσεις µάλιστα, η µητρότητα αποτελεί εµπόδιο επαγγελµατικής αποκατάστασης ή και ανέλιξης των γυναικών. Εφόσον λοιπόν τα εισοδήµατα καθορίζουν την ποιότητα ζωής της οικογένειας, η επιτυχία ή η αποτυχία εξισορρόπησης οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής έρχεται ως επακόλουθο αυτής της ανισότητας.

Και εδώ προκύπτει το επόµενο εµπόδιο. Για να εργαστούν οι γονείς θα πρέπει να εξασφαλίσουν τη φύλαξη και φροντίδα των παιδιών. Υπάρχει ικανοποιητικός αριθµός βρεφοκοµικών και παιδοκοµικών σταθµών; Υπάρχουν λέσχες και χώροι φύλαξης των µεγαλύτερων παιδιών; Με τι κόστος και τι ποιότητα υπηρεσιών; Το σηµείο αυτό αποτελεί από τα βασικά ζητούµενα µιας οικογένειας. Ποιος θα αναλάβει τα βρέφη, 18 βδοµάδες µετά τη γέννησή τους, όταν η µητέρα πρέπει να επιστρέψει στη δουλειά; Ποιος θα αναλάβει τα παιδιά µετά το µεσηµέρι όταν σχολάνε από το σχολείο; ∆υστυχώς, στο θέµα αυτό το κράτος απουσιάζει παντελώς και την ευθύνη αλλά και το κόστος (που µπορεί να αναλογεί και σε έναν από τους δύο µισθούς) αναλαµβάνει εξ ολοκλήρου το ζευγάρι.

Τα ζητήµατα γίνονται ακόµη πιο σύνθετα για τις µονογονικές οικογένειες, καθώς και για τις οικογένειες µε χαµηλά εισοδήµατα. Ιδιαίτερα σήµερα µε τις διαδοχικές κρίσεις της οικονοµίας και την αυξανόµενη επιθετικότητα του κεφαλαίου, η γυναίκα βρίσκεται σε ακόµη πιο δυσµενή θέση. Η απελευθέρωση των ωραρίων εργασίας, η µείωση των µισθών, η µείωση του κράτους πρόνοιας και η κατάργηση κοινωνικών δοµών πλήττουν πρώτιστα τη γυναίκα. Η δε πανδηµία έχει αναδείξει µε τον πιο έντονο τρόπο τη γύµνια ενός κράτους που έχει εδώ και χρόνια µετατοπίσει τη δική του ευθύνη για τη βιωσιµότητα και λειτουργία της οικογένειας στην ίδια την οικογένεια. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο στόχος για συµφιλίωση της οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής της γυναίκας είναι ένα απλό θεωρητικό ζητούµενο.

*Υπερήφανη µάνα τριών