Συνέντευξη Άννα Μαραγκού: Μισός τόπος σημαίνει μισός άνθρωπος- Ο τόπος είναι ένας και η Ιστορία ενιαία

Συνέντευξη στην Αντωνία Λαμπράκη

Η Άννα Μαραγκού δεν χρειάζεται συστάσεις. Αρχαιολόγος και ενεργός πολίτης, παθιάζεται όταν μιλά για τον τόπο μας και την Ιστορία του. Μιλά για την ανάγκη συμφιλίωσης Ε/κ και Τ/κ και καταθέτει την ανησυχία της για το Κυπριακό. Αφορμή για την κουβέντα μας η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου της, «Περπατώντας στην άκρη της γης μας».

 

Με ποιες εντυπώσεις επιστρέψατε από την Τουρκία;

Ταξίδεψα αρκετές φορές στην Τουρκία. Έκανα ταξίδια που μου άνοιξαν λεωφόρους γνώσης και ορίζοντες. Σε ένα ταξίδι με την αδελφή μου, τη Νίκη, με λεωφορείο της γραμμής, πήγαμε στον Πόντο, από τη Σινώπη μέχρι το Νεβ Σεχίρ, σχεδόν σύνορα Τουρκίας με Γεωργία, πήγαμε στην Τραπεζούντα και στη Σαμψούντα. Η Τουρκία για εμένα αντιπροσωπεύει πολλά, είναι ένας χώρος που με συναρπάζει, αντιλαμβάνομαι καλύτερα τη σχέση Ανατολής-Δύσης. Παλαιότερα, συνταξιδέψαμε με τον Δεσπότη της Μόρφου, Νεόφυτο, μας συνόδευε τότε ο Γιώργος Χριστοδούλου, ο οποίος χειροτονήθηκε πρόσφατα από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, και αυτός ήταν ο λόγος του πρόσφατου ταξιδιού μου. Η σημερινή Τουρκία είναι το χθεσινό Βυζάντιο. Η περιήγηση σε αυτή τη χώρα με βοηθά να αντιλαμβάνομαι την Κύπρο καλύτερα. Όπως είπα, το πρόσφατο ταξίδι έγινε με την ευκαιρία της χειροτονίας του Καρπασίτη εκπαιδευτικού, ιστορικού Γιώργου Χριστοδούλου. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία. Ο λόγος του Πατριάρχη συγκινητικός, αγαπητικός, ενωτικός και εμψυχωτικός. Ο Πατριάρχης είναι ένας αληθινός εκκλησιαστικός ηγέτης, μια ζηλευτή μορφή. Και μένω ως εδώ.

Αφού μας περπατήσατε στις όχθες του Πεδιαίου Ποταμού, μας καλείτε τώρα να περπατήσουμε στην άκρη της γης μας. Ποια ανάγκη σάς οδήγησε σε αυτό το οδοιπορικό;

Το βιβλίο είναι συνέχεια του «Περπατώντας στις όχθες του Πεδιαίου ποταμού». Εκφράζει την ανάγκη να αντιμετωπίσω τον τόπο μου στο παρελθόν και στο παρόν του. Περπατήσαμε με τον Πέτρο Φιάκκα, ο οποίος ομόρφυνε το βιβλίο με τις φωτογραφίες του, γνωρίσαμε τον κόσμο της Καρπασίας, τους εγκλωβισμένους, τους έποικους, τους Κούρδους. Πολλοί εξ αυτών γέννησαν παιδιά τα οποία μιλούν ελληνικά και γνωρίζουν καλά τους τόπους μας. Καταλάβαμε τις δυσκολίες των εγκλωβισμένων που αντέχουν με ηρωισμό, τονίζοντας ότι εδώ είναι ο τόπος μας. Κάτι που δεν ακούω συχνά από άλλους συμπατριώτες μου.

Ποιας υποδοχής τύχατε;

Λάβαμε απίστευτη αγάπη και φιλοξενία. Έχω δημιουργήσει φιλίες και ανθρώπινες σχέσεις με τους εγκλωβισμένους και με Τ/κ, οι οποίοι προσφυγοποιήθηκαν. Κόσμος που πονεί όπως εγώ, αλλά και παλεύει. Ο φίλος μου ο Ερντογάν από τη Μασούρα Τηλλυρίας και η γυναίκα του, η Σονάι, η γιατρός των εγκλωβισμένων, από τον Άγιο Θεόδωρο Τηλλυρίας, είναι άνθρωποι οι οποίοι πονούν τον τόπο μας. Αυτός ο κόσμος έχει πολλά να μας διδάξει. Αυτοί εγκατέλειψαν την Τηλλυρία την περίοδο 1963-1965, πέρασαν δύσκολα, βρέθηκαν στην Τουρκία, ήταν αριστεροί, φυλακίστηκαν, επέστρεψαν και διαμένουν στη Γιαλούσα. Ήταν μια απερίγραπτη εμπειρία το οδοιπορικό στην Καρπασία. Εντοπίσαμε τα κατάλοιπα που βρήκαν οι Σουηδοί αρχαιολόγοι το 1928. Φανταστείτε, μετά από 91 χρόνια βρήκαμε τη Νιτοβίκλα -Νυχτοβίκλα τη λένε σήμερα- ένα από τα σπουδαία κάστρα της εποχής του χαλκού. Με τη βοήθεια Καρπασιτών αλλά και Κούρδων περιδιαβήκαμε ολάκερη τη χερσόνησο, πήγαμε στην Παναγία Δαφνώντα, στον Άη Άκουφο, σε μέρη ιστορικά, σε μέρη αγαπημένα. Περπατήσαμε την Καρπασία, από άκρη σε άκρη, από βουνό σε βουνό. Είδαμε τόπους που κατέγραψαν οι ιστορικοί, αλλά ζήσαμε και όσα τεκταίνονται σήμερα. Αυτό το βιβλίο πλέκει το παρελθόν με το παρόν. Νομίζω έτσι μαθαίνουμε καλύτερα την ιστορία, την αληθινή ιστορία.

 Η Καρπασία έχει μια ιδιαιτερότητα ως τοπίο και μια δύναμη ως παράδοση…

Στις περιηγήσεις που οργανώνω πραγματοποιώ διήμερη περιδιάβαση στην Καρπασία. Η Καρπασία δεν χορταίνεται, όχι ότι το διήμερο αρκεί για να την γνωρίσεις. Δεν είναι τυχαία αυτά που έγραψε η σουηδική αποστολή το 1928, ότι οι Καρπασίτες δεν απομακρύνονται από τη γη τους. Ο Καρπασίτης ζει με και από τη γη του, χαρακτηρίζεται από αυτάρκεια.

Ποιο περιεχόμενο δίνετε στο σύνθημα «Δεν ξεχνώ»;

Για να μην ξεχάσεις, πρέπει πρώτα να γνωρίζεις. Το «Δεν ξεχνώ» είναι σχήμα πρωθύστερο. Αναγιώνουμε τα παιδιά μας με το «Δεν ξεχνώ», αλλά αφού δεν έχουν εικόνες, θα ξεχάσουν. Είναι ίδια η πρόσληψη όταν δεις την Παναγία της Κανακαριάς ή το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα με την ανάγνωση από το βιβλίο; Ο τόπος είναι ένας και η Ιστορία ενιαία. Ένας πολιτισμός και έτσι πρέπει να διδάσκεται.

Λέτε ότι ο τρόπος διδασκαλίας της Ιστορίας δεν προάγει την πατριδογνωσία;

Σαφώς δεν προάγει την πατριδογνωσία. Προάγει το σημερινό παράλογο. Δεν νοείται να εστιάζω στα μνημεία μόνο στην εδώ πλευρά ή στον ένδοξο απελευθερωτικό αγώνα και το 1821. Η Ιστορία έχει συνέχεια. Κάποιος είπε ότι όποιος αγνοεί την Ιστορία του είναι καταδικασμένος να επαναλάβει τα λάθη της.

Η κοινωνία είναι έτοιμη να αποδεχθεί σχολικές περιηγήσεις στην κατεχόμενη γη μας;

Στο πλαίσιο των περιηγήσεων που διοργανώνω σε συνεργασία με έναν φίλο Τ/κ, έχω περιδιαβάσεις για παιδιά ηλικίας 8-12 ετών με τους γονείς τους. Γνωρίζουν το νησί τους, τα κάστρα της Κερύνειας, του Βουφαβέντο, της Καντάρας, τα θέατρά μας και έτσι προσλαμβάνουν ζωντανά την ιστορία, ενεργοποιείται η φαντασία τους. Αν δεν ταξιδέψουμε με τα παιδιά μας, θα μεγαλώνουν νομίζοντας ότι η Κύπρος ξεκινά από τα Λατσιά και τελειώνει στη Λεμεσό. Αυτό θέλουμε;  Θα σας πω κάτι που μου είπε η Σονάι, η γιάτρενα των εγκλωβισμένων μας. «Άννα, αν κοπελλούι σου εν φυλακή, εν θα πάεις να το δεις;» Αυτή είναι η λογική και η σχέση με τον τόπο μας. Είναι καιρός να μάθουμε στα παιδιά μας να διαχωρίζουν τον τουρκικό κατοχικό στρατό από τους Τ/κ. Ποιος εξήγησε στα παιδιά μας ότι υπάρχουν και Τ/κ πρόσφυγες οι οποίοι θέλουν να επιστρέψουν στον τόπο τους όπως εμείς; Ας δούμε, επιτέλους, τις ιστορικές αλήθειες.

Τι πρέπει να γίνει;

Βλέπουμε πού μας οδήγησε ο μακροχρόνιος αγώνας. Πρέπει να αλλάξουν οι όροι της εκπαίδευσης, να γίνει πιο αντικειμενική και ειλικρινής, να πάψει να είναι ομφαλοσκοπική. Μόνο έτσι έχουμε ελπίδες να μεγαλώσουμε μια νέα γενιά που θα αντιληφθεί ότι η μισή Κύπρος δεν μπορεί να επιβιώσει. Μισός τόπος σημαίνει μισός άνθρωπος, μισή προσωπικότητα. Πατριδογνωσία σημαίνει γνώση της πατρίδας και η ιστορική γνώση δεν μπορεί να είναι αυτή που μας βολεύει.

Αισιοδοξείτε για επίλυση του Κυπριακού;

Όσο περνά ο καιρός, μεγάλο μέρος της κοινωνίας αντιλαμβάνεται ότι το συμφέρον μας είναι η επίλυση του Κυπριακού, ώστε να αποκτήσουμε, όπως είπε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, κανονική ζωή. Υπάρχει κόσμος πληγωμένος, που έχασε αγαπημένα πρόσωπα, ακόμη θάβουμε νεκρούς, αλλά συνάμα έχουμε τα παραδείγματα των οικογενειών του Λιασή και του Σουππουρή, που έχουν ξεπεράσει τα όποια διλήμματα και προχωρούν. Μας φοβίζει κάθε τι νέο. Δεν αποδεχόμαστε εύκολα τις αλλαγές στην παιδεία, στην κοινωνία… Το ερώτημα είναι αν θέλουμε να μοιραστούμε την εξουσία με τους Τ/κ. Είναι έτοιμοι αυτοί που μας κυβερνούν να μοιραστούν την εξουσία; Φαίνεται να μην είμαστε έτοιμοι να δοκιμάσουμε.

Προφανώς βολευόμαστε με την υπάρχουσα κατάσταση;

Ο μεγάλος συμβιβασμός είναι η εφαρμογή της ομοσπονδίας. Αυτό που ζούμε είναι ψεύτικο και άδικο. Δεν γίνεται να βλέπουν οι πρόσφυγες τις περιουσίες τους να εξανεμίζονται και τους  συμπολίτες τους στη Λεμεσό και στην Πάφο να έχουν ευκόλως διπλασιάσει και τριπλασιάσει την αξία της δικής περιουσίας. Υπάρχει μια κοινωνική ανάγκη ο τόπος μας να ισοφαρίσει προς όφελος και εκείνων που έχασαν τα πάντα και δεν επωφελήθηκαν.

Ίσως ο κόσμος ανησυχεί για την ασφάλειά του;

Με την αλλαγή του πολιτεύματος θα υπάρχουν προβλήματα, αλλά αν υπήρχε θέληση και καθόμασταν με τον Μουσταφά Ακιντζί -ο οποίος είναι ένας από εμάς, αυτό να μην το ξεχνούμε, έχω δουλέψει μαζί του επί δημαρχίας Λέλλου Δημητριάδη και γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο Λεμεσιανός και Κυπραίος είναι, όπως ο Λέλλος- θα μπορούσαμε να βρούμε μια λύση. Το ερώτημα είναι αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τους Τ/κ.

Τι σας ανησυχεί;

Ανησυχώ γιατί το Κυπριακό δεν είναι στα πρωτοσέλιδο των εφημερίδων. Ανησυχώ γιατί τα πρωτοσέλιδα αφορούν στα οικονομικά μας επιτεύγματα. Ανησυχώ γιατί συνεχίζουμε να ζούμε με την ανωμαλία της Πράσινης Γραμμής. Νιώθω όμως ευτυχής γιατί έζησα την αληθινή ζωή. Είμαι Κυπραία και έχω περπατήσει παθκιά-παθκιά όλο τον τόπο μου.

 

Ας απεγκλωβιστούμε από το σύνθημα «Δεν ξεχνώ» και την κλάψα ως κοινωνία

 

Τα ΜΜΕ καλλιεργούν τη μνήμη των κατεχομένων και τη συμφιλίωση των κοινοτήτων;

Παρακολουθώ τις ειδήσεις του ΡΙΚ και θυμάμαι πέρσι, όταν ως αποτέλεσμα της πολυομβρίας προκλήθηκαν δυστυχήματα στα κατεχόμενα, πως δεν έγινε σχεδόν καμιά αναφορά, λες κι ήταν άλλος τόπος. Δηλαδή ποτζιεί δεν είναι τόπος μας;  Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν κάποιες εκπομπές, σίγουρα το ΡΙΚ θα μπορούσε καλύτερα. Να φέρει στην καθημερινότητά μας τα κατεχόμενα με εικόνες του Πενταδάκτυλου, του Κορμακίτη, όταν ανθίζουν οι τουλίπες, της Σαλαμίνας, χωρίς κλάψα και μιζέρια. Ας απεγκλωβιστούμε από το σύνθημα «Δεν ξεχνώ» και την κλάψα ως κοινωνία. Οι Τ/κ είναι ένα βήμα μπροστά, μιλούν για το μέλλον, εμείς για το παρελθόν.

Συμμετέχετε ως εμπειρογνώμονας στη δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την πολιτιστική κληρονομιά μας. Ποια η εμπειρία σας;

Μέσα σε αυτή τη στρεβλή κατάσταση στον τόπο μας, ο χώρος που βρίσκω κουράγιο και ελπίδα είναι η Τεχνική Επιτροπή. Εδώ δουλεύουν μαζί Τ/κ και Ε/κ, συνεργαζόμαστε ως άνθρωποι οι οποίοι νοιάζονται για τον τόπο τους. Όταν βλέπουμε μια κατεστραμμένη εκκλησία δεν αναλωνόμαστε στο ποιος φταίει, αλλά πώς θα τη φτιάξουμε. Επιτελείται εξαιρετική δουλειά. Οι άνθρωποι δουλεύουν για κοινό σκοπό, συνεχώς νέοι επιστήμονες, και από τις δύο κοινότητες, ενδιαφέρονται να στηρίξουν το έργο της Επιτροπής.