Συνέντευξη – Δημήτρης Χριστόπουλος: Ο ρατσισμός είναι ιδεολογία που εργαλειοποιεί την ισχύ

Ο ρατσισμός δεν μπορεί να εξαφανιστεί από κοινωνίες με ταξικά και εξουσιαστικά χαρακτηριστικά

Συνέντευξη στον Κυριάκο Λοΐζου

«Ο εχθρός είναι ο οποιοσδήποτε είναι αλλοδαπός, γκέι, Έλληνας, Τούρκος, Αλβανός και αρκεί που υπάρχει. Δεν χρειάζεται να κάνει κάτι δηλαδή: αρκεί που υφίσταται».

Με αφορμή το καινούριο του βιβλίο «Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα θα είχε λύση», η «Κυριακάτικη Χαραυγή» συνομίλησε με τον καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πρώην πρόεδρο της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Δημήτρη Χριστόπουλο, ο οποίος εξηγεί τόσο το φαινόμενο του ρατσισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση -και όχι μόνο, όσο και την «κυπριακή ιδιαιτερότητα», όπως αυτή απορρέει μέσα από το σκάνδαλο των «χρυσών» διαβατηρίων. Επιπλέον, υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι μετανάστες προσφέρονται ως οι κατεξοχήν αποδιοπομπαίοι τράγοι.

Σε σχέση με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, παρατηρείται ένας ρατσισμός ο οποίος αναπτύσσεται από τα πάνω. Εξηγήστε μας, αν ισχύει και σε ποιο βαθμό.

Ο ρατσισμός δεν είναι μόνο μια άβολη ιδεολογία για τα κράτη. Είναι άβολη όταν οι ρατσιστές δέρνουν, καίνε, σκοτώνουν και βιαιοπραγούν στα θύματά τους αναπτύσσοντας βαριά εγκληματικές συμπεριφορές. Η ρατσιστική βία δηλαδή είναι μεγάλο θέμα στις κοινωνίες μας, καθώς θέτει κάποιους ανθρώπους σε μόνιμη εγκληματική ετοιμότητα. Ο εχθρός είναι ο οποιοσδήποτε είναι αλλοδαπός, γκέι, Έλληνας, Τούρκος, Αλβανός -ό,τι θέλετε πείτε εδώ- και αρκεί που υπάρχει. Δεν χρειάζεται να κάνει κάτι δηλαδή: αρκεί που υφίσταται. Ωστόσο, η ρατσιστική βία που φιτιλιάζει την κοινωνική συνοχή και τη δημόσια τάξη δεν ξυπνάει ένα καλό πρωί μια μέρα μόνη της. Είναι προϊόν ρατσιστικών ιδεολογιών, της περιφρόνησης των αδύναμων και του στιγματισμού τους. Εδώ, στη διαμόρφωση του ρατσιστικού λόγου και ιδεολογίας τα κράτη δεν είναι αμέτοχα, αλλά απολύτως ενεργά. Να το έλεγα σχηματικά: ο ρατσιστικός λόγος εξυπηρετεί ως ένα μεγάλο βαθμό τις αντιμεταναστευτικές πολιτικές που ασκούνται σήμερα στην ΕΕ. Τα κράτη επικαλούνται το λόγο αυτό για να πούνε ότι «δεν χωράνε άλλοι μετανάστες διότι ο κόσμος αντιδρά». Η προσχηματική επίκληση τού από τα κάτω ρατσισμού γίνεται έτσι το ιδανικό άλλοθι του ρατσισμού από τα πάνω. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο βρίσκεται σήμερα η ΕΕ.

Υπάρχει μία υπονόμευση του δικαιώματος στο άσυλο. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Αυτό συμβαίνει διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θέλει άλλους πρόσφυγες. Απλό είναι, μην το δυσκολεύουμε. Αν η ΕΕ ήθελε να δεχθεί ή να ανεχθεί και άλλους πρόσφυγες δεν θα υπήρχε καμία υπονόμευση του ασύλου. Αν το ένα εκατομμύριο άνθρωποι που μπήκαν από το 2015 στην ΕΕ του μισού δις είναι ικανός λόγος να πούμε ότι «δεν αντέχουμε άλλους πρόσφυγες» το αφήνω στην κρίση του νοήμονα αναγνώστη μας. Το πρόβλημα δεν είναι ότι έχουμε αναρίθμητους πρόσφυγες στην ΕΕ. Άλλους δεν θέλουμε. Έτερον εκάτερον. Πολλούς πρόσφυγες έχει ο Λίβανος, η Τουρκία, το Ιράν κ.λπ. Οι πρόσφυγες συνήθως πάνε και περιμένουν στα γειτονικά τους κράτη και περιμένουν. Δεν πάνε απευθείας στις πλουσιότερες κοινωνίες. Αλλιώς, οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί προσφύγων θα βρίσκονται στη Σκανδιναβία. Δεν είναι όμως! Είναι όμως στα κράτη που σας είπα.

Είναι ο ρατσισμός ριζωμένος στη φύση της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Παίζει κάποιο ρόλο η πρόφαση περί «αλλοίωσης των πληθυσμών»;

Ο ρατσισμός είναι ιδεολογία που εργαλειοποιεί την ισχύ. Με την έννοια αυτή, ο ρατσισμός δεν μπορεί να εξαφανιστεί από κοινωνίες με ταξικά και εξουσιαστικά χαρακτηριστικά. Μπορεί όμως να τιθασευτεί και να περιοριστεί. Η Ευρώπη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το κατάφερε αυτό εφαρμόζοντας πολιτικές κοινωνικής αναδιανομής του πλούτου και ενισχύοντας το κράτος πρόνοιας. Από τη στιγμή που μπήκαμε οικουμενικά σε τροχιά παγκοσμιοποίησης πλέον, με όρους ενίσχυσης των κοινωνικών ανισοτήτων, ο ρατσισμός είναι αναπόδραστος σε δύο επίπεδα. Πρώτον, ως η απάντηση των ηττημένων της παγκοσμιοποίησης που βλέπουν στον ξένο την απειλή. Εκεί ο ρατσισμός εμπλέκεται με τον επιθετικό εθνικισμό, το μίσος των άλλων και το αφήγημα περί «αλλοίωσης». Δεύτερον, ακριβώς επειδή το κοινωνικό ζήτημα οξύνεται και η φτώχεια μεγαλώνει στη Δύση, τη στιγμή που η ένταση των πληθυσμιακών μετακινήσεων μεγαλώνει, οι μετανάστες προσφέρονται ως οι κατεξοχήν αποδιοπομπαίοι τράγοι. Ο αδύναμος δεν τα βάζει με τον ισχυρό, αλλά με τον πιο αδύναμο. Ο Έλληνας άνεργος δεν τα βάζει με το κράτος που δεν υλοποιεί πολιτικές προώθησης της εργασίας, αλλά με τον Πακιστανό που του «παίρνει τη δουλειά», μια δουλειά που ο Έλληνας είχε ήδη πάψει να κάνει. Αυτή είναι η μαγιά του φασισμού. Όπως είχα πει πριν από ενάμιση χρόνο σε συνέντευξή μου στη φιλόξενη εφημερίδα σας, ο κόσμος «δεν έχει υποφέρει από πρόσφυγες, από φασίστες έχει υποφέρει». Μπροστά μας θα το βρούμε και το ξαναφωνάζω λοιπόν.

Η κυπριακή κυβέρνηση διατείνεται το τελευταίο διάστημα ότι «δεν ξέρει τι να κάνει με τις ροές», ενώ προβάλλει μία «οικονομική δυσπραγία» ως προς την ανοικοδόμηση ή εξεύρεση δομών για τους πρόσφυγες. Εντάσσεται αυτό στο ρατσιστικό πλαίσιο, αν αναλογιστούμε ότι κάποιοι θησαύρισαν από τα «χρυσά» διαβατήρια;

Κοιτάξτε, η ιδιαιτερότητα της Κύπρου δεν είναι η αμηχανία έναντι των ροών ή η φερόμενη «οικονομική δυσπραγία» για την οποία κάνετε λόγο. Αυτά είναι, λίγο ως πολύ, τα αφηγήματα των περισσότερων κρατών στην Ευρώπη σε σχέση με τη μετανάστευση: από τα πλουσιότερα ως τα φτωχότερα. Από αυτά που έχουν μετανάστες ως αυτά που δεν έχουν καθόλου. Το 2014 είχα βρεθεί προεκλογικά στην Πολωνία και σε όλα τα κανάλια μιλούσαν για τη μετανάστευση, τους μουσουλμάνους και τους πρόσφυγες. Ρώτησα τότε πόσους πρόσφυγες είχε η Πολωνία και ο αριθμός ήταν διψήφιος. Γιατί το λέω αυτό; Διότι το τι λέγεται και το τι πιστεύεται σε σχέση με τους μετανάστες δεν είναι άμεση συνέπεια του δυσθεώρητου αριθμού τους, αλλά της ιδεολογίας που κυριαρχεί σε μια κοινωνία. Αυτή τη στιγμή, στην Πολωνία και την Ουγγαρία έχουμε τις πιο δεξιές, ξενοφοβικές κυβερνήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ελάχιστους μετανάστες. Και με την ευκαιρία, ο Ούγγρος ή ο Πολωνός ακροδεξιός δεν τα βάζει μόνο με τους μετανάστες, αλλά με τους Έλληνες επειδή είναι «τεμπέληδες» και πάει λέγοντας. Από ένα σημείο κι ύστερα, ο ρατσισμός δεν αφορά μόνο τους μετανάστες, αλλά και άλλους.

Και ποια είναι η ιδιαιτερότητα της Κύπρου λοιπόν;

Μα τα «χρυσά» διαβατήρια! Ότι η Κύπρος εμπορεύτηκε την ιδιότητα του Κύπριου πολίτη επί χρήμασι. Αυτό για μένα, συγχωρέστε με που το λέω, μου φαίνεται ευτελές και αναξιοπρεπές. Να κάνεις εμπόρευμα την ιθαγένειά σου είναι ντροπή. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυτό το έχουν κάνει η Μάλτα, η Κύπρος και η Βουλγαρία και απορώ πώς ακόμη οι θεσμοί της Ένωσης το ανέχονται, καθώς εμμέσως επηρεάζει δραστικά την ευρωπαϊκή ιθαγένεια. Νομίζω πάντως ότι είναι θέμα χρόνου να υπάρξει ως και απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ που θα θέσει φραγμούς σε αυτό το παζάρι ιθαγένειας. Πιο αποκρουστικό μου φαίνεται ότι στις χώρες αυτές, οι κυβερνήσεις που νομοθέτησαν την ιθαγένεια-εμπόρευμα είναι και εκείνες που εμφανίζονται και οι πιο αυστηρές στην πολιτογράφηση των μεταναστών που ζούνε ριζωμένοι στις χώρες. Μου φαίνεται πολύ ανάξιο να ενοχλείσαι όταν ένα παιδί μεταναστών που μεγαλώνει στη χώρα σου αποκτά την ιθαγένειά σου και την ίδια στιγμή να την διαθέτεις έναντι αντιτίμου σε έναν άνθρωπο που δεν έχει καμία σχέση και πραγματικό δεσμό με την πατρίδα σου. Είναι αξιολύπητο αυτό και λυπάμαι πολύ που έγινε στην Κύπρο.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy