Συνέντευξη Φεζιλέ Οσούμ: Στα πλοκάμια των σωματεμπόρων που αποκομίζουν δις εκμεταλλευόμενοι ανθρώπινες ψυχές

Κάθε χρόνο η 18η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως Πανευρωπαϊκή Ημέρα κατά της Εμπορίας Προσώπων (EU Anti-Trafficking Day). Μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτως ώστε να τονιστεί η ανάγκη για λήψη πιο αποτελεσματικών μέτρων όσον αφορά την πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων. Η εμπορία προσώπων είναι ένα έγκλημα με τζίρο 24 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο, ενώ υπολογίζεται πως κάθε χρόνο 21 εκατομμύρια άνθρωποι πέφτουν θύματα της εμπορίας προσώπων. Στις 15 Οκτωβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε η διεθνής εκδήλωση Walk for Freedom (Πορεία για την Ελευθερία), που σκοπό είχε να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για την εμπορία ανθρώπων, ενώ για πρώτη φορά στην Κύπρο υπήρξε δικοινοτική συνεργασία. Είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε με τη Φεζιλέ Οσούμ, εκ μέρους της τουρκοκυπριακής Πλατφόρμας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μια γυναίκα νομικό σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ερευνήτρια, ακτιβίστρια και αγωνίστρια κατά της εμπορίας ανθρώπων στην κοινότητά της.

Η Πλατφόρμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τονίζει τα προβλήματα της εμπορίας ανθρώπων. Πόσο ενήμεροι είναι οι Τουρκοκύπριοι σχετικά με αυτό το θέμα;

Το βόρειο μέρος της Κύπρου έχει χαρακτηριστεί ως «ζώνη ατιμωρησίας» εδώ και πολλά χρόνια από την Έκθεση TIP των ΗΠΑ. Η εμπορία ανθρώπων δεν ήταν καν έγκλημα μέχρι τον Μάρτιο του 2020. Αν και η ποινικοποίηση ήταν επιτυχής, μέχρι σήμερα δεν είχε υπάρξει καμία καταδίκη βάσει αυτού του άρθρου. Παρατηρήσαμε ότι η «αστυνομία» επιλέγει να μη διασυνδέει το έγκλημα εμπορίας ανθρώπων στις έρευνές της και προτιμά να προετοιμάζει τις υποθέσεις για λιγότερο σοβαρά εγκλήματα όπως η ενθάρρυνση της πορνείας ή η παροχή βοήθειας στην πορνεία, και σε περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων σε θέματα εργασίας το θεωρεί μάλλον ως εργατική διαφορά παρά μια σειρά σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, το ισχύον τοπικό νομικό πλαίσιο δεν προβλέπει την προστασία και τη βοήθεια των θυμάτων και δεν έχει θεσπιστεί θεσμικό πλαίσιο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση υποθέσεων εμπορίας ανθρώπων. Η απουσία ενός ολοκληρωμένου νομικού κειμένου οδηγεί στην απουσία ενός υποστηρικτικού, προστατευτικού και προληπτικού πλαισίου για τη σωστή βοήθεια των επιζώντων και την πρόληψη της εκδήλωσης αυτού του εγκλήματος. Σε επίπεδο κοινωνίας, παρ’ όλο που η σεξουαλική διακίνηση σε νυχτερινά κέντρα αποκαλύφθηκε από θαρραλέους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η τ/κ κοινότητα συνεχίζει να αγνοεί το θέμα και δεν υπάρχει ισχυρή απαίτηση να εξαλειφθεί αυτή η κατάσταση. Η σεξουαλική εκμετάλλευση σε νυχτερινά κέντρα μοιάζει πολύ με τα νυχτερινά κέντρα που υπήρχαν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Γυναίκες μεταφέρονται στο βόρειο τμήμα της Κύπρου με τη βίζα της «καλλιτέχνιδας», τους παίρνουν τα διαβατήρια και αναγκάζονται να εργαστούν ως ιερόδουλες κάτω από απάνθρωπες συνθήκες ως σκλάβες. Όταν πρόκειται για σεξουαλική εκμετάλλευση εκτός νυκτερινών κέντρων, τότε η τουρκοκυπριακή κοινότητα αγνοεί το πρόβλημα, καθώς και άνθρωποι που εργάζονται σε τομείς που θα έπρεπε να γνωρίζουν, απλά υποθέτουν πως οι γυναίκες αυτές, τα θύματα αυτά, έχουν «συναινέσει» στην πορνεία. Μπορώ να πω ότι η σωματεμπορία είναι ακόμα πιο αόρατη και υπάρχει πολύς ρατσισμός εναντίον των αλλοδαπών εργαζομένων. Υπάρχει επίσης πολλή ντροπή και κατηγορία των θυμάτων, ειδικά προς τις ξένες γυναίκες θύματα. Οι άνθρωποι συνήθως τις κατηγορούν για τη θυματοποίησή τους και προσπαθούσαν να τις κάνουν να ντρέπονται που εμπλέκονται με την πορνεία.

Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζετε ως μια οργάνωση που μάχεται για τα θύματα;

Υπάρχουν πολλά σημαντικά προβλήματα. Δεν υπάρχει καταφύγιο για τα θύματα εμπορίας και δεν παρέχονται καθόλου υπηρεσίες στα θύματα. Το «τμήμα κοινωνικής πρόνοιας» εξυπηρετεί πολίτες μόνο στις περιπτώσεις που αφορούν ενήλικες. Αυτό σημαίνει ότι τα θύματα εμπορίας δεν λαμβάνουν βοήθεια κοινωνικής πρόνοιας. Υπάρχει έλλειψη αστυνομικής ικανότητας και προθυμίας να διώξει τους εμπόρους ανθρώπων και να βοηθήσει τα θύματα. Και κανένας απολύτως οικονομικός προϋπολογισμός δεν διατίθεται για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Ωστόσο, πιστεύω ότι η βασική αιτία όλων των προκλήσεων που ανέφερα παραπάνω είναι η απουσία πολιτικής βούλησης για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Οι αρμόδιοι πολιτικοί αυτή τη στιγμή δεν έδειξαν κανένα απολύτως ενδιαφέρον για το θέμα.

Υπάρχουν αναφορές ότι άνθρωποι κυρίως από αφρικανικές χώρες καταλήγουν ως σύγχρονοι σκλάβοι και οι γυναίκες ρίχνονται στην πορνεία. Καταγράφηκε επίσης ένας αριθμός ανεξήγητων θανάτων, ενώ η Νιγηρία κάλεσε επίσημα τους πολίτες της να σταματήσουν να μεταβαίνουν στα κατεχόμενα. Είναι αυτή η ομάδα η πιο ευάλωτη; Μόνο σε αυτό το πεδίο εξαντλείται το πρόβλημα;

Η κατάχρηση της φοιτητικής βίζας είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιούν οι διακινητές στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Σύμφωνα με το ισχύον νομικό πλαίσιο, είναι πολύ εύκολο να λάβεις φοιτητική βίζα και να εισέλθεις. Δεν υπάρχει σύστημα παρακολούθησης για να ελέγχει εάν άτομα που έρχονται στην περιοχή ως φοιτητές φοιτούν πράγματι στα πανεπιστήμιά τους. Η συντριπτική πλειονότητα των υποθέσεων που εξετάζονται από την Πλατφόρμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δείχνει ότι υπάρχει άνοδος αυτής της τάσης. Νεαρές Αφρικανές, ειδικά από τη Νιγηρία, στρατολογούνται από «μαμάδες» στη χώρα τους και μεταφέρονται στο βόρειο τμήμα της Κύπρου με υποσχέσεις ότι θα εργάζονται και θα σπουδάζουν ταυτόχρονα. Μόλις φτάσουν εδώ, κλείνονται σε ιδιωτικά διαμερίσματα, δεν τις αφήνουν ποτέ να πάνε στα πανεπιστήμιά τους και εξαναγκάζονται στην πορνεία. Έχει παρατηρηθεί ότι οι διακινητές χρησιμοποιούν επίσης το «τελετουργικό βουντού» για να χειραγωγήσουν τα θύματα και να τα κάνουν να υπακούουν στις εντολές τους. Το τελετουργικό βουντού είναι μια πολύ παλιά παράδοση στη Νιγηρία που καταχράται από τους διακινητές για να δέσουν τα θύματα με τους διακινητές τους. Οι νεαρές Νιγηριανές τις περισσότερες φορές φοβούνται ότι θα αντιμετωπίσουν πνευματική βλάβη, αν πάνε ενάντια στις επιθυμίες των διακινητών τους. Γνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι εύκολο να το καταλάβουν πολλοί στην Κύπρο, ωστόσο είναι αυτό που είναι και πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι πνευματικές πεποιθήσεις μπορούν επίσης να στοχοποιηθούν και να καταχραστούν από διακινητές. Πρόσφατα, συνεργαστήκαμε με το NAPTIP για να εκφράσουμε τις κοινές μας ανησυχίες με τις κοινότητες στη Νιγηρία και να τις προειδοποιήσουμε για τους κινδύνους.

Τι γίνεται με την προστασία των θυμάτων;

Δεν υπάρχει καμία απολύτως υποστήριξη. Αυτή τη στιγμή είμαστε μόνο εμείς, δηλαδή η Πλατφόρμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που παρέχει υποστήριξη στα θύματα. Η Πλατφόρμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υλοποιεί ένα έργο που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και το έργο μάς επιτρέπει να παρέχουμε δωρεάν νομική βοήθεια και περιορισμένη ιατρική βοήθεια στα θύματα. Επιπλέον, πρόσφατα ξεκινήσαμε ένα έργο με τους Pro-Victims, το οποίο μας χρηματοδότησε αποκλειστικά για την υποστήριξη των θυμάτων. Μπορούμε πλέον να παρέχουμε καταφύγιο στα θύματα, καθώς και ρουχισμό, περαιτέρω ιατρική βοήθεια και σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις βοηθάμε στην οικειοθελή επιστροφή τους στις χώρες τους.

Μπορείτε να μας δώσετε αριθμούς για τα θύματα και πόσα έχουν ζητήσει βοήθεια;

28 γυναίκες έκαναν αίτηση από τις αρχές του 2022 για υποθέσεις σεξουαλικής εμπορίας. Πρόκειται για ένα μικρό αριθμό, αφού γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι πραγματικοί αριθμοί και τα θύματα είναι πολύ περισσότερα. Όμως λόγω των όσων ανέφερα και πιο πάνω, αλλά και της έλλειψης προστατευτικών μηχανισμών, πολλά θύματα δεν μπορούν να ζητήσουν βοήθεια. Όσες ζήτησαν βοήθεια ήταν αλλοδαπές γυναίκες και η συντριπτική πλειοψηφία ήταν από τη Νιγηρία. Μεταξύ όλων, 20 ήταν νεαρές Νιγηριανές (ηλικίας 18-30 ετών) και οι υπόλοιπες από το Ιράν, την Ουκρανία, το Τουρκμενιστάν κ.λπ. Η πλειοψηφία των γυναικών δεν ήθελε να συνεργαστεί με τις τ/κ «αρχές». Αυτό που καταγράφηκε ωστόσο είναι πως τα θύματα τρομοκρατήθηκαν από τους διακινητές τους είτε για το ρόλο των «αρχών», είτε για τις πνευματικές τους πεποιθήσεις όπως το τελετουργικό του βουντού που ανέφερα πριν, ότι δηλαδή κάποιο πνεύμα θα τις τιμωρήσει.

Νιώσατε φόβο οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της εργασίας σας; Υποθέτω ότι είναι δύσκολο να προσπαθήσεις να βοηθήσεις ανθρώπους την ίδια στιγμή που κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι αυτές οι ανθρώπινες ζωές είναι απλώς το εμπόρευμά τους;

Έχουμε βιώσει εκφοβισμό κατά τη διάρκεια της εργασίας μας με τους συναδέλφους μου. Ήμουν επίσης εκτεθειμένη σε πολλά σχόλια μίσους και απειλητικά μηνύματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε κάνει να νιώθεις άβολα και κάποιες μέρες απλώς με έκανε να νιώθω πολύ μόνη. Νομίζω ότι όλα αυτά τα συναισθήματα είναι πολύ λογικά, γνωρίζοντας ότι στην ουσία είμαστε απροστάτευτοι μπροστά σε άλλου είδους επιθέσεις που μπορεί να δεχθούμε. Γνωρίζω ότι είναι ένας δύσκολος τομέας δουλειάς, όμως δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινότητές μας. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να τα συζητάμε και να ευαισθητοποιούμε τους ανθρώπους. Στο τέλος της ημέρας, είμαι άνθρωπος και μπορώ να προσπαθήσω να καταλάβω πώς θα ένιωθα αν κάποιος άγνωστος έβλεπε το σώμα μου ως εμπόρευμα. Αυτό το συναίσθημα μού δίνει ενέργεια για να κάνω περισσότερα και εγώ, μαζί με τους θαρραλέους συναδέλφους μου που εργάζονται σε αυτόν τον τομέα, και θα συνεχίσουμε να απαιτούμε για θετική αλλαγή στη ζωή αυτών των θυμάτων.