Συστάσεις Κουρσουμπά για τη διαδικασία εκτίμησης ηλικίας ασυνόδευτων ανηλίκων

Σε συστάσεις σε ό,τι αφορά τη διαδικασία εκτίμησης της ηλικίας των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών ασύλου προβαίνει σε έκθεσή της η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Λήδα Κουρσουμπά, σημειώνοντας πως η αποτελεσματική εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών από την πρώτη στιγμή που αυτοκαθορίζονται ως ανήλικοι και έρχονται αντιμέτωποι με τις Αρχές, είναι καθοριστικής σημασίας για την προστασία τους, από νομικής απόψεως, σε σχέση με παραλείψεις, παρατυπίες, παρανομίες που ενδεχομένως να προκύψουν όχι μόνο κατά τη διαδικασία εκτίμηση της ηλικίας, αλλά σε όλα τα στάδια της μεταχείρισή τους, από τις αρμόδιες Αρχές.

Η κ. Κουρσουμπά συστήνει στην έκθεσή της, που δόθηκε στη δημοσιότητα, όπως το σύνολο των διαδικαστικών εγγυήσεων για την εκτίμηση της ηλικίας, ενσωματωθεί θεσμικά, τόσο μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις του περί Προσφύγων Νόμου όσο και στη θεσμοθετημένη διαδικασία της Υπηρεσίας Ασύλου, προκειμένου η εν λόγω διαδικασία να διασφαλίζει σφαιρικά και ολιστικά τα δικαιώματα των ασυνόδευτων παιδιών αιτητών.

Ειδικότερα, συστήνει τη θεσμική ρύθμιση της διαδικαστικής εγγύησης, που υποχρεώνει την ολιστική/διεπιστημονική προσέγγιση της διαδικασίας, της εγγύησης που παρέχει δυνατότητα αμφισβήτησης της απόφασης εκτίμησης της ηλικίας καθαυτής και της εγγύησης που επιβάλλει την ανεξαρτησία των επαγγελματιών, που εμπλέκονται με τη διαδικασία.

Επίσης, συστήνει, όπως, στη θεσμοθετημένη διαδικασία της Υπηρεσίας Ασύλου περιληφθεί, η διττή εφαρμογή του συμφέροντος του παιδιού. Στο πρώτο επίπεδο της εφαρμογής του, να διενεργείται, εξατομικευμένη εκτίμηση του κατά πόσο είναι προς το συμφέρον του ασυνόδευτου ανηλίκου αιτητή η υποβολή του σε διαδικασία εκτίμησης της ηλικίας του, η απόφαση αυτή, να είναι τεκμηριωμένη και να στηρίζεται σε συγκεκριμένους παράγοντες, αναφέρει.

Ενδεικτικά, οι παράγοντες που πρέπει να εξετάζονται είναι, η αναγκαιότητα της εκτίμησης της ηλικίας, η ευαλωτότητα, οι ειδικές ανάγκες και το κατά πόσον η διαδικασία θα επιτείνει το επίπεδο άγχους ή τραύματος ενός παιδιού, σημειώνει η κ. Κουρσουμπά.

Κατά δεύτερο, αναφέρει, να συμπεριληφθούν στη διαδικασία όλες οι διαδικαστικές εγγυήσεις, που έχουν πιο πάνω αναλυθεί και εντοπίζονται στην παρούσα Έκθεση, για τη μεγαλύτερη δυνατή διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών.

Ακόμη η κ. Κουρσουμπά συστήνει, μεταξύ άλλων, διεύρυνση των περιπτώσεων στις οποίες εφαρμόζεται το ευεργέτημα της αμφιβολίας. “Ειδικότερα, συστήνω όπως το ευεργέτημα της αμφιβολίας εφαρμόζεται και στις περιπτώσεις αιτητών όπου έστω και μία μη ιατρική εξέταση δεν εγείρει αμφιβολίες για την ηλικία τους ή όταν οι ιατρικές εξετάσεις καταλήξουν σε οριακό με την ανηλικότητα αποτέλεσμα. Επιπρόσθετα, οι Οδοντιατρικές Υπηρεσίες και οι Ιατρικές Υπηρεσίες να υποβάλλουν ανεξάρτητες εκθέσεις, στις οποίες να αναγράφονται ξεκάθαρα τα ευρήματά τους σε σχέση με την εκτιμώμενη ηλικία και με τα περιθώρια σφάλματος που αντιστοιχούν σε κάθε μέθοδο/εξέταση (βάση ενημερωμένων αναφορών)”, αναφέρει.

Επίσης, συστήνει η πληροφόρηση για τη συναίνεση των αιτητών σε ιατρικές εξετάσεις, να ετοιμαστεί σε γραπτό κείμενο, το οποίο να διαβάζεται και να επεξηγείται, σε γλώσσα κατανοητή στον αιτητή. Με τον τρόπο αυτό θα αποφεύγονται προφορικές διατυπώσεις ή λεκτικά ολισθήματα που να επηρεάζουν την ακρίβεια της ενημέρωσης και εν τέλει να παραβιάζουν την προϋπόθεση για την ενημερωμένη, από μέρους του αιτητή, συναίνεση, επισημαίνει.

Αλλη σύσταση αφορά την ανάπτυξη, ενιαίου μεταξύ των αρμοδίων Υπηρεσιών, ηλεκτρονικού συστήματος συλλογής πληροφοριών, που αφορούν τα ασυνόδευτα παιδιά, που να επιτρέπει την εξαγωγή στατιστικών δεδομένων και συμπερασμάτων, τα οποία στη συνέχεια να αξιοποιούνται για τη διαμόρφωση πολιτικών, διαδικασιών, πρακτικών και προγραμμάτων.

Η έκθεση επικεντρώνεται στην εκτίμηση της ηλικίας των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών ασύλου, η οποία στηρίζεται σε διερεύνηση που πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2015 μέχρι Σεπτέμβριο 2018. Είναι μία, από σειρά, τριών εκθέσεων, οι οποίες στηρίζονται στη διερεύνηση της συγκεκριμένης περιόδου. Οι δύο άλλες εκθέσεις της σειράς, πραγματεύονται, αντίστοιχα, την εκπροσώπηση και τη μετάβαση στην ενηλικίωση των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών ασύλου.

Η κ. Κουρσουμπά αναφέρει στην έκθεσή της πως δεδομένης της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης, παρατηρείται, τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, συνεχής ροή ασυνόδευτων παιδιών, τα οποία κατά πλειοψηφία προέρχονται κυρίως από Συρία και Σομαλία. Συγκεκριμένα, με βάση στατιστικά δεδομένα της Υπηρεσίας Ασύλου, αφίχθηκαν στην Κύπρο το 2016, 216, το 2017, 224 και το 2018 (Ιανουάριο-Οκτώβριο) 192, ασυνόδευτα παιδιά αιτητές ασύλου.

Σε ό,τι αφορά δεδομένα που αφορούν την εκτίμηση της ηλικίας, από το σύνολο των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών του 2016, παραπέμφθηκαν για ιατρικές εξετάσεις εκτίμησης της ηλικίας 45 ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτητές ασύλου, εκ των οποίων, η τελική εκτίμηση κατέληξε ότι οι 37 είναι ενήλικες. Το 2017, παραπέμφθηκαν για ιατρικές εξετάσεις εκτίμησης της ηλικίας 50 ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτητές ασύλου, εκ των οποίων η τελική εκτίμηση κατέληξε ότι οι 30 είναι ενήλικες. Το 2018 (Ιανουάριο μέχρι Σεπτέμβρη), διενεργήθηκαν 108 συνεντεύξεις σε ασυνόδευτους ανήλικους αιτητές ασύλου. Από αυτούς στάλθηκαν σε ιατρικές εξετάσεις οι 28, εκ των οποίων η τελική εκτίμηση κατέληξε οι 20 είναι ενήλικες.

Η κ. Κουρσουμπά υπογραμμίζει πως η εκτίμηση της ηλικίας έχει βαρύνουσα και καθοριστική σημασία στην διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών, καθότι, το αποτέλεσμα της εκτίμησης, καθορίζει τελεσίδικα και αμετάκλητα, τον μετέπειτα χειρισμό τους από τις αρμόδιες Αρχές, και την πρόσβασή τους ή μη, σε ειδικά δικαιώματα.

Συγκεκριμένα, σε περίπτωση που η διαδικασία εκτίμησης της ηλικίας καταλήξει ότι το άτομο είναι παιδί, αυτό διατηρεί όλα τα ειδικά δικαιώματα και τις παροχές που προβλέπονται από το κράτος για τους ασυνόδευτους ανήλικους αιτητές ασύλου εν γένει, ενώ σε περίπτωση που εκτιμηθεί ως ενήλικο, τότε τερματίζονται αμέσως τα ειδικά δικαιώματα και η προστασία που ελάμβανε, αναφέρει.

Σε περίπτωση που μια τέτοια εκτίμηση είναι λανθασμένη, ο ανήλικος τότε εκτίθεται σε πολλαπλούς κινδύνους όπως τη φτώχεια, την κράτηση, την εκμετάλλευση και τη κακοποίηση αλλά και την παραβίαση των ειδικών του δικαιωμάτων στο πλαίσιο της εξέτασης του αιτήματός του για άσυλο, σημειώνει.

Επιπρόσθετα, η ομαλή, σταδιακή μετάβαση, των ασυνόδευτων ανηλίκων αιτητών στην ενηλικίωση και η στήριξη των αιτητών στην ανεξαρτητοποίηση, συνεισφέρει σημαντικά στην προσαρμογή τους στις απαιτήσεις της ενήλικης ζωής καθώς και στην ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία, λέει η κ. Κουρσουμπά.