Τα έξυπνα κινητά ως πλατφόρμες και νέα πεδία κερδοσκοπίας

Του Λέανδρου Σαββίδη*

 

Λίγες είναι οι συσκευές οι οποίες μέσα σε πολύ λίγα χρόνια έχουν διεισδύσει τόσο πολύ στην καθημερινότητά μας, σε τέτοιο βαθμό που ιδιαίτερα οι νέοι να μην μπορούν να ολοκληρώσουν βασικές καθημερινές δραστηριότητες χωρίς αυτά. Παρόλο που τα έξυπνα κινητά ως όρος πρωτοεμφανίστηκε το 1997, για να περιγράψει μικρές συσκευές που η χρήση τους δεν περιοριζόταν μόνο ως τηλέφωνο, δεν είχαν διαδοθεί στην κουλτούρα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν κυρίως ως προσωπικές ηλεκτρονικές ατζέντες για επιχειρηματίες.

Χτίζοντας σε προηγούμενες συσκευές (όπως τα PDA, συσκευές των Blackberry OS, Microsoft CE, Symbian) αλλά παίρνοντας δυναμική με το εμπορικό πείραμα του πρώτου iPhone της Apple στα μέσα του 2007, όχι μόνο πέτυχαν ως καθημερινή συσκευή, αλλά είναι αυτή τη στιγμή οι πιο σημαντικές και απαραίτητες συσκευές για πολλούς χρήστες ανά το παγκόσμιο, με ανοδική μάλιστα πορεία. Η επιτυχία του πρώτου iPhone εξηγήθηκε από κάποιους ως επιτυχία της Apple να δώσει στους χρήστες την εμπειρία του «πραγματικού διαδικτύου».

Είχε μάλιστα προηγηθεί η διάχυση και «εμμονική» χρήση τον προηγούμενο χρόνο των Blackberries, γεγονός τόσο ενθουσιώδες, έτσι ώστε να εφευρεθεί η λέξη «crackberries», υπονοώντας ότι η χρήση του ήταν σαν ναρκωτικό. Δέκα χρόνια μετά, τα έξυπνα κινητά έχουν εξαπλωθεί παντού. Οι χρήσεις τους ποικίλες, από απλό απάντημα των ηλεκτρονικών μας μηνυμάτων σε ανάγνωση νέων, σύνδεση με φίλους, μέχρι και τη βοήθεια πλοήγησης σε πρόσφυγες προερχόμενους από εμπόλεμες περιοχές.

Η πολύ γρήγορη υιοθέτησή τους από το ευρύ κοινό και η ανάπτυξή τους ως μέρος της καθημερινής κουλτούρας σημαίνει πως τα έξυπνα κινητά θα πρέπει να αλλάζουν σύμφωνα με τις πολύπλοκες και ποικίλες ανάγκες του νέου αυτού καταναλωτικού κοινού. Ανάγκες που αλλάζουν πολύ γρηγορότερα απ’ ό,τι αλλάζει μια συσκευή. Με δεδομένο τον κεντρικό χαρακτήρα του λογισμικού στις συσκευές αυτές και αφού οι εταιρείες έχουν παρατηρήσει ότι το καταναλωτικό κοινό μπορεί να δώσει νέες ιδέες για εφαρμογές, έχουν μετατρέψει τα κινητά όχι απλά ως προϊόντα αλλά ως προϊόντα πλατφόρμες για αγορά υπηρεσιών. Αυτό είναι ενδεικτικό από το πώς προωθούνται πλέον στην αγορά οι συσκευές, ποια πλατφόρμα λογισμικού χρησιμοποιείται και ποιες είναι οι επιλογές όσον αφορά τις εφαρμογές (applications). Για την Apple για παράδειγμα,  μεγάλο μέρος της προώθησης των έξυπνων κινητών της (σειρά iPhone) κατέχει το iTunes, η πλατφόρμα αγοράς εφαρμογών, η οποία θεωρείται η πιο πλήρης σε σχέση με τους ανταγωνιστές της.

Με τις πλατφόρμες αγοράς εφαρμογών να διαδίδονται όλο και περισσότερο, πολλοί νέοι κυρίως έχουν μπει στο «παιχνίδι», αφού η ψηφιακή αγορά άνοιξε για την ώρα πόρτες και δημιούργησε ευκαιρίες για νέες αγορές μικραίνοντας το χάσμα μειονεκτικότητας που είχαν μικρές εταιρείες που ήταν το κεφάλαιο επένδυσης. Ετσι με πολλές μικρές ομάδες να δημιουργούν «νεοφυείς» επιχειρήσεις, ένα νέο ιδεολόγημα αναπτύχθηκε, παρόμοιο με το παλαιότερο της ιδέας ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει ένας καλός επιχειρηματίας, φτάνει να έχει καλή ιδέα που να λύνει κάποιο πρακτικό πρόβλημα.

Αντιλαμβανόμενες πως αυτό όχι μόνο δεν αδυνατεί τις αγορές και τη δική τους θέση αλλά αντιθέτως τις αναζωογονεί, οι πιο έμπειρες εταιρείες αποφάσισαν αντί να αντιταχθούν σ’ αυτή τη μόδα, να χρησιμοποιήσουν την καταναλωτική δυναμική, για να ελέγξουν το πλαίσιο (δηλαδή τις υποδομές) μέσα από το οποίο θα γίνονται τέτοιες συναλλαγές.

Τα ηλεκτρονικά ως επένδυση και πλατφόρμα

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, το γεγονός ότι τα δύο πιο διαδεδομένα λογισμικά έξυπνων κινητών, τα iOS και Android ανήκουν σε δύο μεγαθήρια της αγοράς. Η Apple ανέπτυξε το iOS, ενώ η Google (μαζί με τους Open Handset Alliance, μια κοινοπραξία εταιρειών λογισμικού και κατασκευαστικών) το λογισμικό Android που αγόρασε αρχικά από την ομώνυμη εταιρεία το 2007, μια πλατφόρμα ανοικτού κώδικα στην οποία μπορούν, όσοι γνωρίζουν, να προσθαφαιρέσουν εφαρμογές. Τα έξυπνα κινητά έχουν γίνει πλέον από χρήσιμες συσκευές, σε πλατφόρμες μέσα από τις οποίες παρέχονται υπηρεσίες. Αυτό περιλαμβάνει όλα τα μοντέλα, είτε το επιχειρηματικό μοντέλο στο οποίο αναπτύσσονται είναι «κλειστό» είτε «ανοικτό» (αν δέχονται δηλαδή συνεργασία από άλλα λογισμικά, κώδικες, συσκευές κ.τ.λ.).

Ο στόχος τους δεν είναι να παρέχουν τη συσκευή αλλά ένα ψηφιακό οικοσύστημα μέσα από το οποίο μπορούν να απορροφήσουν και να δημιουργήσουν νέους καταναλωτές, για να συνεχιστεί η δυναμική κερδοφορίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω απορρόφηση καθημερινών πρακτικών στη λογική της αγοράς. Οι χρήστες των έξυπνων κινητών δεν αγοράζουν με γνώμονα την καλύτερη συσκευή αλλά με βάση τού πως έχουν μάθει να οργανώνουν τις πληροφορίες τους, τι θα ήθελαν να κάνουν στο μέλλον με αυτή, οι οποίες επιθυμίες είναι βέβαια και αυτές διαμεσολαβημένες και «κληρονομημένες» από το υπάρχον κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό.

Οι 10 δημοφιλέστερες εφαρμογές

Το 2015 ήταν χρονιά στην οποία δόθηκε περισσότερη σημασία σε προϊόντα ψηφιακής υφής. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Nielsen, οι δέκα πιο χρησιμοποιημένες εφαρμογές του χρόνου που μας πέρασε προέρχονται από απλά 3 εταιρείες. Google, Apple και Facebook (ενώ δυναμικά προσπαθούν μπουν Microsoft και Blackberry χτίζοντας οι ίδιες πλατφόρμες αγορών) έχουν υπό την κατοχή τους τις δέκα δημοφιλέστερες εφαρμογές οι οποίες σύμφωνα με την έρευνα είναι: Facebook, YouTube, Facebook Messenger, Google Search, Google play, Google Maps, Gmail, Instagram, Apple Music, Maps (Apple).

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι εταιρείες που ελέγχουν την πρόσβαση στις πλατφόρμες, μπορούν να καθορίσουν σε αρκετά μεγάλο βαθμό τα πλαίσια και το είδος της επικοινωνίας, καθώς και να χτίσουν επιχειρηματικά κερδοσκοπικά μοντέλα πάνω σε πραγματικές ανάγκες και πολιτιστικές ανησυχίες. Δεν είναι λίγες οι ανησυχίες (μέχρι σήμερα περιορίζονται σε επίπεδο ατομικών δικαιωμάτων) για παράδειγμα που αφορούν το όραμα του ιδρυτή της Facebook, ΜαρκΖάκερμπεργκ, να δημιουργήσει ένα πλαίσιο πρόσβασης στο Ιντερνετ μέσω του internet.org, μιας ελεγχόμενης πλατφόρμας, με σκοπό την άντληση και εξάρτηση καταναλωτών αλλά και διαφόρων μικρών επιχειρήσεων από αυτή.

Αντί επιλόγου

Η μελέτη της ανάπτυξης των έξυπνων κινητών δεν μπορεί απλά να μας πει τι να περιμένουμε για το μέλλον, αλλά και να αποκαλύψουν τις συμφωνίες, τις υποδομές και το πολιτικό παιχνίδι γύρω από τον κόσμο στον 21ο αιώνα. Στο επίπεδο κατανάλωσης, αυτό που φαίνεται ξεκάθαρα πλέον, είναι ότι τα έξυπνα κινητά γίνονται η συσκευή εκείνη η οποία συνδέει το άτομο αυτόματα με τις αγορές. Δεν χρειάζεται πλέον κάποιος να πάει στο κατάστημα, να πάρει τηλέφωνο για πληροφορίες ή ακόμα και να έχει κλειδιά για διαφορετικές πόρτες. Υπερβολικά πολλές καθημερινές πρακτικές αλλάζουν, ενσωματώνοντας στις νέες λειτουργίες τους το έξυπνο κινητό ως τη μεσάζοντα συσκευή μεταξύ του χρήστη και του αντικειμένου. Επιπλέον, το γεγονός πως η συγκεντροποιημένη εργασία είναι σε όλο και λιγότερα χέρια, πρέπει να μας ανησυχεί όχι μόνο σε οικονομικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο.

Διότι, το ζήτημα του ποιος ελέγχει την πληροφορία (λογισμικά, αλγόριθμοι, δεδομένα κ.τ.λ.) αλλά και την κατασκευή των συσκευών (και των υποδομών για σύνδεση) ουσιαστικά μπορεί να επιβάλει όποιες συνθήκες εργασίας θέλει, αλλά και να αυξήσει μονοπωλιακά πλέον την εξάρτηση των χρηστών σε συγκεκριμένες καταναλωτικές πρακτικές άρα και να επηρεάζει άμεσα την κουλτούρα της κάθε κοινωνίας. Η ολοκληρωτική εξάρτηση των καταναλωτών από μερικές εταιρείες με ισχύ πολύ περισσότερη των κρατών που σε κάποιο βαθμό είναι υπόλογα σε πολίτες, είναι κάτι που αργά ή γρήγορα θα πρέπει να ασχοληθούμε σοβαρά.

Σημειώσεις

Cambell-Kelly et al. (2014) Economic and business perspectives on smartphones as multi-sided platforms, Telecommunications Policy, 39, 717-734

Caillaud, B., & Jullien, B. (2003). Chicken and egg: Competition among intermediation service providers. Rand Journal of Economics, 34(2), 309–328

Cohen, P. (2008). App Store downloads top 100 million, games a centerpiece. Macworld. September 9. Available at: http://www.macworld.com.

Comscore (2012). 2012 Mobile future in focus: Key insights from 2011 and what they mean for the coming year, http://www.iab.net

Krazit, T. (2009). The once and future app store. CNET News. April 3, http://reviews.cnet.com

Nielsen, (2015) Tops of 2015: Digital, December 17, http://www.nielsen.com

PR Newswire, (2006) Webster’s New World ® College Dictionary: Info Addicts are all Thumbs, November 1, http://www.prnewswire.com

Price, R. Business Insider (2015) Critics are still tearing into Mark Zuckerberg’s big plan to bring cheap internet to the world, May 19,  http://uk.businessinsider.com

Sharma, R. et all (2012) Understanding the Interactive Digital Media Marketplace: Frameworks, Platforms, Communities and Issues,Hershey, USA, IGI Global.

Vogelstein, F. (2008). The untold story: How the iPhone blew up the wireless industry. Wired. January 9, http://archive.wired.com

Witty, P (2015) See how smartphones have become a lifeline for Refugees, Oct 8, http://time.com

 

* Ο Λέανδρος Σαββίδης είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Πανε- πιστήμιο του Λέστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η έρευνά του πραγματεύεται τη συνάντηση νέων τεχνολογιών παραγωγής με την κοινωνία και τα κοινά.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy