Τα «κοινά» τα δημιουργούμε, δεν τα τσιμεντώνουμε

Της Μαρίας Χατζημιχαήλ*

Για την επαναδιεκδίκηση της νεκρής ζώνης

«Μαζί οικοδομούμε την κοινή μας πατρίδα» ήταν το πανό που με τρόμαξε όταν το είδα κατά τη διάρκεια της φετινής δικοινοτικής Πρωτομαγιάς. Δεν λέω, είναι έξυπνο και οι προθέσεις μπορεί να ήταν καθαρά συμβολικές. Έξι μήνες μετά, το σύνθημα (αν και προφανώς δεν έχει γραφτεί από τα ίδια άτομα) μεταφράζεται σε μια ξεκάθαρη πρόθεση.

«Τη δική τους συμβολή στην επίλυση του Κυπριακού, ενεργοποιώντας και τα κοινά τους οικονομικά συμφέροντα, κάνουν Ε/Κ και Τ/Κ εργολάβοι που προτείνουν την ανοικοδόμηση στη νεκρή ζώνη πριν ακόμα την κατάληξη των συνομιλιών». Με αυτό τον τρόπο ξεκινά η είδηση που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ο Πολίτης» την Παρασκευή, 9 Οκτωβρίου 2015, για την πρωτοβουλία των Κύπριων εργολάβων, την οποία μάλιστα ο πρόεδρος Αναστασιάδης «υποδέχθηκε με θέρμη».

Για άλλη μια φορά, ένα ζήτημα το οποίο συνδέεται άμεσα με το Κυπριακό πρόβλημα, αναδύεται μέσα από οικονομικά συμφέροντα και μία νεοφιλελεύθερη λογική. Έστω και «κοινά», αυτά τα συμφέροντα δεν παύουν να είναι αυτό που είναι, και συνεπώς δεν παύουν να προσφέρουν τη λύση που προσφέρουν: μια λύση βασισμένη στο ότι τα «κοινά» μας συμφέροντα μπορούν να είναι μόνο εκείνα τα συμφέροντα που είναι πρωτίστως οικονομικά. Το ίδιο συμβαίνει εξάλλου και στην περίπτωση της εξόρυξης υδρογονανθράκων, όπου η εξόρυξη και η εκμετάλλευση τους παρουσιάζεται συστηματικά (ιδιαίτερα στους ελληνόφωνους Κύπριους) ως κάτι που «μπορεί να αποτελέσει καταλύτη στην εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης του Κυπριακού».

Το ότι η πρόταση, την οποία ο πρόεδρος Αναστασιάδης υποδέχθηκε με τόση θέρμη, προέρχεται από τον κλάδο των εργολάβων, δεν είναι καθόλου τυχαίο. Αν δούμε αναδρομικά τις προτεραιότητες της κυβέρνησης (αλλά και των εκάστοτε κυβερνήσεων) ως προς την οικονομική ανάπτυξη, και ειδικά στην σημασία και τα οφέλη που δίνονται στις εταιρείες ανάπτυξης γης, ήταν αναμενόμενο πως η οικονομική αξία που εμπεριέχεται στο κτίσιμο της νεκρής ζώνης, θα ξυπνούσε τις διαθέσεις πολλών για επαναπροσέγγιση. Χαρακτηριστική σ’ αυτό το θέμα είναι και η ‘ανανεωμενη’ άποψη του Αρχιεπισκόπου για την επανένωση του νησιού.

Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι παρεμβάσεις στην νεκρή ζώνη, οι οποίες έδιναν φωνή σε κάτι διαφορετικό και κυρίως σε κάτι άλλο που απειλούσε και συνεπώς τρόμαζε το κυρίαρχο, στην καλύτερη περίπτωση αποσιωπούνταν και στην χειρότερη καταστέλλονταν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι παρεμβάσεις και οι δράσεις της «Συνέλευσης για μια Αποστρατιωτικοποιημένη Λευκωσία», καθώς επίσης και η οκτάμηνη κατάληψη της νεκρής ζώνης στην Οδό Λήδρας από το δι(α)κοινοτικό κίνημα «Occupy Buffer Zone», το οποίο είχε ως ομπρέλλα το σύνθημα «We are living the solution» και δέχτηκε την βίαιη καταστολή όλων ανεξαιρέτως των αστυνομικών δυνάμεων – απ’ όλες τις πλευρές των συνόρων.

Η δημιουργία στο φαντασιακό των Κυπρίων μιας τέτοιας μονοδιάστατης – οικονομίστικης λύσης δημιουργεί και «μονοδιάστατους» ανθρώπους με μονοδιάστατες αντιλήψεις. Έχουμε ξεχάσει πως εκτός από τις μεταξύ μας «διαφορές» και τις «συγκρούσεις», εκτός από όλα αυτά που σύμφωνα με τις κυρίαρχες εθνι(κιστι)κές αντιλήψεις «μας χωρίζουν και μας διακρίνουν», έχουμε τόσα πολλά κοινά. Η σχέση μας με τη θάλασσα, τα ψάρια και την καρέτα-καρέτα, η σχέση μας με τα βουνά, τα πεύκα και τ’ αγρινά, η σχέση μας με την παλιά Λευκωσία, τα στενά της και τα γατιά της, η σχέση μας με τη νεκρή ζώνη, την οποία αναζωγονούμε με τις διάφορες ιδέες, δράσεις και παρεμβάσεις μας. Η συνειδητοποίηση αυτών των «κοινών» – γεωγραφικών, οικολογικών, ιστορικών, κοινωνικών ή πολιτιστικών – έχουν αναπλάσει μία νέα γενιά ανθρώπων, η οποία βλέπει τη λύση ως το αποτέλεσμα ενός πολυδιάστατου αμαλγάματος ιδεών και συνειδήσεων που σταδιακά θα οδηγήσουν στην συνύπαρξη των ανθρώπων τόσο μεταξύ της μίας κοινότητας με την άλλη, όσο και μεταξύ της ευρύτερης κοινωνίας με το φυσικό και αστικό της περιβάλλον.

Αδιαμφισβήτητα, μια τέτοια πολυδιάστατη λύση είναι πολύ πιο «βιώσιμη» από μια αμιγώς οικονομίστικη λύση. Δυστυχώς, όμως, όπως καταδεικνύει και αποδεικνύει και η περίπτωση της νεκρής ζώνης, τα – κατά βάση οικονομικά – συμφέροντα των ελίτ δεν ευνοούν μια τέτοια λύση, η οποία θα σέβεται και θα διαφυλάσσει το περιβάλλον, την κοινωνία, την πολυπολιτισμικότητα και κυρίως την ιστορικότητα του χώρου και του χρόνου. Ας όψονται… «οι νέες επενδύσεις, οι θέσεις εργασίας, η οικοδομική βιομηχανία και η οικονομική ανάπτυξη».

* Μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο Κύπρου