Τα μπλόκα της Καισαριανής και του Βύρωνα

Βρισκόμαστε χρονικά στο 1944, χρόνο κατά τον οποίο οι Γερμανοί κατακτητές της Ελλάδας βλέποντας την ήττα να έρχεται αποχωρούν σταδιακά από τη χώρα.

Ταυτόχρονα όμως επιχειρούν να καταφέρουν όσο το δυνατό περισσότερα πλήγματα εναντίον της αντίστασης.

Προς τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούν τα Τάγματα Ασφαλείας, τους Έλληνες υποταχτικούς τους με στόχο να αντιμετωπιστεί ο «κομμουνιστικός κίνδυνος».

Το Απόρρητο Δελτίο Πληροφοριών της Διεύθυνσης Ειδικής Ασφάλειας του Κράτους, της 22 Σεπτεμβρίου 1943, ανάμεσα στα άλλα, στην παρ. 8, αφού διαβλέπει την αποχώρηση των Γερμανών, επισημαίνει τον κίνδυνο της κατάληψης της εξουσίας από το ΕΑΜ:

«Κατά πληροφορίας η εντός των Αθηνών κομμουνιστική οργάνωσις του ΕΑΜ διαθέτει 7.000 όπλα προς κατάληψιν της αρχής κατά την τυχόν αποχώρησιν των Γερμανικών Στρατευμάτων τη βοηθεία και των πλησιαζόντων τα Προάστεια Αθηνών κομμουνιστών ανταρτών της υπαίθρου.» (Αρχείον 1941 – 1944 Η.Ν. ΠΕΤΙΜΕΖΑ).

 

Μπροστά στην άνοδο της αντιστασιακής πάλης και την κατακόρυφη αύξηση της πολιτικής επιρροής του ΕΑΜ, οι  κατοχικές αρχές και η δωσίλογη κυβέρνηση Ράλλη επιστράτευσαν τη βία και την τρομοκρατία. Μαζί με τις συλλήψεις και τις φυλακίσεις, αυξάνονται δραματικά τα περιοριστικά μέτρα και οι εκτελέσεις. Από το φθινόπωρο του 1943, τα Τάγματα Ασφαλείας εγκαινιάζουν συγκεντρωτικά χτυπήματα, εκτεταμένες και στοχευμένες επιχειρήσεις, τα γνωστά «Μπλόκα».

Η Χ πρωτοστατεί στα μπλόκα

Τα ξημερώματα τις 17ης Αυγούστου του 1944, τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, μαζί με τους Έλληνες συνεργάτες τους, στήνουν το «Μπλόκο της Κοκκινιάς» στην πλατεία της Οσίας Ξένης στην Νίκαια. Στην Μάντρα της Κοκκινιάς εκτελούνται ομαδικά 350 κάτοικοι, όπου και θάβονται στο Γ’ Νεκροταφείο, ενώ περίπου 8.000 Κοκκινιώτες οδηγήθηκαν ως όμηροι στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.

 

Την ίδια ακριβώς μέρα, στις ανατολικές συνοικίες, τα μέλη της ομάδα της Χ στο Παγκράτι, η περιβόητη οικογένεια Παπαγεωργίου[1], στήνουν διάφορα μπλόκα στα όρια του Βύρωνα, της Καισαριανής και του Παγκρατίου, κάνοντας ελέγχους ταυτοτήτων στους διερχόμενους κατοίκους.

 

Άμεση ήταν η αντίδραση του τοπικού ΕΛΑΣ, ο οποίος επιτέθηκε στην ομάδα Παπαγεωργίου και ακολούθησε συμπλοκή. Οι Χίτες υποχώρησαν καίγοντας 5 καταστήματα στην κεντρική αγορά της Καισαριανής.

 

Η συμπλοκή στην Καισαριανή

Το αμέσως επόμενο πρωί, στις 18 Αυγούστου, 2 αστυφύλακες του Μηχανονίκητου Τμήματος της Αστυνομίας Πόλεων, οι γνωστοί Μπουραντάδες[2], μαζί με έναν άνδρα των Ευζωνικών Ταγμάτων Ασφαλείας, όλοι τους με πολιτικά ρούχα, μπαίνουν στην συνοικία της Καισαριανής όπου και γίνονται αμέσως αντιληπτοί από μέλη του ΕΛΑΣ.

 

Ξεκινάει αιματηρή συμπλοκή και προς ενίσχυση των ταγματασφαλίτων, προστρέχει ο επικεφαλής του Μηχανοκίνητου Τάγματος, Ν. Μπουραντάς, δυνάμεις των Ταγμάτων Ασφαλείας, αλλά και της Ειδικής Ασφάλειας.

Το μπλόκο

Οι άντρες του ΕΛΑΣ, λόγω της συντριπτικής υπεροπλίας των ευζωνικών τμημάτων αφού έχουν εξοπλιστεί άρτια από τις ναζιστικές δυνάμεις, υποχωρούν προς τον Υμηττό και ακολουθεί μπλόκο στην Καισαριανή, όπου συλλαμβάνονται 35 κάτοικοι της περιοχής.

 

Αμέσως μετά, στην κεντρική πλατεία της Καισαριανής, οι ταγματασφαλίτες και οι συνεργάτες τους, εκτελούν επιτόπου 5 εκ των συλληφθέντων, οι οποίοι ήταν μέλη ΕΑΜικών οργανώσεων.

Ο Κουτσούπης Κωνσταντίνος, ο Χατζηγιαννάκης Νικόλαος, ο Χατζηγιαννάκης Οδυσσέας, ο Παγώνης Σάββας και ο Καραμπαλίκης (ή Καραμπολίτης) Λεωνίδας (Δελτίο Συμβάντων ΚΒ’ αστυνομικού τμήματος)

Εκτός από την ομαδική εκτέλεση των 5 μελών του ΕΑΜ, εκτελούνται στην πλατεία Καισαριανής και οι Σετιάν Καραμπέτ, Επιτροπίδης Παναγιώτης, Κολλάρος Αντώνης.

 

Αυτή είναι και η πρώτη καταγεγραμμένη εκτέλεση στο κέντρο της συνοικίας, αφού οι μέχρι τώρα εκτελέσεις γινόντουσαν κυρίως στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.

 

Η εκτέλεση των Παπαγιώργηδων

Λόγω του συμβολισμού που εμπεριείχε η εκτέλεση των κατοίκων μέσα στην πλατεία της συνοικίας, τα αντίποινα της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) ήταν άμεσα και πραγματοποιήθηκαν με συμβολικό τρόπο.

Αμέσως μετά την αποχώρηση των ταγματασφαλιτών, μέλη της ΟΠΛΑ συλλαμβάνουν 2 εύζωνες και την αδερφή του ενός, εκτελούνται στην πλατεία της Καισαριανής, δίπλα ακριβώς από το σημείο της εκτέλεσης των ΕΑΜμιτών.

 

Επίσης τα μέλη του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ, μετά την επιτάχυνση των διαδικασιών αποχώρησης των κατοχικών δυνάμεων και την αποδυνάμωση των ΤΑ που πρόσφεραν κάλυψη στην οικογένεια Παπαγεωργίου, η οποία είχε γίνει όλα αυτά τα χρόνια, ο φόβος και ο τρόμος του Παγκρατίου και της ευρύτερης περιοχής, εκτελούν στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944, απέναντι από το σπίτι της οικογενείας, στην γωνία των οδών Κρησίλας και Πασιτέλους στο Παγκράτι, τον αρχηγό της οικογένειας Νίκο Παπαγεωργίου.

Στις 23 του ίδιου μήνα εκτελείται ο αδερφός του Γιάννης, στις 2 Δεκεμβρίου η αδερφή του Ελένη, 6 μέρες μετά η δεύτερη αδερφή  της οικογένειας, Κατίνα και η μητέρα του Βασιλική Παπαγεωργίου και τέλος ο Αλέκος Παπαγεωργίου ο οποίος εκτελείται από τα μέλη της ΟΠΛΑ στης 12 Δεκεμβρίου.

 

Μοναδικός επιζών της οικογένειας Παπαγεωργίου ο μεγαλύτερος γιος, που υπηρετούσε στην Ορεινή Ταξιαρχία στην Μέση Ανατολή κατά την περίοδο της Κατοχής και δεν αποτέλεσε στόχο.

Η μάχη στον Βύρωνα

Από την πρώτη μέρα του Αυγούστου σημειώνονται μάχες και συμπλοκές σε Αθήνα και Πειραιά. Τα Τάγματα Ασφαλείας πληθαίνουν τις επιδρομές τους.

Την 1η Αυγούστου, οχτακόσιοι γερμανοτσολιάδες, μπουραντάδες και παπαγιώργηδες  ντυμένοι με γερμανικές στολές των ΕΣ-ΕΣ, και μια διμοιρία Γερμανών στρατιωτών, με επικεφαλής τον Διοικητή του 1ου Συντάγματος Ευζώνων Αθηνών, συνταγματάρχη Ιωάννη Πλυτζανόπουλο και έναν Γερμανό ταγματάρχη.

Ηρθαν με φορτηγά γερμανικά αυτοκίνητα, σταμάτησαν κατά μήκος της λεωφόρου Υμηττού, έστησαν πολυβόλα στις γωνιές των δρόμων κι άρχισαν να προχωρούν προς τις δυο συνοικίες, στον Βύρωνα, ως την πλατεία Σμύρνης και την οδό Βρυούλων, και στην Καισαριανής ως την οδό Σμύρνης, την τέταρτη παράλληλο της λεωφόρου Υμηττού.

Αμέσως κινητοποιήθηκε το ΙΙ τάγμα του ΕΛΑΣ με τον Μπούσια και το ΙΙΙ τάγμα Καισαριανής με τον Πρασσά και ξεκίνησαν μια πεντάωρη μάχη με τους ταγματασφαλίτες.

Οι Γερμανοτσολιάδες δεν κατάφεραν να μπουν στις δυο συνοικίες, αποχώρησαν μετρώντας ισχυρές απώλειες, περίπου 70 νεκρούς. Κατόρθωσαν όμως να βάλουν φωτιά σε 10 παράγκες της Καισαριανής και να οδηγήσουν στο κέντρο της Αθήνας και από κει στο Χαϊδάρι 200 άνδρες.

Δυο μέρες μετά, στις  3 Αυγούστου, ο Πλυτζανόπουλος, μετά την αποτυχία να εισβάλει στο Βύρωνα και τη Καισαριανή, επιλέγει το  Νέο Κόσμο, θεωρώντας τη συνοικία αφύλακτη και εύκολο στόχο.

Ξαφνικά 16 φορτηγά ανεβαίνουν τον κεντρικό δρόμο του Νέου Κόσμου γεμάτα γερμανοτσολιάδες, για να πάρουν θέσεις στα ανατολικά και να αποκόψουν τη συνοικία από τις γύρω περιοχές όπου κυριαρχούσαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

Ο λόχος του Νέου Κόσμου – Δουργούτι είναι έτοιμος να αντιδράσει. Μια χειροβομβίδα «Μιλς» σκάει πάνω στο πρώτο φορτηγό και οι ριπές των αυτομάτων ακινητοποιούν το φορτηγό. Τα υπόλοιπα αυτοκίνητα ακινητοποιούνται 100 μέτρα πιο κάτω. Οι γερμανοτσολιάδες αναπτύσσονται και αρχίζει μια μάχη που κρατάει 2 ώρες και τελειώνει με την αποχώρηση των Ταγμάτων Ασφαλείας χωρίς να πραγματοποιήσουν το σκοπό τους.

Το μπλόκο

Δευτέρα 7 Αυγούστου 1944, απομεσήμερο. Γερμανικά στρατεύματα με τη συνδρομή των ταγματασφαλιτών έζωσαν τον Βύρωνα απ’ άκρη σ’ άκρη.

Ξεχύνονται στους δρόμους με πυροβολισμούς, σέρνουν τους άντρες απ’ τα μαλλιά απ’ τα σπίτια, χτυπώντας με υποκοπάνους και κλωτσιές. Ένας νέος δεν τους ακολουθεί, τον σκοτώνουν στην πλατεία αγ. Λαζάρου.

Μαζεύουν πεντακόσιους πού έμειναν, τους συγκεντρώνουν σ’ εκατό 5άδες, τους λένε πως θα τους σκοτώσουν γιατί τραυματίστηκε στο χέρι ένας Γερμανός.

Δύο ΕΠΟΝίτες πετάχτηκαν και φώναξαν ότι αυτοί πυροβόλησαν τον Γερμανό και ότι οι άλλοι ήταν αθώοι.

Ο Γερμανός τους περιφέρει στις 5άδες να υποδείξουν κι’ άλλους μα δεν υπόδειξαν κανέναν και τους σκοτώνει εκεί μπροστά και πολλοί ραντιστήκανε απ’ το αίμα τους.

Ξεχωρίζει άλλους 10, τους παραδίνει στον Γκοτζαμάνη, αυτός τους στήνει σ’ έναν τοίχο, οδός Σμύρνης αριθ. 10, όπου σήμερα ακόμα φαίνουνται οι τρύπες της εκτέλεσης.

Οι εκτελεσμένοι είναι:

Μανώλης Γ. Καπιτσίκης ετών 18
Γιώργος Ν. Διαμαντόπουλος ετών 25
Βαγγέλης Ε. Καλαϊτζής ετών 20
Παναγιώτης Στ. Κασιμάτης ετών 20
Γιώργος Χρ. Κλειδάς 35 ετών
Ιάκωβος Σπ. Μερκουριάδης ετών 18
Ιπποκράτης Ν. Χατζηιωάννου ετών 23
Ιορδάνης Κ. Καϊσέρογλου ετών 17
Κώστας Ι. Μουρίκης ετών 19
Γιώργος Μ. Καλαμούτης ετών 22
Λευτέρης Γ. Μυλωνάς ετών 22

 

Έτσι οι Γερμανοί φασίστες, μαζί με τους «Έλληνες” προδότες, αφού ολοκλήρωσαν το βρωμερό τους ομαδικό έγκλημα, ενάντια στο μαρτυρικό συνοικισμό, απαγκιστρώθηκαν και έφυγαν προς το κέντρο κάτω από τις κατάρες των χαροκαμένων μανάδων, παιδιών και αδερφών που ‘χασαν για πάντα τους αγαπημένους τους.

Και αυτοί, Γερμανοί και προδότες, βουτηγμένοι στο αίμα τραγουδούσαν το «Ολα-ρία-Ολα-ρα”….

 

 

Πηγές

• «Η Εθνική Αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα», Βασίλη Μπαρτζιώτα – Σύγχρονη Εποχή.
• «Ο ΕΛΑΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ», Ορέστη Μακρή – Σύγχρονη Εποχή.
• «Το τιμωρό χέρι του λαού», Ιάσονα Χανδρινού, εκδόσεις Θεμέλιο.
• «ΕΑΜ – Ανατολικές συνοικίες της Αθήνας 1941-1945»,  έκδοση του 6ου τομέα του ΕΑΜ Αθήνας, 1945.
• Κώστα Κουσαρίδα «Στην Καισαριανή, 18 Αυγούστου 1944», http://www.nostimonimar.gr/stin-kesariani-18-avgoustou-1944.
• Ανδρέας Δενεζάκης «Το μπλόκο στο Βύρωνα», http://www.imerodromos.gr/to-bloko-sto-vyrona.

 

[1] Οι Παπαγιώργηδες ήταν μια ισχυρή ένοπλη ομάδα «Χ» με έδρα το Παγκράτι. Οι Παπα­γεωργίου ήταν οικογένεια στρατιωτικών, με 4 αδερφούς και 2 αδερφές και αποτέλεσε τον πυρήνα γύρω από τον οποίο σχηματίστηκε μια συμμορία που τρομοκρατούσε τις ανατολικές συνοικίες. Αριθμώντας 20-30 μέλη και με άρτιο εξοπλισμό, πραγματοποιούν μικρά μπλόκα, περιπόλους, ελέγχους ταυτοτήτων ενώ συμμετέχουν και στις επιθέσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας στις ανατολικές συνοικίες.

[2] Μπουραντάδες ονόμαζε ο λαός μας το Μηχανοκίνητο Τμήμα της Αστυνομίας Πόλεων που κατά τη διάρκεια της Κατοχής και την περίοδο των Δεκεμβριανών, με Διοικητή τον Νίκο Μπουραντά, ανέπτυξε έντονη αντιλαϊκή και αντικομμουνιστική δράση σε συνεργασία με τις αρχές κατοχής και εθνικιστικές παραστρατιωτικές οργανώσεις.