Τα Οικογενειακά ∆ικαστήρια απορρίπτουν το 80% των αιτήσεων νοµικής αρωγής

Απορρίπτονται ακόµα και αιτήσεις από άνεργους ή λήπτες ΕΕΕ, χωρίς καν αιτιολόγηση και ενίοτε µε απαξιωτικά σχόλια

Μια γυναίκα-θύµα ενδοοικογενειακής βίας υποχρεώνεται να µένει εγκλωβισµένη σε ένα κακοποιητικό -για την ίδια και τα παιδιά της- περιβάλλον, επειδή αδυνατεί να καλύψει τα δικαστικά έξοδα για αίτηση διαζυγίου

 

Το δικαίωµα πρόσβασης στη Δικαιοσύνη πρέπει να διασφαλίζεται για κάθε πολίτη
Το βοήθηµα της νοµικής αρωγής είναι απαραίτητο για τη διασφάλιση του δικαιώµατος κάθε πολίτη για πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, ανεξαρτήτως εισοδήµατος. Χωρίς την κάλυψη των δικαστικών εξόδων από το κράτος, µια µερίδα πολιτών των µεσαίων και χαµηλών εισοδηµατικών στρωµάτων δεν µπορεί να διεκδικήσει τα δικαιώµατά της ενώπιον της ∆ικαιοσύνης. Εντούτοις το κράτος δεν δαπανά ούτε καν το κονδύλι που είναι προϋπολογισµένο για τη νοµική αρωγή, ενώ τα Οικογενειακά ∆ικαστήρια εγκρίνουν µόνο το 18% των αιτήσεων για νοµική αρωγή. Αυτό προκύπτει από την απάντηση της Υπουργού ∆ικαιοσύνης σε ερώτηση του βουλευτή του ΑΚΕΛ Γιώργου Κουκουµά, που κατατέθηκε στα τέλη του περασµένου Οκτώβρη στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου.

 

Τα στοιχεία που κατατέθηκαν -όπως προκύπτουν από την κατάσταση του Λογιστηρίου του Ανώτατου ∆ικαστηρίου και από τα στοιχεία που απέστειλαν τα Οικογενειακά ∆ικαστήρια παγκύπρια- θα πρέπει να προβληµατίσουν κάθε αρµόδιο για τη διάσταση που υπάρχει ανάµεσα στις ανάγκες της κοινωνίας και την ανταπόκριση του κράτους.

Συγκεκριµένα, το συνολικό κονδύλι που προϋπολογίστηκε για τις νοµικές αρωγές για τα έτη 2017 – 2020 φτάνει τα 9,98 εκατοµµύρια ευρώ. Εντούτοις από αυτά µόνο τα 6,9 εκατ. δαπανήθηκαν τελικά. ∆εν δαπανάται ούτε καν το προϋπολογισµένο κονδύλι για τη νοµική αρωγή. Σε αυτά µάλιστα περιλαµβάνονται και τα έξοδα διερµηνείας και οι αποζηµιώσεις ηµεροµισθίων και οδοιπορικών εξόδων των προσώπων που καλούνται ως µάρτυρες σε ποινικές υποθέσεις. Σε ό,τι δε αφορά την παραχώρηση νοµικής αρωγής σε υποθέσεις Οικογενειακού ∆ικαστηρίου, η πραγµατική δαπάνη για αυτά τα 4 χρόνια περιορίστηκε στις 809 χιλιάδες ευρώ.

Απαραίτητη για τους πολίτες µεσαίων και χαµηλών στρωµάτων

Η νοµική αρωγή είναι το ευεργέτηµα της κάλυψης των δικαστικών εξόδων που παρέχεται από το ∆ικαστήριο σε πρόσωπο που αποδεδειγµένα αδυνατεί να καταβάλει τα δικαστικά έξοδα, χωρίς να περιοριστούν οι βασικές ανάγκες και οι υποχρεώσεις του ιδίου και της οικογένειάς του.

Χωρίς τη νοµική αρωγή χιλιάδες πολίτες των µεσαίων και χαµηλών εισοδηµατικών στρωµάτων του τόπου καταλήγουν να στερούνται το δικαίωµα της πρόσβασης στη ∆ικαιοσύνη για να διεκδικήσουν τα δικαιώµατά τους σε κάθε είδους υποθέσεις (ποινικές, διαδικασίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων αλλά και διαδικασίες ενώπιον Οικογενειακού ∆ικαστηρίου αναφορικά µε θέµατα οικογενειακών σχέσεων, γονικής µέριµνας, διατροφής, αναγνώρισης τέκνου, υιοθεσίας, περιουσιακών σχέσεων των συζύγων και οποιασδήποτε άλλης διαφοράς στο γάµο ή στην οικογένεια).

Η νοµική αρωγή µπορεί να καλύπτει έξοδα αντιπροσώπευσης σε δικαστική διαδικασία, όπου προκύπτουν και έξοδα για σύνταξη δικογράφων και επιστολών, καταχωρίσεις στο Πρωτοκολλητείο, εµφανίσεις στο ∆ικαστήριο κ.λπ.

∆ιπλά απαραίτητη η νοµική αρωγή στις υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου

Το θέµα της νοµικής αρωγής είναι ακόµα µεγαλύτερης σηµασίας στις υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου.

Θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς τα τεράστια προβλήµατα που δηµιουργούνται όταν, λόγω οικονοµικής αδυναµίας, δεν µπορούν να επιλυθούν στη ∆ικαιοσύνη ζητήµατα που αφορούν το διαζύγιο, τις διατροφές, τη ρύθµιση των περιουσιακών διαφορών αλλά και την επιµέλεια των παιδιών και την επικοινωνία µε τους γονείς. Θα πρέπει ακόµα να αναλογιστεί κανείς τι σηµαίνει για µια γυναίκα – θύµα ενδοοικογενειακής βίας να µένει εγκλωβισµένη σε ένα κακοποιητικό -για την ίδια και τα παιδιά της- περιβάλλον, επειδή αδυνατεί να καλύψει τα δικαστικά έξοδα για αίτηση διαζυγίου, άλλες συναφείς διαδικασίες αλλά και νοµική στήριξη σε όλες τις εξωδικαστηριακές και ποινικές διαδικασίες.

Ακόµα και για την εξασφάλιση του επιδόµατος µονογονιού και του ΕΕΕ είναι απαραίτητο να εξασφαλιστούν πρώτα διατάγµατα γονικής µέριµνας/διατροφής και διαζυγίου. Αυτό σηµαίνει ότι αν ο/η δικαιούχος δεν µπορεί οικονοµικά να καλύψει τα δικαστικά έξοδα, χάνει και το κρατικό επίδοµα, σε µια περίοδο που συχνά καλείται να συντηρήσει την οικογένεια µε ένα ή καθόλου εισόδηµα, αφού µπορεί να µην έχει πάρει ούτε διατροφή. Σηµειώνεται ότι ούτε καν έκτακτο επίδοµα µπορεί να του/της χορηγηθεί αν δεν έχει προηγηθεί αίτηση για ΕΕΕ και συνεπώς και τα αναγκαία διατάγµατα.

Με άλλα λόγια, χωρίς τη χορήγηση της νοµικής αρωγής από τα Οικογενειακά ∆ικαστήρια εκεί που είναι απαραίτητη, χιλιάδες πολίτες -κατά κανόνα γυναίκες- εγκλωβίζονται σε αδιέξοδα και οδηγούνται στην απόλυτη εξαθλίωση, µαζί µε όλες τις άλλες ψυχολογικές προσωπικές δυσκολίες του διαζυγίου.

Η σηµασία της νοµικής αρωγής υπογραµµίζεται και από την Έρευνα για τις Οικονοµικές Επιπτώσεις του ∆ιαζυγίου που διενήργησε το 2017 το Ίδρυµα «Υπατία», η οποία κατέδειξε ότι τα έξοδα για το διαζύγιο στην Κύπρο κυµαίνονται από 1-3 χιλιάδες ευρώ.

Τα ∆ικαστήρια απορρίπτουν την πλειονότητα των αιτήσεων νοµικής αρωγής

Ενώ οι ανάγκες είναι πραγµατικές και πιεστικές, η ανταπόκριση της δικαστικής εξουσίας είναι τουλάχιστον ανεπαρκής.

Σύµφωνα µε τα στοιχεία που κατατέθηκαν µετά την ερώτηση του βουλευτή του ΑΚΕΛ, Γ. Κουκουµά, την περίοδο 2016 – 2020, το Οικογενειακό ∆ικαστήριο Λευκωσίας εξέτασε πάνω από 1.500 αιτήσεις νοµικής αρωγής και από αυτές εγκρίθηκαν µόνο οι 185, δηλαδή ποσοστό 12%. Την περίοδο 2017 – 2020 στο Οικογενειακό ∆ικαστήριο καταχωρίστηκαν 1.249 αιτήσεις νοµικής αρωγής, από τις οποίες εγκρίθηκαν οι 276, δηλαδή ποσοστό 22%. Για την ίδια περίοδο, στο Οικογενειακό Δικαστήριο της Λάρνακας κατατέθηκαν 670 αιτήσεις για νοµική αρωγή και εγκρίθηκαν 180, ποσοστό 26%. Το Οικογενειακό ∆ικαστήριο Αµµοχώστου δέχθηκε 154 αιτήσεις για νοµική αρωγή και από αυτές ενέκρινε τις 29, ποσοστό 18%. Τέλος, το Οικογενειακό ∆ικαστήριο Πάφου δέχτηκε 655 αιτήσεις νοµικής αρωγής και από αυτές ενέκρινε τις 211, ποσοστό 32%.

Συνολικά δηλαδή, εγκρίνεται µόνο το 18% των αιτήσεων για νοµική αρωγή σε υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου. Υπενθυµίζεται ότι κατά την εξέταση της αίτησης για νοµική αρωγή ετοιµάζεται από το Γραφείο Ευηµερίας κοινωνικοοικονοµική έκθεση για την κατάσταση του/της αιτητή/τριας.

Επιπρόσθετο ζήτηµα αποτελεί και η καθυστέρηση 3-6 µηνών στην έγκριση ή απόρριψη των αιτήσεων νοµικής αρωγής, µε αποτέλεσµα θύµατα να µένουν αβοήθητα και το κράτος «κερδίζει» από την αποστέρηση επιδοµάτων.

Σηµειώνεται ότι ο Παγκύπριος Σύνδεσµος Μονογονεϊκών Οικογενειών προέβη σε επανειληµµένες καταγγελίες για τις σαρωτικές απορρίψεις από τα ∆ικαστήρια αιτήσεων νοµικής αρωγής ακόµα και σε άνεργους/ες και λήπτες/τριες ΕΕΕ, χωρίς καν αιτιολόγηση και ενίοτε µε απαξιωτικά σχόλια.

Καταγγέλθηκε, επίσης, τον περασµένο Απρίλη ότι τα ∆ικαστήρια απορρίπτουν αιτήσεις νοµικής αρωγής µε εισήγηση της Νοµικής Υπηρεσίας, ακόµα και σε περιπτώσεις γυναικών θυµάτων βίας που παραπέµφθηκαν για αίτηση νοµικής αρωγής από το «Σπίτι της Γυναίκας», που είναι η δοµή του ίδιου του κράτους για τα θύµατα ενδοοικογενειακής βίας.

 

 

ΑΚΕΛ: Επέκταση του δικαιώµατος για νοµική αρωγή στη βάση κοινωνικοοικονοµικών κριτηρίων

Η τεράστια διαφορά µεταξύ του αριθµού των αιτήσεων και αυτού των εγκρίσεων, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που κατατέθηκαν σε απάντηση της ερώτησης του βουλευτή του ΑΚΕΛ, δεν µπορεί παρά να είναι αποτέλεσµα άδικων και ασαφών κριτηρίων και διαδικασιών. Σε σχόλιό του προς τη «Χ», ο Γιώργος Κουκουµάς επεσήµανε ότι το ΑΚΕΛ έχει διαχρονικό αίτηµα την επέκταση του δικαιώµατος για νοµική αρωγή στη βάση κοινωνικοοικονοµικών κριτηρίων και πρόσθεσε ότι το θέµα πρέπει να συζητηθεί στη Βουλή και να γίνουν νοµοθετικές παρεµβάσεις που θα ενισχύσουν την πρόσβαση των πολιτών στη ∆ικαιοσύνη.

Επεσήµανε, επίσης, ότι η ενίσχυση της νοµικής αρωγής στις υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου και υποθέσεων έµφυλης βίας είναι απαραίτητη προκειµένου να ανταποκριθεί η Κύπρος στην ανάγκη στήριξης της δυνατότητας πρόσβασης των ευάλωτων οµάδων γυναικών στη Δικαιοσύνη για διεκδίκηση των δικαιωµάτων τους. Αυτό αποτελεί άλλωστε ένα από τα σηµεία που υποδεικνύει στην Κύπρο και η αρµόδια Επιτροπή του ΟΗΕ στις περιοδικές της εκθέσεις για τη συµµόρφωσή της µε τη Σύµβαση για την Εξάλειψη Όλων των Μορφών ∆ιακρίσεως Κατά των Γυναικών.