Θεατρικό Μουσείο Κύπρου: ανάγκη για έμφαση στη θεατρολογική διάσταση

Πυξίδα/Ορίζοντας

Θεατρικό Μουσείο Κύπρου: ανάγκη για έμφαση στη θεατρολογική διάσταση

Η σημερινή εκδήλωση για τα δέκα χρόνια του Θεατρικού Μουσείου είναι μια γιορτή για το θέατρο της Κύπρου εν γένει: για δημιουργούς και κοινό και για τους ανθρώπους που το μελετούν. Το μουσείο, εξάλλου, έγινε για όλους αυτούς, όλες αυτές που συμμετέχουν στη διαδικασία της δημιουργίας, στην εμπειρία της παρακολούθησης, στη διάσωση και ερμηνεία της ιστορίας του.

Το μουσείο ιδρύθηκε αφενός, για να τιμήσει τους επαγγελματίες του θεάτρου, καλλιτέχνες και αλλά και το αφανές τεχνικό προσωπικό, αφετέρου, για να διασώσει το έργο της θαυμαστής κοινότητας των δημιουργικών ανθρώπων που σκέφτονται, ονειρεύονται, βρίσκουν και εφαρμόζουν λύσεις, επινοώντας αυτόν τον φανταστικό κόσμο που καθρεφτίζει τον πραγματικό. Όπως είπε ο Βραζιλιάνος σκηνοθέτης και ακτιβιστής μέσω του θεάτρου Augusto Boal, το θέατρο είναι «η τέχνη να κοιτάζουμε τους εαυτούς μας».  Το επινοημένο αυτό σύμπαν, εκτός από το ότι καθρεφτίζει τις εκφάνσεις του πραγματικού κόσμου (αλλά και του εσωτερικού τοπίου των ανθρώπων), τον κάνει, θα έλεγα, και λιγάκι καλύτερο, μέσα από την αισθητική απόλαυση –έως και συγκίνηση στις μεγάλες του στιγμές– και την πνευματική κινητοποίηση που προκαλεί.

Το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου θεμελιώθηκε πάνω στο μεγάλο δώρο της συλλογής του Νίκου Νικολαΐδη και στα άλλα υπάρχοντα κατά την ίδρυσή του αρχεία, στο αρχείο του ΘΟΚ, όπως και στο υλικό που συγκεντρώθηκε από προσωπικές συλλογές καλλιτεχνών και από θιάσους και θεατρικές ομάδες του νησιού.  Το μουσείο παρουσιάζει, μέσα από τη μόνιμη έκθεσή του, το αποθησαύρισμα της επιστημονικής εργασίας που προηγήθηκε αλλά κοιτά και προς το μέλλον: όσον αφορά τη θεατρολογική του αποστολή, σκοπός είναι να εμπεριέχει την έρευνα που συνεχίζεται από την επιστημονική κοινότητα, να προβάλλει τα έργα της κυπριακής δραματουργίας και τα επιτεύγματα των επαγγελματιών του θεάτρου και να προκαλεί τη συζήτηση γύρω από αυτά και τις προοπτικές τους.

Η δυναμική του μουσείου αναδείχθηκε με το θεατρολογικό συνέδριο του 2015, στη διοργάνωση του οποίου συμμετείχε και που φιλοξένησε: το τριήμερο συνέδριο που είχε ως θέμα το θέατρο στη νεότερη και στη σύγχρονη Κύπρο. Η επιστημονική αυτή συνάντηση υπήρξε αναπάντεχα ευρεία ως προς τη συμμετοχή ερευνητών και κοινού: 100 και πλέον εγγεγραμμένοι σύνεδροι παρακολούθησαν τις ανακοινώσεις από 41 ομιλήτριες και ομιλητές από την Κύπρο και την Ελλάδα. Υπήρξε επίσης επιτυχημένη ως προς τους επιστημονικούς της καρπούς: σύμφωνα με τον ομότιμο Καθηγητή Βάλτερ Πούχνερ, σηματοδότησε τη ληξιαρχική πράξη της ξεχωριστής κυπριακής θεατρολογίας.

Το συνέδριο ακολούθησε το 2020 ένας κυριολεκτικά αλλά και σε σημασία, πιστεύω, βαρύς τόμος 652 σελίδων που περιέχει 38 επιστημονικά άρθρα, μέσα από τα οποία σκιαγραφήθηκαν ποικίλες πτυχές του κυπριακού θεάτρου, τις οποίες επέλεξαν οι ομιλητές και οι ομιλήτριες στο πλαίσιο που προτάθηκε. Την επιμέλεια της έκδοσης, που πραγματώθηκε σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Ηρόδοτος της Αθήνας, συνυπογράφουμε μαζί με την εκλεκτή συναδέλφισσα, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Καίτη Διαμαντάκου και τον διδάκτορα Φιλολογίας και μελετητή του κυπριακού θεάτρου Λεωνίδα Γαλάζη.

Αυτή ήταν η δεύτερη έκδοση του μουσείου – προηγήθηκε το 2016 κάτι πολύ βασικό για ένα μουσείο, που είναι ο κατάλογος των εκθεμάτων του, τα οποία φωτογραφήθηκαν για τις ανάγκες του λευκώματος από τον Παύλο Βρυωνίδη. Οι φωτογραφίες οργανώθηκαν ακολουθώντας τις ενότητες του μουσείου, σε μια ωραία αισθητικά, κατά τη γνώμη μου, έκδοση 190 σελίδων ενώ την παραγωγή ανέλαβε η Bookworm publication. Η έκδοση που αναδεικνύει τον πλούτο του μουσείου αποτελεί, την έντυπη εκδοχή του, καθώς συμπεριλαμβάνει το σύνολο των εκθεμάτων και τις λεζάντες τους.

Αυτά είναι τα σημαντικότερα επιτεύγματα ως προς τη θεατρολογική διάσταση του Μουσείου ενώ έχουν οργανωθεί και μικρής κλίμακας εκδηλώσεις που σχετίζονται με αυτήν. Εξαιρετικά χρήσιμο έργο είναι επίσης η ψηφιοποίηση του αρχειακού υλικού που έχει ολοκληρωθεί από το προσωπικό του μουσείου και οι σχετικές καταγραφές.

Περιμένουμε ότι, στο κοντινό μέλλον, η πολύτιμη αυτή ψηφιακή παρακαταθήκη, μέσα από την οποία αναδεικνύεται η ιστορία του κυπριακού θεάτρου, θα είναι προσβάσιμη διαδικτυακά, ώστε η γνώση να φτάνει απλούστερα και γρηγορότερα παντού.

Περιμένουμε ότι θα γίνουν ξανά μεσαίας και μεγάλης κλίμακας επιστημονικές διοργανώσεις και ότι θα βρεθεί λύση στο θέμα του χώρου ώστε να πραγματοποιηθούν νέες, εκτενέστερες περιοδικές εκθέσεις, μετά από την τρέχουσα έκθεση για το θέατρο για παιδιά που επιμελήθηκε η Μαρίζα Παρτζίλη.

Περιμένουμε ότι το μουσείο θα εμπλακεί σε ευρωπαϊκά προγράμματα, μέσα από τα οποία τα ζητήματα του κυπριακού θεάτρου θα βγουν από τα σύνορά μας και θα συσχετιστούν με πρακτικές και φαινόμενα του παγκόσμιου θεάτρου, και ότι θα προκαλέσει συνέργειες με άλλα μουσεία παραστατικών τεχνών ανά την Ευρώπη και τον κόσμο.

Για να γίνουν αυτά, το αναντίρρητα ωραίο και σαφώς αγαπημένο μας μουσείο απαιτείται να αποκτήσει πρόσθετη στελέχωση, επιτελείο επιστημονικών συνεργατών – χρειάζεται να διεκδικήσουμε επιπλέον κονδύλια. Εύχομαι από τη δεύτερη πλέον δεκαετία του που τρέχει ήδη, το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου, αφού πλέον εδραιώθηκε, να αναπτυχθεί περαιτέρω και σταθερά, με έμφαση πλέον και στη θεατρολογική του δυναμική.

Άντρη Χ. Κωνσταντίνου, Θεατρολόγος

Ομιλία στην εκδήλωση για τα δέκα χρόνια λειτουργίας του Θεατρικού Μουσείου Κύπρου (17/10/2022). Το Θεατρικό Μουσείο Κύπρου είχε εγκαινιαστεί στις 26 Μαρτίου 2012.