Θεσμικά και νομοθετικά μέτρα για υποχρεωτική εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων

Με στόχο την αποκατάσταση της ισορροπίας ισχύος μεταξύ συνδικάτων και εργοδοτικών συνδέσμων στο πεδίο της συλλογικής διαπραγμάτευσης
Τι είναι η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων;

Πώς τη βιώνουν οι Κύπριοι στις συνθήκες του μνημονίου και της οικονομικής κρίσης;

Πώς απαντά το Υπουργείο Εργασίας και πώς οι συνδικαλιστικές οργανώσεις;
Στα ερωτήματα αυτά κλήθηκαν να δώσουν απαντήσεις καθηγητές και δικηγόροι αλλά και συνδικαλιστές από το εξωτερικό και την Κύπρο σε ημερίδα που οργάνωσε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΠΕΟ, ΙΝΕΚ, με τίτλο «Εργασιακές Σχέσεις στη Σημερινή Εποχή: Ρύθμιση ή Απορρύθμιση». Μια ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των προσυνεδριακών εκδηλώσεων της ΠΕΟ ενόψει του 27ου Παγκύπριου Συνεδρίου της ΠΕΟ που θα λάβει χώρα στις 16-18 Νοεμβρίου με σύνθημα «Οργανωμένα και αποφασιστικά συνεχίζουμε τον αγώνα για επανένωση, κοινωνική προστασία, για δουλειά με δικαιώματα».
Ανάμεσα στους ομιλητές απαντήσεις έδωσαν και ο ΓΓ της ΠΕΟ, Πάμπης Κυρίτσης, καθώς και ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Εργασίας, Ανδρέας Ασσιώτης, εκ μέρους της Υπουργού Εργασίας, Ζέτας Αιμιλιανίδου.
Παραθέτουμε πιο κάτω εκτενή αποσπάσματα από τις παρεμβάσεις αυτές.

ΓΓ της ΠΕΟ, Πάμπης Κυρίτσης:

* Η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων αποτελεί συστατικό στοιχείο της νεοφιλελεύθερης φιλοσοφίας και ένα από τα πλέον θεμελιώδη χαρακτηριστικά της. Στοχεύει στην άρση οποιωνδήποτε ρυθμιστικών κανόνων που έχουν ως στόχο την προστασία του δημόσιου συμφέροντος και των λιγότερο ισχυρών. Ρυθμιστικοί κανόνες οι οποίοι ως επί το πλείστον ήταν αποτέλεσμα συνδικαλιστικών και ευρύτερα κοινωνικών και πολιτικών αγώνων, ιδιαίτερα την περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου το κυρίαρχο καπιταλιστικό σύστημα είχε βρεθεί εκ των πραγμάτων σε άμυνα και τεράστια αμφισβήτηση.
* Η ρυθμισμένη εργασία μέσα από συλλογικές συμβάσεις στοχοποιείται ως υπαίτια για ακαμψία της οικονομίας. Η σταθερή, μόνιμη απασχόληση θεωρείται εμπόδιο. Τα δημόσια συστήματα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης θεωρούνται υπέρμετρο βάρος. Οι δημόσιοι οργανισμοί κοινής ωφελείας στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό και αποτελούν βάρος για τα δημόσια οικονομικά. Η προστασία κατά των απολύσεων θέτει εμπόδια στην ελευθερία των επιχειρήσεων.
* Παρ’ όλες όμως τις ρυθμίσεις οι οποίες έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα, το φαινόμενο της απορρύθμισης έγινε ακόμα πιο έντονο και βίαιο, λόγω κυρίως της κορύφωσης της οικονομικής κρίσης τον Φλεβάρη του 2013 και της εφαρμογής στην Κύπρο του μνημονίου που συμφώνησε η κυβέρνηση Αναστασιάδη με την Τρόικα.
* Το σύστημα εργασιακών σχέσεων της Κύπρου στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε εθελούσιες συμφωνίες μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων και σε όρους απασχόλησης που είναι αποτέλεσμα συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες όμως δεν έχουν ισχυρή νομική υπόσταση. Αυτό το σύστημα λειτούργησε για δεκαετίες δημιουργικά, αφού στηρίχτηκε στην ισορροπία ισχύος μεταξύ συνδικάτων και εργοδοτικών συνδέσμων και θεωρούμε ότι ήταν κατάκτηση για τους εργαζόμενους, αφού επέτρεψε να αναπτυχθεί ένα κοινωνικό και εργασιακό μοντέλο το οποίο στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά στη συνεννόηση, το διάλογο και τη συλλογική διαπραγμάτευση. Δυστυχώς όμως στις σημερινές συνθήκες η ισορροπία ισχύος έχει δραματικά ανατραπεί και ως εκ τούτου οι υπάρχοντες μηχανισμοί δεν αποτελούν πλέον επαρκή και αποτελεσματική ασπίδα προστασίας για τους εργαζόμενους.
* Το 27ο Συνέδριο της ΠΕΟ που θα συγκληθεί στις 16, 17 και 18 του μήνα πρόκειται να έχει στο κέντρο της προσοχής του ακριβώς αυτό το θέμα. Δηλαδή ποιες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες του συνδικαλιστικού κινήματος στη μάχη ενάντια στην απορρύθμιση, ενάντια στη διαδικασία υπόσκαψης της οργάνωσης και της συλλογικής διαπραγμάτευσης, ενάντια στη μετατροπή των εργασιακών σχέσεων σε ζούγκλα. Η θέση που διατυπώνουμε είναι ότι μέσα στις συνθήκες όπως έχουν διαμορφωθεί, είναι αναγκαία η αποφασιστική και ενεργητική παρέμβαση της πολιτείας, μέσα από συγκεκριμένες νομοθετικές παρεμβάσεις, οι οποίες, χωρίς να ακυρώνουν το σύστημα εργασιακών σχέσεων, το οποίο θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζεται στην ελεύθερη συλλογική διαπραγμάτευση, θα προωθούν την αποκατάσταση της ισορροπίας ισχύος μεταξύ συνδικάτων και εργοδοτικών συνδέσμων στο πεδίο της συλλογικής διαπραγμάτευσης, η οποία εξόφθαλμα πλέον έχει σοβαρά διαταραχθεί.
* Με στόχο την επαναφορά της βαρύτητας των συλλογικών συμβάσεων εργασίας στη διαμόρφωση των όρων απασχόλησης, η ΠΕΟ θέτει ως έναν από τους κεντρικούς στόχους της πολιτικής της την εισαγωγή θεσμικών και νομοθετικών ρυθμίσεων που θα υποχρεώνουν τους εργοδότες σε καθολική εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
* Η δεύτερη παράμετρος που επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα των εργασιακών σχέσεων και επιταχύνει την απορρύθμιση και την επιστροφή στον εργασιακό μεσαίωνα, είναι το γεγονός ότι ο τομέας της οικονομικής δραστηριότητας στην οποία οι εργαζόμενοι είναι ανοργάνωτοι και κατά συνέπεια τα δικαιώματά τους δεν καλύπτονται από συλλογική σύμβαση, συνεχώς διευρύνεται.
* Η διαμόρφωση ενός ελάχιστου νομοθετημένου πλαισίου όρων απασχόλησης, για τις ομάδες εργαζομένων που δεν καλύπτονται από συμβάσεις, το οποίο να περιλαμβάνει ζητήματα όπως μίνιμουμ μισθός πρόσληψης, 13ος μισθός, ρυθμίσεις για αποζημίωση για εργασία πέραν του κανονικού ωραρίου, καθορισμός υποχρεωτικών αργιών και τρόπος αποζημίωσής τους, αυτόματη αναπροσαρμογή μισθών με βάση την κίνηση του πληθωρισμού, καθίσταται σήμερα αναγκαιότητα. Χωρίς παρέμβαση η οποία να προωθεί τη σμίκρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ μισθών και κερδών, οι οποίες έχουν διευρυνθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, η κοινωνική συνοχή δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί.
* Πέραν αυτών των μέτρων, είναι αναγκαίο να προωθηθούν μηχανισμοί πιστοποίησης πρότυπων επαγγελματικών προσόντων, έτσι ώστε να προστατεύονται τα επαγγέλματα και να διαμορφώνονται συνθήκες ελέγχου για περιορισμό της υπερεκμετάλλευσης φτηνής ανειδίκευτης εργασίας.
* Μόνο έτσι θα αντιμετωπιστεί και το φαινόμενο της συνεχούς αποψίλωσης των τεχνικών επαγγελμάτων και των επαγγελμάτων του ξενοδοχειακού και επισιτιστικού κλάδου από καταρτισμένους εργαζόμενους.
* Το Υπουργείο Εργασίας οφείλει, έχοντας υπ’ όψιν τα δεδομένα, να δημιουργήσει ισχυρό μηχανισμό επιθεώρησης ώστε να είναι σε θέση να διασφαλίσει ότι η εργατική νομοθεσία θα εφαρμόζεται. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να υπάρξει αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων που επιβάλλει ο νόμος για την αδήλωτη εργασία καθώς και του νόμου για την ισότητα στη μεταχείριση των εργαζομένων, ώστε τα φαινόμενα υπερεκμετάλλευσης και φτηνής εργασίας, ιδιαίτερα των ευάλωτων ομάδων όπως οι αλλοδαποί, να περιοριστούν, περιορίζοντας έτσι και τον αθέμιτο ανταγωνισμό στη βάση του εργατικού κόστους, ο οποίος υποσκάπτει τις υγιείς και ρυθμισμένες εργασιακές σχέσεις.
* Και μια και κάνω αναφορά σε αυτό το θέμα, σημειώνω το προκλητικά παράλογο γεγονός, να ζητά το Υπουργείο Εργασίας να ενισχύσει το μηχανισμό επιθεώρησης που διαθέτει, με προσωπικό που θα εξασφαλίσει με τη μέθοδο της αγοράς υπηρεσιών, που είναι ίσως η χειρότερη μορφή απορρύθμισης της εργασίας.
*

Γενικός Διευθυντής Υπ. Εργασίας, Ανδρέας Ασσιώτης:

* Παρά τις μεγάλες πιέσεις που αντιμετώπισε η αγορά εργασίας και κυρίως οι εργαζόμενοι λόγω της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας, έχει διατηρηθεί την κρίσιμη περίοδο η εργατική ειρήνη, μέσω της διατήρησης της τριμερούς συνεργασίας με τις οργανώσεις εργοδοτών και εργοδοτουμένων, αλλά και μέσω έγκαιρων και ισορροπημένων παρεμβάσεών μας, ενώ διασφαλίστηκε και διατηρήθηκε το ύψος του κατώτατου μισθού ως ένα σημαντικό εργατικό κεκτημένο. Έχουμε προωθήσει και υποστηρίξει επίμονα και συστηματικά την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων, μέσω συμφωνιών εργοδοτών-εργαζομένων σε όλους τους κύριους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, ενώ με την έξοδο της Κύπρου από το μνημόνιο έγινε κατορθωτή η υπογραφή συμφωνιών σταδιακής επαναφοράς ωφελημάτων, τα οποία τα προηγούμενα χρόνια, λόγω της κρίσης, είχαν μειωθεί, πάντα μέσω συμφωνιών μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.
Η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην περαιτέρω ενίσχυση και θεσμική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Ήδη, για πρώτη φορά, έχει θεσπιστεί, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης, η πενθήμερη εργασία στα ξενοδοχεία και η πενθήμερη εργασία στα γενικά καταστήματα, ενώ έχουν θεσμοθετηθεί σημαντικά δικαιώματα των εργαζομένων.

Συγκεκριμένα, το 2015, η κυβέρνηση, με τη συνεργασία των εταίρων, στο λιανικό εμπόριο προώθησε νομοθεσία μέσω της οποίας ρυθμίστηκε το δικαίωμα των εργαζομένων για πενθήμερη εβδομάδα εργασίας στα γενικά καταστήματα. Στο ίδιο νομοθετικό πλαίσιο, ορίσθηκε ότι ανά δύο εβδομάδες η Κυριακή πρέπει να είναι αργία για κάθε εργαζόμενο. Ως καθολική αργία υιοθετήθηκε επίσης και η Κυριακή του Πάσχα, επιπρόσθετα προς τις υφιστάμενες 14 αργίες. Παράλληλα, η καταβολή υπερωριακής αποζημίωσης ρυθμίστηκε και καταβάλλεται σε αναλογία 1:2 για όλους τους εργαζόμενους που καλούνται να εργαστούν Κυριακή. Παράλληλα, στον ξενοδοχειακό τομέα, η κυβέρνηση μερίμνησε για τα συνταξιοδοτικά ωφελήματα, ρυθμίζοντας νομοθετικά την υποχρέωση του εργοδότη για καταβολή εισφορών προς όφελος των εργαζομένων στο πλαίσιο της λειτουργίας του ταμείου προνοίας των ξενοδοχοϋπαλλήλων. Ταυτόχρονα, υιοθετήθηκαν 15 αργίες μετά πληρωμής για κάθε εργαζόμενο σε ξενοδοχείο και η καταβολή υπερωριακής αποζημίωσης, σε αναλογία 1:2, για όσους εργάζονται κατά οποιαδήποτε από τις αργίες αυτές. Με το ίδιο νομοθετικό πλαίσιο ρυθμίστηκε εβδομάδα απασχόλησης σε πενθήμερη βάση για όλους τους εργαζόμενους.
* Η κυβέρνηση έχει καταθέσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων νομοσχέδιο που προβλέπει τη δημιουργία Ενιαίας Υπηρεσίας Επιθεωρήσεων και αναμένουμε σύντομα την ψήφισή του σε νόμο. Η νέα νομοθεσία θα βελτιώσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τον τρόπο επιθεώρησης, αφού, σε αντίθεση με τον υφιστάμενο διαχωρισμό των υπηρεσιών επιθεωρητών σε διάφορα τμήματα και υπηρεσίες του Υπουργείου, θα επιτρέψει τις συστηματικές και στοχευμένες επιθεωρήσεις για την αποτελεσματική διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων αλλά και την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, βάσει συστημάτων ανάλυσης και εκτίμησης κινδύνου. Επίσης, με τη νέα νομοθεσία παρέχονται διευρυμένες αρμοδιότητες και εξουσίες ελέγχου στους επιθεωρητές, οι οποίοι μπορούν να ελέγχουν μέσα στους χώρους εργασίας την εφαρμογή των δικαιωμάτων των εργαζομένων και την υλοποίηση των υποχρεώσεων των εργοδοτών που προβλέπονται σε 29 συνολικά νομοθεσίες, επιβάλλοντας αυξημένα και αποτρεπτικά διοικητικά πρόστιμα σε κάθε παρανομούντα. Αποδίδουμε τεράστια σημασία στη διασφάλιση της αποτρεπτικής δύναμης των μηχανισμών ελέγχου και είναι για το λόγο αυτό που καλώ και την ΠΕΟ να συνδράμει όπως μπορεί για την επιτάχυνση της ψήφισης του νομοσχεδίου χωρίς τροποποιήσεις που θα αφαιρούσαν από την αποτελεσματικότητα των επιθεωρήσεων.