Θύμα οι λαοί και θύτης το κεφάλαιο

* Οσο δεν αλλάζει ένα σύστημα σαν κι αυτό τόσο θα βράζουμε στο ζουμί μας…

Συναντήσαμε τον Χρήστο Λεοντή στο σπίτι του. Μιλήσαμε στο στούντιό του με καφέ ελληνικό.. Μιλήσαμε με πολλή ευγένεια, με πολιτισμό. Όσο μιλούσε φώτιζαν τα μονοπάτια της αέναης πάλης των λαών προς την Ελευθερία και τη Δημοκρατία. Και τίποτα δεν φαινόταν να υποδεικνύει ότι δεν θα αλλάξει ο κόσμος…

Συνέντευξη στον Χρήστο Φιλίππου

– Η Ελλάδα στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα φαίνεται ότι βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Ο κόσμος βομβαρδίζεται με πληροφορίες. Χάνει συχνά τον προσανατολισμό των γεγονότων. Ποιος φταίει και ποιος είναι ο αθώος. Ποιος είναι ο θύτης, ποιο είναι το θύμα;

Αν το πει κανείς με μια κουβέντα, θύμα είναι οι λαοί και θύτης είναι το κεφάλαιο. Έτσι το συνοψίζω. Δεν είναι φαινόμενο τοπικό, όπως στην αρχή προσπαθούσαν σιγά σιγά να μας πείσουν. Την μια μας είπαν τεμπέληδες, την άλλη άχρηστους, ανοργάνωτους… Βεβαιότατα υπάρχουν ελλείψεις, αυτό όμως είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Θα τα ‘βάζαμε’ εμείς με τους κυβερνήτες μας… Αυτά θα μπορούσε να τα λύσει κανείς εσωτερικά. Όμως είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που γεννάει στον απλό κόσμο, με απλή λογική, ένα σωρό ερωτήματα. Και το κυριότερο, βλέπουμε ότι κάθε χώρα χρωστάει. Ήθελα να ξέρω σε ποιούς τα χρωστάει; Ποιοι είναι αυτοί που τους χρωστάει όλος ο κόσμος; Είναι βεβαίως με ονόματα και με διευθύνσεις όλοι αυτοί. Απλούστατα έχουν καταφέρει να ισοπεδώσουν τα πάντα πληρώνοντας αδρά υποτακτικούς. Είτε με την έννοια των κυβερνήσεων , είτε με την έννοια των οργανώσεων, είτε με την έννοια την εφημερίδων και των Μέσων Ενημέρωσης. Γιατί αυτά είναι τα εργαλεία με τα οποία δουλεύουν και προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο. Το ζήτημα για μένα είναι να συνειδητοποιήσει ο κάθε λαός, και στην περίπτωσή μας εδώ οι Έλληνες και τα αδέλφια μας οι Κύπριοι, ότι ο εχθρός είναι το Κεφάλαιο, είναι ο Καπιταλισμός. Όσο δεν αλλάζει ένα σύστημα σαν κι αυτό τόσο θα βράζουμε στο ζουμί μας. Χρειάζεται μια πλήρης ανατροπή.

– Ο πόλεμος είναι μια επιλεγμένη κρίση… Οι λαοί ζουν την φρίκη και την απόγνωση. Ο κατατρεγμός, η μοίρα και το συμφέρον είναι το ανάστροφο της Ειρήνης της Δικαιοσύνης και της Αλληλεγγύης. Εάν φανταστούμε έναν πρόσφυγα και έναν Ευρωπαίο κατ’ αντιπαράσταση, ποιος κομίζει Πολιτισμό;

Ο πολιτισμός είναι μία έννοια πολύ κακοποιημένη, όπως και η Δημοκρατία. Εδώ στην Ελλάδα και οι δικτάτορες ακόμη εν ονόματι της δημοκρατίας μιλούσαν. Και υπάρχει μια παρεξήγηση στην οποία κανείς δεν κάνει κουβέντα για να διαφωτίσει κάπως τον κόσμο. Η πιο χαρακτηριστική κουβέντα που θα ακούσεις από τον σύγχρονο λαϊκό κόσμο είναι: «Δημοκρατία δεν έχουμε; Κάνω ό,τι θέλω». Αμ δε!… Το “κάνω ό,τι θέλω” είναι ακριβώς το αντίθετο. Στην δημοκρατία δεν κάνεις ό,τι θέλεις! Στην δημοκρατία έχεις υποχρέωσεις απένατι στους συνανθρώπους σου, απέναντι στην πολιτεία, απέναντι στους νόμους. Στην Αθήνα, είχαν δημοκρατία αλλά παράλληλα διαβάζουμε ότι η μεγαλύτερη αρετή ήταν ο σεβασμός στους νόμους. Που οι νόμοι τί ήταν; Ήταν μια κοινή συναινέσει συμφωνία της κοινωνίας ότι θα πράττουμε με έναν τρόπο οργανωμένο, με Δικαιοσύνη, με Ελευθερία… Γιατί όλα αυτά, τα οποία γράφουν και οι Γάλλοι στις προμετωπίδες τους, η Δικαιοσύνη, η Ισότητα, όλες οι ανθρώπινες αξιες…, είναι η βάση της Δημοκρατίας, είναι η βάση της Ελευθερίας, η βάση του Πολιτισμού με μία λέξη. Γιατί ο πολιτισμός δεν είναι μόνο η μουσική, ή του θέατρο, ή η ποίηση, ή η ζωγραφική. Πολιτισμός είναι η συμπεριφορά τού καθενός μας στον διπλανό του. Είναι η αλληλεγγύη πρός τον διπλανό μας, ο σεβασμός προς τον διπλανό μας. Η ευτυχία του διπλανού μας είναι και δική μας ευτυχία, και αντίθετα. Θεωρώ λοιπόν ότι υπάρχει έλλειμα πολιτισμού και στην Ευρώπη, εκεί που παριστάνουν τους πολιτισμένους. Γιατί ο Καπιταλισμός δεν τον χρειάζεται τον πολιτισμό, είναι πολέμιός του.

– Μήπως ο δρόμος για μια αντίσταση, όσο αφορά το πολιτισμικό στοιχείο της, ξεκινάει από τις ρίζες ενός λαού; Μήπως έδω ο στόχος είναι να ξεριζωθούν οι λαοί από την βαθειά τους ρίζα;

Αν δούμε και σήμερα ακόμη πως παραποιούνται οι ιστορικές στιγμές του λαού μας, πώς διστρέφονται, πως αποσιωπούνται… Η ελληνική επανάσταση, όσο μπορούμε να την ξέρουμε, αποκρύπτεται ή υπάρχει σε ένα σωρό παραλλαγές από την κατά καιρούς παιδεία που διδάσκονται τα παιδιά στο σχολείο. Για την περίοδο των δικτατοριών του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, δεν έχουμε ιδέα. Δεν έχουμε ιδέα για την τεράστια μετανάστευση των συμπολιτών μας από την Μικρά Ασία το ’22. Η οικογένεια του πατέρα μου είχε 13 παιδιά. Σφάξανε τα δέκα, και τα τρία – ο πατέρας μου δηλαδή με τις δυο του αδελφές – κακήν κακώς κατάφεραν να περάσουν από το Αϊβαλί στην Μυτιλήνη, και από εκεί στην Κρήτη. Ξέρετε τί είχε τότε ο πατέρας μου μαζί του; Ένα χαρτί του Σχολαρχείου – ήταν δάσκαλος, και μια ελληνική σημαία… Αυτά κρατούσε από εκεί… έρμαιο δηλαδή. Δεν ξέρουμε τίποτα…
Έκανα κάποιες ενορχηστρώσεις κάποτε σε μια οπερέττα του Χατζηαποστόλου από υποχρέωση στον Γιώργο Αρμένη. Βλέποντας όμως τις νότες είδα τους στίχους γραμμένους: “Τί ωραία που είναι η ζωή στα Καφέ και στα Σαντάν!…” . Και βλέπω κάτω στην παρτιτούρα γραμμένο 1923 – 24. Και αναρωτιόμουν, αυτός ο μουσικός δεν είδε τίποτα; Βούλιαζε η Ελλάδα από την προσφυγιά. Ο πολιτισμός είναι το κυρίαρχο για την επιβίωση των ανθρώπων. Δεν είναι η οικονομία. Ενα πιατό φαί που χρειάζεται ο καθένας μας, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα καταφέρει να το βρει. Να ξεφοβηθεί πρέπει, να αισθανθεί την Ελευθερία που του δίνει η ανθρώπινη φύση του, και να αντισταθεί για την επαναπόκτησή της.

– Είναι ένας στόχος να κυριαρχήσει στους λαούς μια συγκεκριμένη κουλτούρα, μια κουλτούρα φόβου; Είναι κάτι τέτοιο προσχεδιασμένο και μελετημένο από κέντρα εξουσίας;

Λίγα πράγματα μπορούν να σταθούν στην λογική. Πώς μπορείς να πεις στους λαούς ότι αρπάζουμε τον κόπο σας; Λίγα επιχειρήματα υπάρχουν. Το μόνο επιχείρημα ο φόβος, ο βούρδουλας. Το κάνουν όπως όλοι οι κατακτητές. Τετρακόσια χρόνια ο τουρκικός ζυγός εδώ οργάνωσε τους Κοτζαμπάσηδες και τους τσιφλικάδες. Οι Τούρκοι εισέπραταν μια χαρά τους φόρους τους, και οι δοσίλογοι – οι συνεργάτες των Τούρκων τότε, ήταν ο ενδιάμεσος ανάμεσα στον λαό και τον κατακτητή. Αυτό συμβαίνει πάντα. Γι’ αυτό η ιστορία είναι το μεγάλο μάθημα που μπορεί να το καταλάβει κανείς πολύ πολύ απλά, σπρώχνοντας το βλέμμα του στις ρίζες του. Στους αγώνες που έκαναν οι προηγούμενοι, σε έναν αέναο κύκλο βέβαια, και κατάφεραν να ελευθερωθούν. Η ζωή των ανθρώπων εμπεριέχει εκείνο το στοιχείο της αξιοπρέπειας. Η φύση των ανθρώπων δεν αντέχει να είναι υποτελείς, να είναι με σκυμμένο το κεφάλι. Υπάρχει μια τάση στην ελευθεριά, που με τον φόβο και την επιβολή είναι σε χειμερία νάρκη. Καιρός είναι να ξεφύγει κανείς από την χειμερία νάρκη εάν θέλει να ζήσει με αξιοπρέπεια και κείνος και τα παιδιά του.

– Και ο ρόλος της τέχνης ποιος είναι σε μια τέτοια συνθήκη;

Ο ρόλος της τέχνης δεν ήταν να κάνει επαναστάσεις. Η τέχνη επισημαίνει μερικά πράγματα. Και με την επικοινωνία που δημιουργείται ανάμεσα στο καλλιτέχνημα και τον κόσμο, προσπαθεί να του αναπτύξει αυτούς τους καταλύτες που θα τον κάνει να υπάρξει σε εγρήγορση ο ψυχισμός του. Η καρδιά και το μυαλό των ανθρώπων! Δηλαδή να σκέφτονται και να κρίνουν με τα δικά τους κριτήρια, και να μην πιστεύουν στην προπαγάνδα απ’ όπου και να προέρχεται. Με τον διάλογο οι άνθρωποι μπορούν μια χαρά να τα βρούνε μεταξύ τους. Και σε αυτό τους βοηθάει πάρα πολύ η ανάπτυξη του πολιτισμού τους και η μελέτη των τεχνών.

– Φτώχεια στην Ευρώπη, πόλεμοι γύρω από αυτήν. Πρόσφυγες ως συνέπεια του πολέμου. Μέσα στις λάσπες, τον φόβο, και το φευγιό του πρόσφυγα πιστεύετε ότι θα ανδυθεί μια νέα σπορά που θα γονιμοποιήσει την γηραιά ήπειρο; Είναι πολιτισμός αυτό;

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η νεολαία της Ελλάδας αλλά κι όχι μόνο, δούλεψαν μετανάστες στην Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Αμερική, στην Αυστραλία. Υπήρξε δηλαδή ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης για να βρούν καλύτερη ζωή. Τί έγινε λοιπόν εκεί; Τα εργατικά αυτά χέρια ανέπτυξαν αυτές τις χώρες. Εάν επανακτίστηκε η Γερμανία οφείλεται στα εργατικά χέρια Ελλήνων, Τούρκων, και άλλων. Ενάμιση εκατομμύριο Τούρκοι είναι σήμερα στο Βερολίνο …. αυτοί ανοικοδόμησαν την Γερμανία. Από αυτή την άποψη λοιπόν επιθυμούν να βρούν εργατικά χέρια τσάμπα. Γιατί με αυτό τον τρόπο θα αναπτύξουν την δική τους οικονομία. Από την άλλη αφού οι εταιρίες τους καταστρέψουν μία χώρα οι ίδιες εταιρίες λένε οτι εκείνες θα την ανοικοδομήσουν. Δηλαδή στην κατεστραμμένη Συρία τώρα – που όπως βλέπουμε στις εικόνες είναι όπως το Βερολίνο του ’45 – θα έρθουν οι μεγάλες εταιρίες για να την ξαναχτίσουν από την αρχή. Καταστρέφουν για να κερδίζουν. Για να πουλούν τα όπλα τους τα οποία κοστίζουν τεράστια ποσά, και να ξαναχτίσουν πάλι στα ερείπια με τσάμπα εργατικά χέρια. Νά ‘τος ο κύκλος!
Διάβαζα πρόσφατα για τα αμύθητα ποσά που κόστισε ο κάθε πόλεμος, της Κορέας του Βιετνάμ… Που εάν αυτά τα ποσά έμπαιναν στην πραγματική οικονόμια για την ανάπτυξη των Λαών θα ήταν ‘κούκλα’ όλη η υδρόγειος.

– Επιστρέφω στην Τέχνη για να ρωτήσω για το μέλλον. Ποια είναι η διέξοδος;

Η τέχνη και ο πολιτισμός από την φύση τους είναι ενάντια στην εξουσία. Δηλαδή εξουσία και πολιτισμός είναι δυο συγκρουόμενα στοιχεία. Γιατί η τέχνη προσβλέπει στο ανέφικτο, και η πολιτική στο εφικτό. Και το εφικτό σημαίνει συνέχεια κωλοτούμπες, συνέχεια σκύψιμο και καρπαζιά. Ο Πολιτισμός είναι το αντίθετο. Δημιουργεί ελεύθερους ανθρώπους, και ελεύθερη σκέψη.