Τι µπορεί να γίνει για όσους δεν εµβολιάζονται

Του Νίκου Κωνσταντίνου*

Όταν θέλουµε να µάθουµε τι καιρό θα κάνει το Σαββατοκύριακο για να προγραµµατίσουµε την έξοδό µας, κανείς από εµάς δεν ξοδεύει χρόνο να βρει και να αναλύσει τις µετρήσεις των µετεωρολόγων. Ανοίγουµε όµως µια εφαρµογή ή ιστοσελίδα που εµπιστευόµαστε για να δούµε αν ο καιρός θα είναι κατάλληλος. Η καθηµερινή εµπειρία, όπως στο παράδειγµα, επιβεβαιώνει ότι οι άνθρωποι υιοθετούµε επιστηµονικές απόψεις όταν αυτές έρχονται από πηγές ή µας τις εισηγούνται άλλοι που εµπιστευόµαστε και όχι µετά από δική µας µελέτη. Αυτό όµως έρχεται σε αντίθεση µε το κυρίαρχο αφήγηµα στον γενικό πληθυσµό αλλά και ανάµεσα σε πολλούς επιστήµονες που λέει πως οι λανθασµένες απόψεις ή αποφάσεις που κάποτε υιοθετούµε είναι αποτέλεσµα ελλιπούς ενηµέρωσης ή κατανόησης της επιστήµης. […]

Στην Κύπρο, περίπου ένας στους τρεις που µπορεί να πάρει το εµβόλιο έχει επιλέξει να µην το κάνει. Η υφιστάµενη στρατηγική της πολιτείας µε στόχο την αύξηση των εµβολιασµών, η οποία βασίζεται στην επιβολή και την απειλή (π.χ. “θες τη ζωή σου πίσω;”), δεν είναι αποτελεσµατική και επιβεβαιώνει τις επιστηµονικές έρευνες που δείχνουν ότι αυτή η προσέγγιση φέρνει αντίθετο αποτέλεσµα. Απαιτείται µια διαφορετική στρατηγική, στόχος της οποίας θα είναι να χτίσει την εµπιστοσύνη του κοινού στα εµβόλια. Η εµπιστοσύνη χτίζεται και διατηρείται σε σχέσεις που εµπνέουν αλληλοσεβασµό, είναι διαφανείς και ειλικρινείς, κάτι που πρέπει να καθοδηγήσει αυτή τη στρατηγική. […] Η ναυαρχίδα των προσπαθειών µας για βελτίωση των εµβολιασµών πρέπει να εστιάσει στους γιατρούς, στους οποίους φαίνεται να υπάρχει ακόµη αρκετή εµπιστοσύνη ούτως ώστε να καθησυχάσουν τις ανησυχίες όσων είναι διστακτικοί. ∆υστυχώς, στην Κύπρο δεν υπάρχει µεγάλη παράδοση στο θεσµό του προσωπικού γιατρού, αφού µόλις πριν λίγα χρόνια έχει εφαρµοστεί στα πλαίσια του ΓεΣΥ, για αυτό µια εισήγηση είναι στη στρατηγική αυτή να εµπλακούν τόσο οι προσωπικοί όσο και οι ειδικοί γιατροί, τους οποίους πολλοί πολίτες εµπιστεύονται.

Στην προσπάθεια αυτή, το Υπουργείο Υγείας οφείλει, σεβόµενο τις γνώσεις και τη θέση των γιατρών, (1) να ακούσει τις ανησυχίες τους και να στήσει κανάλια επιστηµονικής ενηµέρωσής τους και (2) να τους ενηµερώσει για τρόπους επικοινωνίας µε τους ασθενείς. Λόγω του επείγοντος του ζητήµατος, το υπουργείο θα µπορούσε να εξετάσει την πιθανότητα να δοθούν οικονοµικά ή άλλα κίνητρα στους γιατρούς που θα αφιερώσουν χρόνο τόσο στην ενηµέρωση των ιδίων όσο και στην ενηµέρωση των ασθενών τους. Οι όποιες αντιδράσεις για τα οικονοµικά κίνητρα στους γιατρούς θα πρέπει να ζυγιστούν έναντι του κόστος να γίνει η όλη προσπάθεια εθελοντικά, κάτι που µπορεί να οδηγήσει σε προχειρότητες, µε αποτέλεσµα το κόστος να είναι πολύ µεγαλύτερο σε οικονοµικό, κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο. Η ενεργότερη και οργανωµένη εµπλοκή των γιατρών στην εµβολιαστική στρατηγική της Πολιτείας θα έχει πολλαπλάσιο όφελος αν συνδυαστεί µε µία επικοινωνιακή στρατηγική, η οποία αντί να συνεχίσει να εστιάζει λανθασµένα στην ατοµική επιλογή και ατοµικά οφέλη του εµβολιασµού, εστιάζει στην κοινωνική προσφορά και αλτρουιστική διάσταση του εµβολιασµού. Να εστιάσει στο “εµείς” αντί στο “εγώ”. […]

Τέλος, µέτρο που θα πολλαπλασιάσει τα οφέλη των πιο πάνω εισηγήσεων είναι να γίνουν ενέργειες ώστε οι πολίτες να νιώσουν ότι αν το επιθυµούν µπορούν να εµβολιαστούν γρήγορα και µε µεγάλη ευκολία. […].

Ο εµβολιασµός κατά του κορονοϊού είναι ένα από τα πιο σηµαντικά προγράµµατα δηµόσιας υγείας στην ιστορία της χώρας µας. Σε αντίθεση µε τα µέτρα επιβολής ή τα απειλητικά µηνύµατα, το τρίπτυχο Εµπιστοσύνη – Εµείς – Ευκολία έχει την προοπτική υιοθέτησης µιας θετικής στάσης προς τα µέτρα και τους εµβολιασµούς και µπορεί να χρησιµεύσει ως οδηγός για το µέλλον.

*Επίκουρος Καθηγητής Γνωστικής Νευροεπιστήµης του Τµήµατος Επιστηµών Αποκατάστασης του ΤΕΠΑΚ και µέλος της Ειδικής Επιτροπής του Υπουργείου Υγείας για την αντιµετώπιση των επιπτώσεων της πανδηµίας στην ψυχική υγεία των πολιτών.