Το άνοιγμα του Φακέλου της Κύπρου και η μη άσκηση διώξεων

Επιμέλεια: Μιχάλης Μιχαήλ

Να ανοίξει ο Φάκελος της Κύπρου και να τιμωρηθούν οι προδότες. Αυτό ήταν το αίτημα στην Κύπρο. Το αίτημα αυτό το διατυπώνουν αρκετοί μέχρι σήμερα χωρίς ίσως να γνωρίζουν ότι ο Φάκελος της Κύπρου έχει ανοίξει πρώτα στην Ελλάδα και ύστερα στην Κύπρο. Στην Ελλάδα οι καταθέσεις από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων λήφθηκαν το 1986. Στα συμπεράσματα δεν υπήρξε ομοφωνία κι έτσι εκδόθηκαν τρία πορίσματα, ένα από τη Νέα Δημοκρατία, ένα από το ΠΑΣΟΚ και ένα από τον Κων/νο Κάππο, εκπρόσωπο του ΚΚΕ. Ωστόσο, τόσο οι καταθέσεις όσο και τα πορίσματα δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα, αν και στη συνέχεια υπήρξαν διαρροές σε εφημερίδες και μέσα ενημέρωσης της Ελλάδας τόσο από τις καταθέσεις όσο και από τα πορίσματα. Όσον αφορά την κυπριακή Βουλή, οι εργασίες της αρμόδιας Επιτροπής ξεκίνησαν από το 1982, αλλά εισήλθαν στην ουσιαστική φάση τους το 2006.1 Τελικά οι εργασίες ολοκληρώθηκαν και δόθηκε στη δημοσιότητα

Τι δόθηκε στη δημοσιότητα

Ενδιαφέρον στην πορεία αυτών των δύο διαδικασιών παρουσιάζει η αντίφαση μεταξύ της ελληνικής και της κυπριακής Βουλής ως προς τούτα:

1. Το κείμενο του Πορίσματος της κυπριακής Βουλής δόθηκε στη δημοσιότητα τον Μάρτιο του 2017.

2. Η ελληνική Βουλή κρατούσε κλειδωμένα στις αποθήκες της τόσο τις καταθέσεις όσο και τα τρία πορίσματα και αρνείτο να τα παραδώσει στην κυπριακή Βουλή για να συμπληρώσει τις δικές της εργασίες.

3. Ωστόσο, παρατηρούμε το εξής παράδοξο: Ενώ τελικά η ελληνική Βουλή συναίνεσε να δοθούν τα πρακτικά των καταθέσεων στην κυπριακή Βουλή, κι αυτό έγινε με αρκετό θόρυβο και δημοσιότητα, η ίδια η κυπριακή Βουλή δεν έχει δώσει τα δικά της πρακτικά των καταθέσεων στη δημοσιότητα.

Έχει δώσει μόνο το πόρισμα, το οποίο κάνει συνεχώς αναφορές στις καταθέσεις που λήφθηκαν. Κι αυτό είναι ένα κενό για το οποίο η κυπριακή Βουλή θα πρέπει να επανεξετάσει αυτό το ζήτημα. Δεν είναι νοητό να αρνείται η ίδια να πράξει αυτό που για χρόνια ζητούσε επίμονα από την ελληνική Βουλή.

Διώξεις και καταδίκες

Πολλοί, λοιπόν, θεωρούν ότι δεν άνοιξε ο Φάκελος της Κύπρου επειδή δεν έγιναν διώξεις εναντίον των ενόχων και συνεπεία τούτου δεν καταδικάστηκε κανένας. Αυτή η θέση αναφέρεται τόσο από υποστηρικτές του Προέδρου Μακαρίου, της Αριστεράς και του νόμιμου κράτους, όσο και από υποστηρικτές του Γρίβα και της ΕΟΚΑ Β’, οι οποίοι ελπίζουν πως αν ανοίξει ο Φάκελος (ο οποίος άνοιξε όπως αναφέραμε, με το δόσιμο του στη δημοσιότητα) θα αποδειχθεί η αθωότητα της παράταξης που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την ανωμαλία που δημιουργήθηκε στην Κύπρο από το 1971 μέχρι το 1974.

Και ήδη αυτό φαίνεται από διάφορες αναφορές, ιδιαίτερα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, που επιχειρούν να περάσουν ως αλήθεια το ότι το πραξικόπημα ήταν μια σκευωρία του Μακαρίου και του Καραμανλή σε συνεργασία με τους ανθρώπους της χούντας.2 Την ίδια ώρα που υπάρχουν οι διαμαρτυρίες για το ότι δεν διώχθηκε κανένας, κάποιοι διαμαρτύρονται για το ότι ο μόνος που τιμωρήθηκε ήταν ο Νίκος Σαμψών, τον οποίο ορισμένοι θεωρούν μάλιστα και ως αθώο ή ως αποδιοπομπαίο τράγο. Κι αυτό αποτελεί ασφαλώς μια αντίφαση στα όσα λέγονται. Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι έγιναν διώξεις.

Διώχθηκε και φυλακίστηκε (όπως αναφέραμε) ο Νίκος Σαμψών. Διώχθηκε και φυλακίστηκε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο τελευταίος αρχηγός της ΕΟΚΑ Β’. Στα πρώτα χρόνια μετά τα γεγονότα κινήθηκαν αγωγές εναντίον μελών της ΕΟΚΑ Β’ με την κατηγορία της δολοφονίας ανθρώπων. Θυμίζουμε ότι υπήρξε καταδίκη του δολοφόνου του Κώστα Μισιαούλη από το Τσέρι. Παράλληλα, απέτυχαν να έχουν αίσιο τέλος διάφορες άλλες υποθέσεις όπως αυτή της δολοφονίας των τεσσάρων αντιστασιακών στον Άγιο Τύχωνα Λεμεσού.

Οι τέσσερις δολοφονημένοι ήταν ο Χριστάκης Κόμπος, μέλος του Εφεδρικού από τη Λεμεσό, ο Χαράλαμπος Χριστοφή, πολίτης από το Φικάρδου, ο Αναστάσης Χριστοφή, πολίτης, επίσης από το Φικάρδου και ο Παντελάκης Χαραλάμπους από τη Λαζανιά. Για την υπόθεση αυτή συνελήφθησαν 7 άτομα, τα οποία «δεν παραδέχθηκαν ενοχή και παραπέμφθηκαν στο Κακουργιοδικείο, το οποίο με απόφασή του στις 8 Σεπτεμβρίου 1978, έκρινε ότι δεν έπρεπε να καλέσει τους κατηγορούμενους σε απολογία και τους απάλλαξε από τις κατηγορίες. Ο Γενικός Εισαγγελέας Κρίτων Τορναρίτης προσέβαλε την απόφαση στο Ανώτατο Δικαστήριο στις 11 Σεπτεμβρίου. (…) Το Ανώτατο αποδέχθηκε τη θέση της υπεράσπισης και στις 17 Ιανουαρίου 1979 αποφάνθηκε με πλειοψηφία ότι ο Γενικός Εισαγγελέας δεν δικαιούται να εφεσιβάλει αθωωτικές αποφάσεις Κακουργιοδικείων και γι’ αυτό απέρριψε την έφεση κατά της αθώωσης από το Κακουργιοδικείο…»3 Είναι επίσης γνωστή η περίπτωση της δολοφονίας του Κυριάκου Παπαλαζάρου από αστυνομικό μέσα στη μητρόπολη Πάφου, όπου ενώ έγιναν ανακρίσεις, υπήρξαν ύποπτοι, τελικά η υπόθεση μπήκε στα συρτάρια με τη δικαιολογία ότι χάθηκε ο φάκελος και ήταν αδύνατον να επανασυλλεχθούν τα στοιχεία.

Αναφέρουμε μερικές περιπτώσεις:

«Ο κλάδος ελαίας του Μακαρίου» και οι διώξεις

Αρκετοί επιρρίπτουν ευθύνες στον Μακάριο για τον κλάδο ελαίας που έδωσε όταν ήρθε στην Κύπρο στις 7 Δεκεμβρίου 1974. Ο Μακάριος στην ομιλία του εκείνη είπε και τα εξής: «Δεν θα αναφερθώ εις τα αίτια του διχασμού διότι δεν επιθυμώ να αναξέσω πληγάς του παρελθόντος, των οποίων θέλω την επούλωσιν. Και διά τούτο δεν έχω πρόθεσιν διώξεως εχθρών και αντιπάλων ή προσαγωγής ενώπιον δικαστηρίου των βαρυνομένων με πολιτικά αδικήματα ή μετασχόντων εις το κατ’ εμού πραξικόπημα. Δίδω εις όλους άφεσιν αμαρτιών και αμνηστίαν επί τη ελπίδι ότι θα επέλθη η ποθητή ομόνοια και ενότης του λαού μας…» Αυτή η αναφορά πρόσφερε ανακούφιση προς τους ενόχους του εγκλήματος εναντίον της Κύπρου.

Όμως, όπως δήλωσαν πρόσφατα στον «Άστρα» και στον γράφοντα ο καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Βάσος Γεωργίου και ο νομικός Πατρίκιος Παύλου, η αναφορά του Μακαρίου δεν είχε οποιαδήποτε νομική ισχύ, αλλά επρόκειτο για προσωπική του επιθυμία.4 Κι αυτό φάνηκε από τα όσα αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα ότι αργότερα ασκήθηκαν κάποιες διώξεις, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμά τους. Σε ανάρτησή του σε μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης, ο Πατρίκιος Παύλου έγραψε στις 18 Ιουλίου 2020 ότι όντως «έγιναν πολλές καταγγελίες και άρχισαν δουλειά οι ερευνητικές και οι πειθαρχικές επιτροπές. Όπως έπρεπε να ήταν αναμενόμενο, υπήρχε σοβαρή καθυστέρηση στην εκδίκαση των πειθαρχικών υποθέσεων.

Όταν δε έγινε ένσταση σε μια υπόθεση για αντισυνταγματικότητα του νόμου και φάνηκε πως θα υπήρχαν μεγάλες καθυστερήσεις, εντάθηκαν οι διαμαρτυρίες και οι παραινέσεις στον Πρόεδρο Σπύρο Κυπριανού να εγκαταλείψει τες πειθαρχικές διώξεις και να προχωρήσει σε άμεση εκδίωξη των «γνωστών» πραξικοπηματιών από τη δημόσια υπηρεσία».5 Αυτές οι αναφορές επιβεβαιώνουν ότι ανεξάρτητα από τον κλάδο ελαίας του Μακαρίου, ασκήθηκαν διώξεις και σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρξε και καταδίκη. Σε άλλες όχι.

Η ελληνική άρνηση για διώξεις

Παράλληλα και στην Ελλάδα υπερίσχυσε η άποψη ότι δεν έπρεπε να ασκηθούν διώξεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον 1ο τόμο των καταθέσεων του Φακέλου της Κύπρου αναφέρεται ότι: 1. Διαπρύσιος κήρυκας της μη άσκησης διώξεων των υπευθύνων ήταν ο τότε Υπ. Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος υποστήριζε ότι ο κύριος αίτιος (Δ. Ιωαννίδης) ήταν ήδη καταδικασμένος σε ισόβια και ότι δεν υπήρχε λόγος για άσκηση διώξεων στους υφισταμένους του οι οποίοι… εκτελούσαν διαταγές!6
2. Επιπλέον αναφέρεται ότι η μη δίωξη και η αναστολή διώξεων αποφασίστηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο του 1975, δίνοντας ως δικαιολογία το φόβο διατάραξης των σχέσεων της Ελλάδας με άλλα κράτη. (Προφανώς υπονοούνται οι ΗΠΑ). Επίσης αναφέρεται ότι ο Κ. Καραμανλής δήλωνε ότι η παρούσα (τότε) φάση του Κυπριακού δεν επέτρεπε τη διεξαγωγή δικών.7
3. Σχετική δήλωση έκανε και ο τότε Υπ. Δικαιοσύνης της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ Γ.Α. Μαγκάκης, στην οποία ανέφερε ότι «το άνοιγμα του φακέλου πρέπει να γίνει την κατάλληλη στιγμή ώστε να μην υπάρχουν εθνικά δυσάρεστες παρενέργειες».8 4. Σε κομματικό επίπεδο η Νέα Δημοκρατία δεν δεχόταν διώξεις υποστηρίζοντας ότι το έργο της Επιτροπής θα έπρεπε να ήταν καθαρά ανακριτικό, ενώ το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ υποστήριζαν ότι έπρεπε να καταλογιστούν πολιτικές και ποινικές ευθύνες. Η κοινή αντίληψη των μελών της Επιτροπής ανατράπηκε όταν άρχισαν να εξετάζονται τα γεγονότα του Αττίλα ΙΙ, με τη Ν.Δ. να επιμένει να μη συμπεριληφθεί στη διερεύνηση η περίοδος αυτή.9

1Οι τόμοι των καταθέσεων δίνονται στη δημοσιότητα
σταδιακά και αναρτώνται στις ιστοσελίδες τόσο της ελληνικής όσο και της κυπριακής Βουλής, ενώ διατίθενται και από
τα βιβλιοπωλεία. Σε αυτόν το σύνδεσμο βρίσκονται οι πρώτοι 8 τόμοι της ελληνικής Βουλής http://www.parliament.cy/
el/significant-papers/%CF%86%CE%AC%CE%BA%CE%
B5%CE%BB%CE%BF%CF%82%CE%BA%CF%8D%CF
%80%CF%81%CE%BF%CF%85
Στο σύνδεσμο αυτό βρίσκεται το Πόρισμα της κυπριακής
Βουλής http://www.parliament.cy/el/significant-papers/
%CF%80%CF%8C%CF%81%CE%B9%CF%83%CE
%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B
5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%81%CE%BF%CF
%80%CE%AE%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-
%CF%84%CE%BF-%CF%86%CE%AC%CE%BA%CE%
B5%CE%BB%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82%C
E%BA%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%85-
17-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AF%CE%BF%CF%85-2011
2Δεν θα ασχοληθούμε σε αυτό το σημείωμα με το άτοπο
και το ατεκμηρίωτο τέτοιων ισχυρισμών. Θα το πράξουμε σε
άλλο σημείωμα διότι πλέον η προσπάθεια παραχάραξης της
ιστορίας με αλχημείες έχει πάρει διαστάσεις.
3Απόσπασμα από το βιβλίο «Με αίμα στέριωσε η δημοκρατία».
4«Πρακτικά ανέφικτο να δικαστούν οι πραξικοπηματίες
του 1974 – Τι είπαν στον Astra 92.8 καθηγητές Νομικής»,
https://dialogos.com.cy/praktika-anefikto-na-dikastoynoi-praxikopimaties-toy-1974-ti-eipan-ston-astra-92-8-
kathigites-nomikis/?fbclid=IwAR0SKP90HA0lkXchftBk2dc
qa_FER7OuwPY-RFZoWA7fhd7ylbdl_fe5QCA
5https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid
=2714498242172046&id=100008356903576
6Τόμος 1ος, Εισαγωγή, σελ. 11.
7Στο ίδιο, σελ. 12.
8Στο ίδιο, σελ. 13.
9Στο ίδιο, σελ. 15.