Το ευρωπαϊκό ράπισμα για τη ρητορική μίσους και το ρατσισμό στην Κύπρο

• Η έκθεση συντάσσεται λίγες μόλις μέρες πριν από το αποτρόπαιο περιστατικό με τον ξυλοδαρμό εφήβου από το Κονγκό από περίπου δέκα μαθητές σε γυμνάσιο στην περιοχή Λιβάδια, περιστατικό για το οποίο η Πολιτεία οφείλει να δράσει άμεσα.
• Οι κυπριακές Αρχές θα πρέπει να προετοιμάσουν μια εθνική στρατηγική ΛΟΑΤΚΙ, η οποία θα συνοδεύεται από ένα εθνικό σχέδιο δράσης, με ενισχυμένη δράση κατά της ρητορικής μίσους εναντίον των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ.
• Η Eπιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για τις ορθόδοξες εξομολογήσεις που φέρεται να διοργανώνονται στα σχολεία χωρίς τη συγκατάθεση των μαθητών ή των γονέων τους.
• Η έκθεση απέφυγε να αναλύσει τους λόγους για τους οποίους οξυνθήκαν τα προβλήματα, τα συμφέροντα και τις πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από το πλαίσιο εκμετάλλευσης.
• Οι Αρχές, συνεχίζει, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν τα διάφορα μακροχρόνια κενά στην εφαρμογή της ποινικής νομοθεσίας για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και της βίας υποκινούμενης από μίσος.

Είναι ευρέως διαδεδομένη η ρητορική μίσους στον δημόσιο λόγο στην Κύπρο, διαπιστώνει σε έκθεσή της που δόθηκε την περασμένη εβδομάδα στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας (ECRI), υπογραμμίζοντας κενά στην εφαρμογή ποινικής νομοθεσίας που θα συνδράμουν στην εξάλειψή της.

Η Επιτροπή παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προβαίνει σε 15 συστάσεις για την Κύπρο, οι οποίες μεταξύ άλλων αφορούν την έννομη τάξη, τα δημόσια σχολεία, τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, τους μετανάστες. Όπως υπογραμμίζεται, παρά τη σχετική πρόοδο που ακολούθησε μετά από συστάσεις της Επιτροπής το 2016, «παρ’ όλα αυτά συνεχίζουν να υφίστανται ζητήματα που προκαλούν ανησυχία».

Η ρατσιστική επίθεση και τα μέτρα που ζητά η Επιτροπή

Η έκθεση συντάσσεται λίγες μόλις μέρες πριν από το αποτρόπαιο περιστατικό με τον ξυλοδαρμό εφήβου από το Κονγκό από περίπου δέκα μαθητές σε γυμνάσιο στην περιοχή Λιβάδια, περιστατικό για το οποίο η Πολιτεία οφείλει να δράσει άμεσα βάζοντας στην άκρη οποιοδήποτε πιθανό πολιτικό κόστος, καθώς δεν πρέπει η κοινωνία να συνηθίσει στην εικόνα τέτοιων ρατσιστικών συμπεριφορών, ιδίως όταν πρόκειται για μικρά παιδιά στο χώρο του σχολείου.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας ζητά από τις Αρχές να λάβουν μέτρα σε διάφορους τομείς και κάνει μια σειρά συστάσεων. Όπως τονίζει, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε οι διοικήσεις των σχολείων να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή των υφιστάμενων αντιρατσιστικών πολιτικών που σχεδιάζονται από το ΥΠΑΝ.

Λέει ακόμη ότι οι κυπριακές Αρχές θα πρέπει να προετοιμάσουν μια εθνική στρατηγική ΛΟΑΤΚΙ, η οποία θα συνοδεύεται από ένα εθνικό σχέδιο δράσης, με ενισχυμένη δράση κατά της ρητορικής μίσους εναντίον των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ μεταξύ των βασικών της στοιχείων.

Οι Αρχές, συνεχίζει, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν τα διάφορα μακροχρόνια κενά στην εφαρμογή της ποινικής νομοθεσίας για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και της βίας υποκινούμενης από μίσος. Μεταξύ άλλων, οι Αρχές θα πρέπει να επανεξετάσουν την ποινική νομοθεσία σχετικά με τη ρητορική μίσους και τη βία υποκινούμενη από μίσος, συμπεριλαμβανομένων ένδικων μέσων έννομης προστασίας για τα θύματα, και να παρέχουν κατάλληλη εκπαίδευση στους αστυνομικούς, τους δημόσιους κατήγορους και τους δικαστές σχετικά με τη χρήση κατάλληλων ποινικών διατάξεων για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και της βίας υποκινούμενης από μίσος.

Ακόμη, αναφέρει πως θα πρέπει να ληφθεί εσπευσμένα δράση για την υποστήριξη των παιδιών αιτητών ασύλου και άλλων παιδιών μεταναστών για την απόκτηση των δεξιοτήτων της ελληνικής γλώσσας που χρειάζονται για να παρακολουθήσουν τις κανονικές τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που διδάσκονται στα Ελληνικά, και τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνοδεύονται από αξιολογήσεις ατομικών δεξιοτήτων για τον καθορισμό της πιο κατάλληλης σχολικής τάξης, στην οποία πρέπει να τοποθετείται το κάθε παιδί.

Οι ανησυχίες και ο μοναδικός φορέας

Σε ό,τι αφορά τα θέματα για τα οποία ανησυχεί, η Επιτροπή αναφέρει πως ο θεσμός του Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ombudsman), ο οποίος είναι ο μοναδικός φορέας ισότητας στην Κύπρο, συνεχίζει να μην έχει την αρμοδιότητα να κινήσει ή να συμμετάσχει σε δικαστικές διαδικασίες και αγωγές για λογαριασμό θυμάτων διακρίσεων ή μισαλλοδοξίας.

Εύλογη η ανησυχία, καθώς η Ευρώπη βλέπει ότι αρκετοί φορείς στην Κύπρο δεν έχουν τις αρμοδιότητες που θα έπρεπε να έχουν, κι ας υφίστανται θεσμικά.

Η ECRI, επιπλέον, εκφράζει την ανησυχία της για τις ορθόδοξες εξομολογήσεις που φέρεται να διοργανώνονται στα σχολεία χωρίς τη συγκατάθεση των μαθητών ή των γονέων τους, αγνοώντας τις απόψεις τους για τη θρησκεία, φαινόμενο που, όπως λέει, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ενισχύει την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς.

Εκφράζει επίσης λύπη για το γεγονός ότι δεν υπάρχουν τα αποκαλούμενα τείχη προστασίας σε όλους τους βασικούς τομείς των πολιτικών που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα των παράτυπων μεταναστών καθώς και για το ότι οποιεσδήποτε διαδικασίες ή αγωγές σε δικαστήρια εργατικών διαφορών που αφορούν τους μετανάστες αυτούς είναι πιθανό να οδηγήσουν στην απέλασή τους. Η ECRI θεωρεί ότι οι αναφερόμενες πρακτικές υποβολής ορισμένων ομοφυλόφιλων και λεσβιών στις αποκαλούμενες θεραπείες μετατροπής (conversion therapies) αποτελούν ιδιαίτερα ανησυχητικό ζήτημα.

«Καταδεικνύει τα προβλήματα, αποφεύγει να αναλύσει τους λόγους»

«Η τελευταία έκθεση της ECRI, παρά τις αδυναμίες στην καταγραφή της ολότητας του προβλήματος, καταδεικνύει τα οξυμένα προβλήματα με το θεσμικό ρατσισμό, την ξενοφοβία, την ομοφοβία και τη ρητορική μίσους. Καυτηριάζεται ο θεσμικός ρατσισμός και η έλλειψη εμπιστοσύνης στην Αστυνομία -που επέτρεψε τις κατά συρροή δολοφονίες μεταναστριών, τα περιστατικά υποκινούμενης ρατσιστικής βίας- και η απουσία δικαστικών αποφάσεων στα ρατσιστικά και ομοφοβικά περιστατικά».

Αυτό αναφέρει στη «Χαραυγή» ο Νίκος Τριμικλινιώτης, καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου και επικεφαλής του Κέντρου για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα στην Κύπρο στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, υποδεικνύοντας ότι η έκθεση καταγράφει με ανησυχία τις παράνομες θαλάσσιες επαναπροωθήσεις, το αρνητικό περιβάλλον και τις συνθήκες κράτησης αιτούντων ασύλου κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αιτητές ασύλου με θέματα στέγασης, στήριξης και πρόσβασης σε υπηρεσίες, στην εργασία χωρίς εκμετάλλευση και στο δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης.

Όπως επισημαίνει ο καθηγητής, η Επιτροπή στηλιτεύει την άρνηση των Αρχών να πολιτογραφήσουν αυτούς που ζουν και προσφέρουν στη χώρα για πολλά χρόνια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που γεννήθηκαν στη χώρα και το γεγονός ότι δεν υπάρχει τρόπος νομιμοποίησης των άτυπων μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που γεννήθηκαν στην Κύπρο.

Η έκθεση, υπογραμμίζει ο Νίκος Τριμικλινιώτης, απέφυγε να αναλύσει τους λόγους για τους οποίους οξυνθήκαν τα προβλήματα, τα συμφέροντα και τις πολιτικές σκοπιμότητες πίσω από το πλαίσιο εκμετάλλευσης, περιθωριοποίησης και δαιμονοποίησης των μεταναστών. «Αδυναμία της έκθεσης το ότι δεν εντόπισε ρατσισμό και θεσμικές διακρίσεις κατά των Τ/κ και των Ρομά και παρουσίασε ως καλές πρακτικές μέτρα άνευ ουσίας (π.χ. ο κώδικας της Βουλής κατά της ρητορικής μίσους, τη στιγμή που στην ad hoc επιτροπή για το «δημογραφικό» ο ρατσιστικός λόγος είναι κανόνας).

Επίσης, προκύπτει ότι η ECRI έτυχε παραπληροφόρησης ότι η κυβέρνηση εφαρμόζει σχέδιο δράσης για την ένταξη των μεταναστών, ενώ είναι γνωστό ότι δεν εφαρμόζονται οι Οδηγίες της ΕΕ για τη νόμιμη μετανάστευση, ούτε λαμβάνονται οποιαδήποτε μέτρα ένταξης. Η έκθεση απέφυγε να σχολιάσει το ότι το πλαίσιο διορισμού και λειτουργίας του Επιτρόπου Διοίκησης δεν πληροί τις Αρχές Βενετίας και Παρισίων και ότι έχασε την εμπιστοσύνη των ΜΚΟ και των ευάλωτων ομάδων», αναφέρει καταληκτικά.