Το παράδειγμα του ιού Έμπολα

Της Δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς καθημερινός αναγνώστης των εφημερίδων ή των λοιπών διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης για να διαπιστώσει την εντεινόμενη ανησυχία που προκαλούν σε παγκόσμιο επίπεδο η αύξηση των κρουσμάτων του θανατηφόρου ιού Έμπολα στο Κονγκό και την Ουγκάντα, καθώς και η επιδημία του Δάγκειου πυρετού στις Ονδούρες, τις Φιλιππίνες και το Μπαγκλαντές.

Σε ό,τι αφορά τον παλιό μας γνώριμο Έμπολα και σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας από τον ΠΟΥ, περισσότεροι από 1.600 άνθρωποι έχουν πεθάνει εξαιτίας του Έμπολα στο Κονγκό, ενώ από το 2014 μέχρι το 2016 –σε διάστημα δύο μόλις ετών– ο ιός κόστισε τη ζωή σε πάνω από 11.000 ανθρώπους σε περιοχές της Δυτικής Αφρικής. Ζούμε σε μια εποχή στην οποία η μετακίνηση πληθυσμών, σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου, έχει ξεπεράσει κάθε ιστορικό προηγούμενο και δεν αναμένεται να ανακοπεί.

Συνεπώς το ότι ο Έμπολα ή και άλλες σοβαρές ιογενείς λοιμώξεις δεν έχουν φτάσει ακόμη στη «γειτονιά» μας, δεν σημαίνει επ’ ουδενί ότι αποτελούν μη υπολογίσιμους αντιπάλους για την ανθρωπότητα. Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε ένα βασικό συμπέρασμα· κάθε χώρα, όσο απομακρυσμένη κι αν είναι από το επίκεντρο μιας επιδημίας, οφείλει να είναι σε καθεστώς διαρκούς επαγρύπνησης και ετοιμότητας, αποτελεσματικά θωρακισμένη και οργανωμένη για να είναι σε θέση να αναχαιτίσει την εξέλιξη μιας πιθανής απειλής για τη δημόσια υγεία. Αναντίρρητα η δημόσια υγεία, πέρα του ότι αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την ΕΕ, συνιστά παράλληλα επένδυση για τη διατήρηση και βελτίωση του ανθρώπινου κεφαλαίου κάθε σύγχρονου δημοκρατικού κράτους.

Τόσο οι υφιστάμενες όσο και οι αναδυόμενες προκλήσεις στον υγειονομικό τομέα απαιτούν δράσεις δημόσιας υγείας σε διεθνές επίπεδο που στοχεύουν μεταξύ άλλων στη διαμόρφωση δομών, προγραμμάτων και μέτρων και με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της υγείας, την εξοικονόμηση δημόσιων πόρων και τον έλεγχο των επιδημιών.

Με άλλα λόγια η ποιοτική δημόσια υγεία προϋποθέτει πριν και πάνω από όλα οργανωμένη πρόληψη μέσα από σοβαρές επενδύσεις για κλινική και εργαστηριακή ετοιμότητα σε επίπεδο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας. Άποψή μου είναι ότι οι περισσότερες χώρες –συμπεριλαμβανομένης της δικής μας, όπως άλλωστε προβλέπεται στο Στρατηγικό Σχέδιο 2018-2020 του Υπουργείου Υγείας– χρειάζεται να εστιάσουν περαιτέρω σε αυτόν τον τομέα, να αναπτύξουν, δηλαδή, κατάλληλα εργαλεία και να ενισχύσουν τις ήδη υπάρχουσες δομές της δημόσιας υγείας για τη βελτιωμένη διαχείριση και αντιμετώπιση περιστατικών που ενδέχεται να αποτελέσουν στο μέλλον απειλή για τη δημόσια υγεία των πολιτών. Για να οχυρωθεί μια χώρα απέναντι σε επιδημίες, όπως αυτές του ιού Έμπολα, του ιού Ζίκα και άλλων γνωστών και άγνωστων παθογενειών που μεταδίδονται στον άνθρωπο από ποικίλες πηγές, πρέπει να μπορεί να βασίζεται στις δομές του Συστήματος Υγείας που διαθέτει και να μην καταφεύγει σε πυροσβεστικές λύσεις, όταν οι καταστάσεις είναι ήδη κρίσιμες.

Η δημόσια υγεία είναι η ναυαρχίδα ενός Συστήματος Υγείας και το επίπεδο των υποδομών της αντανακλά την ποιότητα της πρόληψης, είτε σε επίπεδο πρωτογενούς είτε σε επίπεδο δευτεροβάθμιας πρόληψης σε σχέση με την αναχαίτιση της εξελικτικής πορείας των χρόνιων ασθενειών.