Βιβλιοτρόπιο: Το στοίχημα είναι η δημιουργία επαρκών αναγνωστών

Η λογοτεχνία στο σχολείο να μην αντιμετωπίζεται ως ένα πάρεργο του μαθήματος των Νέων Ελληνικών

του Αντώνη Γεωργίου

Το Βιβλιοτρόπιο είναι ένας καινούργιος σχετικά οργανισμός που συστάθηκε από τα μέλη των δραστήριων λεσχών ανάγνωσης της Λεμεσού Βιβλιότροπιο και Δια-Λόγος. Στόχος η ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας αλλά και της επαφή του αναγνωστικού κοινού με τους δημιουργούς. Μιλάμε με τον Παντελή Μάκη και τον Αντώνη Κουντούρη, ιδρυτικά μέλη του Βιβλιοτρόπιου, για τις δραστηριότητες του οργανισμού, την φιλαναγνωσία, τις σχέσεις με τους κύπριους λογοτέχνες και για τις λέσχες ανάγνωσης όπου «η προσωπική ευχαρίστηση του διαβάσματος πολλαπλασιάζεται, όταν μοιράζεται με άλλους». Οι αναγνώστες, έχουν πολλά χρήσιμα να πουν για την ανάγνωση, την λογοτεχνία και είναι ωφέλιμο να τους ακούμε.

Τι είναι το Βιβλιοτρόπιο;

Παντελής Μάκη: Το Βιβλιοτρόπιο που ιδρύθηκε πριν ακριβώς από ένα χρόνο είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που έχει ως κύριους στόχους την προώθηση της φιλαναγνωσίας μέσα από τη διάδοση του θεσμού των λεσχών ανάγνωσης, τη διοργάνωση εκδηλώσεων, καθώς και την ετοιμασία και διανομή ενημερωτικών δελτίων με ειδήσεις από το χώρο του βιβλίου. Το Βιβλιοτρόπιο συστάθηκε από τα μέλη δύο λεσχών ανάγνωσης που λειτουργούν στη Λεμεσό, της ομώνυμης και του Δια-Λόγου.

Πόσο καιρό υπάρχουν οι Λέσχες Αναγνώσεις;

Αντώνης Κουντούρης: Η λέσχη ανάγνωσης «Βιβλιοτρόπιο» ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Φεβρουάριο του 2008, κλείνουμε αυτό τον μήνα αισίως 8 χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας. Η δεύτερη ομάδα – η λέσχη ανάγνωσης «Διά-Λογος» – άρχισε τις συναντήσεις δύο χρόνια αργότερα τον Δεκέμβριο του 2009.

Τι ακριβώς κάνουν οι λέσχες; Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν; Κάποιοι νιώθουν πως χρειάζονται «ακαδημαϊκά» προσόντα, πως είναι για ειδικούς.

Αντώνης Κουντούρης: Στις λέσχες ανάγνωσης συμμετέχουν άτομα κάθε ηλικίας και επαγγέλματος. Το μόνο που απαιτείται από τα μέλη είναι να λατρεύουν το διάβασμα. Δεν απαιτούνται ιδιαίτερα ακαδημαϊκά προσόντα, ούτε είμαστε επαγγελματίες κριτικοί. Απλά κάθε μέλος μιλά για όσα απεκόμισε από το βιβλίο που διάβασε, τα συναισθήματα, τις σκέψεις που του προκάλεσε το βιβλίο.

Εκτός από τις συναντήσεις το Βιβλιοτρόπιο με τι άλλο ασχολείται;

Παντελής Μάκη: Δραστηριοποιούμαστε σε τρείς κυρίως άξονες. Μέσα από την προβολή της λειτουργίας των ομάδων μας προσπαθούμε να διαδώσουμε τον ίδιο το θεσμό των λεσχών ανάγνωσης. Ο δεύτερος άξονας των δραστηριοτήτων μας αφορά στη διοργάνωση εκδηλώσεων γύρω από το βιβλίο. Η επαφή των αναγνωστών ή των εν δυνάμει αναγνωστών με τους δημιουργούς – πεζογράφους, ποιητές, μεταφραστές – αλλά και γενικότερα ανθρώπων που σχετίζονται με το χώρο του βιβλίου είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να αναπτυχθεί ένας διάλογος που θα φέρει πιο κοντά τους δημιουργούς με τον κόσμο και θα καταδείξει ότι το βιβλίο δεν είναι ένα αγαθό που απευθύνεται σε λίγους και εκλεκτούς αλλά μια πηγή απόλαυσης και ουσιαστικής ψυχαγωγίας. Με αυτό το σκεπτικό διοργανώσαμε σειρά εκδηλώσεων – συζητήσεων γύρω από λογοτεχνικά θέματα όπως το μυθιστόρημα, το διήγημα, τις αναγνωστικές συνήθειες των συγγραφέων, τη μετάφραση προσκαλώντας Κύπριους και Ελλαδίτες λογοτέχνες και μεταφραστές. Ετοιμάζουμε τέλος και διανέμουμε ηλεκτρονικά ένα μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο, στο οποίο επιλέγονται και συγκεντρώνονται ειδήσεις και θέματα που έχουν σχέση με το χώρο του βιβλίου.

Προγραμματίσατε ήδη κάποιες εκδηλώσεις για το 2016;

Προγραμματίζουμε εκδηλώσεις με το γενικό τίτλο «Λόγου Τέχνης Συναντήσεις». Στις 22 Απριλίου θα έχουμε μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και στο βιβλίο του Σημειώσεις από το Υπόγειο, ενώ τον Μάιο θα συζητήσουμε για το λαϊκό παραμύθι και τη διαχρονική συμβολή του στην ανάπτυξη της λογοτεχνίας. Τέλος τον Οκτώβριο, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Γαλλικό Ινστιτούτο και την Alliance Francaise Λεμεσού θα φιλοξενήσουμε το διηγηματογράφο και μεταφραστή Σπύρο Γιανναρά σε ένα αφιέρωμα στον Γάλλο συγγραφέα Μισέλ Ουελμπέκ.

Η επαφή του συγγραφέα με το κοινό δεν πρέπει να εξαντλείται στις παρουσιάσεις βιβλίων, αλλά να έχει μία διάρκεια, που να αποσκοπεί στην εξοικείωση των αναγνωστών με το βιβλίο και την εμπειρία της ανάγνωσης.

Έχετε μια ιδιαίτερη σχέση με την προβολή της κυπριακής λογοτεχνίας; Πως είναι η συνεργασίας σας με τους κύπριους λογοτέχνες;

Παντελής Μάκη: Έχουμε σχέση με την προβολή της λογοτεχνίας. Δεν είμαι βέβαια ειδικός για να μιλήσω για τους χωρικούς προσδιορισμούς της λογοτεχνίας αλλά έχω την εντύπωση ότι ο όρος «κυπριακή λογοτεχνία» δεν είναι σαφής. Νομίζω είναι πιο δόκιμο να μιλάμε για καλή λογοτεχνία και στην Κύπρο υπάρχουν αρκετοί συγγραφείς – πεζογράφοι και ποιητές – που πρεσβεύουν αυτό το είδος και που αξίζουν την προσοχή μας. Στα πλαίσια των εκδηλώσεων που κατά καιρούς διοργανώσαμε έχουμε προσκαλέσει αρκετούς κύπριους λογοτέχνες για να συζητήσουν θέματα που σχετίζονται με την τέχνη τους γιατί πιστεύουμε ότι η επαφή του συγγραφέα με το κοινό δεν πρέπει να εξαντλείται στις παρουσιάσεις βιβλίων, αλλά να έχει μία διάρκεια που να αποσκοπεί στην εξοικείωση των αναγνωστών με το βιβλίο και την εμπειρία της ανάγνωσης.

Διαβάζουν οι Κύπριοι;

Αντώνης Κουντουρής: Δεν έχω υπ’ όψη μου στατιστικά στοιχεία, αλλά σίγουρα πιστεύω ότι κάποιοι διαβάζουν. Εγώ θα ήθελα όσοι διαβάζουν να πλησιάσουν τις Λέσχες Ανάγνωσης. Τους διαβεβαιώνω ότι η προσωπική ευχαρίστηση που νιώθουν με το διάβασμα θα πολλαπλασιαστεί όταν μοιραστούν τη χαρά και τη συζητήσουν με άλλους.

Παντελής Μάκη: Η γενική εντύπωση που υπάρχει και που δεν αποκλείεται να είναι και σωστή είναι ότι οι Κύπριοι δεν έχουν και τόσο καλή σχέση με το βιβλίο και την ανάγνωση. Ακούμε συχνά ότι οι Άγγλοι ή οι Γάλλοι διαβάζουν στο μετρό, στις καφετέριες, κατακλύζουν τις βιβλιοθήκες. Κάτι που ενδεχομένως να είναι και πάλι σωστό. Βέβαια θα πρέπει να υπολογίσουμε και την πληθυσμιακή διαφορά και να δούμε σε ποιο ποσοστό διαβάζουν οι Άγγλοι για παράδειγμα και σε ποιο βαθμό αυτό το ποσοστό διαφέρει από το δικό μας. Αυτό το στοιχείο είναι πιστεύω ουσιώδες για τον όποιον σχεδιασμό προώθησης της φιλαναγνωσίας αν και όποτε αυτός προκύψει.

Σχολιάστε την άποψη πως δεν έχει σημασία η ποιότητα του βιβλίου αρκεί να διαβάζει κάποιος.

Αντώνης Κουντουρής: Την άποψή μου θα τη συνδέσω με τις λέσχες ανάγνωσης ως εξής: ναι πιστεύω ότι κάποιος που διαβάζει «εύπεπτη» λογοτεχνία είναι πιο εύκολο σε κάποιο στάδιο να διαβάσει και ένα πιο απαιτητικό βιβλίο, να ενταχθεί σε μια λέσχη ανάγνωσης ή ακόμα και να δημιουργήσει μία λέσχη ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του (αστυνομικής λογοτεχνίας, ποίησης, επιστημονικής φαντασίας) σε σύγκριση με αυτόν που δεν έχει καμία σχέση με την ανάγνωση.

Ποια η γνώμη σας για το ηλεκτρονικό βιβλίο;

Αντώνης Κουντούρης: Το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι μια πραγματικότητα που ήρθε για να μείνει. Παρόλο που εγώ είμαι και θα είμαι λάτρης του βιβλίου, της μυρωδιάς των σελίδων, για τη νέα γενιά η ευκολία του ebook είναι γεγονός και πιστεύω πώς θα είναι και η τάση του μέλλοντος.

Παντελής Μάκη: Σημασία έχει να διαβάζουμε καλά βιβλία σε έντυπη ή και σε ηλεκτρονική μορφή. Το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι πράγματι η τάση του μέλλοντος αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι θα υποκαταστήσει το βιβλίο όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

Τι απαντάτε σε όσους λένε πως δεν έχουν χρόνο για διάβασμα;

Αντώνης Κουντούρης: Διαβάζω όπου βρω λίγο χρόνο και ησυχία. Το διάβασμα για μένα είναι αδήριτη ανάγκη, δεν μπορώ να κάνω χωρίς αυτό. Πιστεύω απόλυτα ότι το διάβασμα διευρύνει τη σκέψη και αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή ψυχαγωγίας και απόλαυσης.

Παντελής Μάκη: Είμαι και εγώ μανιώδης αναγνώστης για τους ίδιους περίπου λόγους. Πιστεύω ότι η ανάγνωση είναι μία απόλαυση που μπορεί να σου προσφέρει τα εργαλεία για να κατανοήσεις και να ερμηνεύσεις όσα συμβαίνουν γύρω αλλά και μέσα σου.

Υπάρχουν αγαπημένα βιβλία ή αγαπημένοι συγγραφείς:

Αντώνης Κουντούρης: Σίγουρα αφήνω πολλούς απ’ έξω αλλά θα ξεχώριζα τα άπαντα του Επίκουρου, τον Θερβάντες, τον Μέλβιλ, τον Σελίν – Το ταξίδι στην άκρη της νύκτας – τον Καννέτι με την Τύφλωση, όλα του Μουρακάμι και του Ουελμπέκ – εξαιρετική η Υποταγή. Όλοι οι Έλληνες του Μεσοπολέμου, ο Σκαρίμπας, ο Τάσος Αθανασιάδης και από τους πιο σύγχρονους ο Γιάννης Καλπούζος και ο Ισίδωρος Ζούργος.

Παντελής Μάκη: Υπάρχουν βιβλία που επηρέασαν τον τρόπο που αντιμετωπίζω τη λογοτεχνία: Ο Πύργος του Φραντς Κάφκα, Οι Υπνοβάτες του Χέρμαν Μπροχ, Η εφεύρεση του Μόρελ του Κασάρες, οι Προδομένες Διαθήκες του Μίλαν Κούντερα, αλλά και αγαπημένοι συγγραφείς όπως ο Φώκνερ, ο Ουελμπέκ, ο Φίλιπ Ροθ, ο Τσίρκας, ο Καραγάτσης και τόσοι άλλοι.

Μπορεί να αυξηθεί η φιλαναγνωσία; Ειδικότερα ανάμεσα στους νέους;

Αντώνης Κουντουρής: Η φιλαναγνωσία μπορεί να προωθηθεί όταν στηρίζεται σε ένα κοινό αναγνωστικά επαρκές και υποψιασμένο. Αυτοί θα προωθήσουν σταδιακά την φιλαναγνωσία. Απ’ αυτούς θα βγουν καλύτεροι λογοτέχνες, θα δημιουργήσουν την ανάγκη για πιο ποιοτικές μεταφράσεις και για την προώθηση του βιβλίου στο εξωτερικό. Το στοίχημα λοιπόν είναι η δημιουργία επαρκών αναγνωστών.

Κάποιες εισηγήσεις;

Αντώνης Κουντουρής: Αυτό που κάνουμε εμείς στις λέσχες ανάγνωσης θα μπορούσε να γίνεται πιο συστηματικά στα σχολεία. Με προσκλήσεις συγγραφέων από την Κύπρο και την Ελλάδα, με συζητήσεις βιβλίων ή και ευρύτερων θεμάτων που προκύπτουν από την ανάγνωση ενός βιβλίου. Και όλα αυτά μέσα και από τη χρήση των νέων τεχνολογιών που είναι πιο κοντά στους νέους.

Παντελής Μάκη: Θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η λογοτεχνία στο σχολείο, ως δηλαδή ένα πάρεργο του μαθήματος των Νέων Ελληνικών. Επίσης η απουσία ελκυστικών, ενημερωμένων βιβλιοθηκών που να προωθούν βιβλιοφιλικές δράσεις συνυφασμένες με τη σύγχρονη τεχνολογία της πληροφορίας είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας στην προώθηση της φιλαναγνωσίας.