Το στίγµα του θανάτου για τους ουσιοεξαρτώµενους

• Εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφονται χιλιάδες θάνατοι από υπερβολική δόση κάθε χρόνο
• Στην Κύπρο από το 2004 µέχρι και σήµερα έχουν καταγραφεί 163 θάνατοι λόγω υπερβολικής δόσης

 

Της Ελένης Κωνσταντίνου

Οι θάνατοι που προέρχονται από υπερβολική δόση ουσιών µπορούν να προληφθούν. Αυτό είναι το µήνυµα της φετινής ∆ιεθνούς Ηµέρας Ευαισθητοποίησης για την υπερβολική δόση, την ώρα που δυστυχώς εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης κάθε χρόνο καταγράφονται χιλιάδες θάνατοι από υπερβολική δόση. Στη δε χώρα µας από το 2004 µέχρι και σήµερα έχουν καταγραφεί 163 θάνατοι λόγω υπερβολικής δόσης µε µέση ηλικία τα 33 έτη.

Όπως µας έχει αναφερθεί από την Αρχή Αντιµετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ), ο στόχος για την υπερβολική δόση είναι, όπως πάντοτε, η ευαισθητοποίηση του κοινού, η πρόληψη του φαινοµένου, αλλά και η µείωση του στίγµατος του θανάτου που σχετίζεται µε τη χρήση ουσιών εξάρτησης.

Τα οπιοειδή υπεύθυνα για το 75% των θανάτων

Σε ό,τι αφορά τα στατιστικά στοιχεία, το 2020 σηµειώθηκαν στην Ε.Ε. τουλάχιστον 5.800 θάνατοι από υπερβολική δόση ουσιών. Οι περισσότεροι θάνατοι συνδέονται µε την πολλαπλή χρήση ουσιών, η οποία κατά κανόνα σχετίζεται µε το συνδυασµό παράνοµων οπιοειδών, άλλων παράνοµων εξαρτησιογόνων ουσιών, φαρµάκων και αλκοόλ.

Στην Κύπρο, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Τµήµατος Παρακολούθησης της ΑΑΕΚ/ ΕΚΤΕΠΝ, από το 2004, όταν ξεκίνησε η καταγραφή του δείκτη, έχουν καταγραφεί 163 θάνατοι, οι οποίοι οφείλονται σε υπερβολική δόση ουσιών. Το 2021 σηµειώθηκαν 10 θάνατοι, οι οποίοι είχαν ως ανιχνευόµενη ουσία τα οπιοειδή σε ποσοστό 75% από αυτούς.

Επίσης, όπως µας πληροφόρησε η ΑΑΕΚ κατά το έτος 2020, καταγράφηκαν στη θεραπεία 1.326 άτοµα, εκ των οποίων οι 502, δηλ. 38%, ήταν «νέοι» χρήστες, αυτοί δηλαδή που ζήτησαν θεραπεία για πρώτη φορά στη ζωή τους κατά το συγκεκριµένο έτος.

Παρά το γεγονός ότι περίπου 1 στους 5 χρήστες (249 άτοµα κατά το έτος 2020) που βρίσκεται στη θεραπεία έκανε ενέσιµη χρήση έστω και µια φορά, ο αριθµός των ατόµων που εξετάστηκε είναι διαχρονικά πολύ πιο µικρός. Εποµένως, η πραγµατική αναλογία των ενδοφλέβιων χρηστών που εκτιµάται ότι είναι θετικοί στην Ηπατίτιδα αναµένεται να είναι ψηλότερη από αυτή που φαίνεται από τα υφιστάµενα στοιχεία.

57% των εξαρτηµένων θετικοί σε Ηπατίτιδα Γ

Με βάση τα εν λόγω στοιχεία, το 58% των ατόµων που ανέφεραν ενδοφλέβια χρήση, έστω και µια φορά και εξετάστηκαν, βρέθηκαν θετικοί στην ηπατίτιδα Γ.

Ενώ η πλειοψηφία των θετικών στην ηπατίτιδα Γ ατόµων ανέφεραν τα οπιοειδή (κυρίως ηρωίνη) ως την κύρια ουσία κατάχρησης, ανησυχητική είναι η αύξηση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στον αριθµό θετικών ατόµων, µε κύρια ουσία εκτός της ηρωίνης (κοκαΐνη και κρυσταλλική µεθαµφεταµίνη). Αυτό ενδέχεται να οφείλεται στην αύξηση συµπεριφοράς υψηλού κινδύνου, ειδικά ανάµεσα σε άτοµα που αναζητούν θεραπεία λόγω χρήσης κρυσταλλικής µεθαµφεταµίνης, το ένα τρίτο των οποίων ανέφερε ενδοφλέβια χρήση έστω και µια φορά.

Επίσης, διαχρονικά η πλειοψηφία των ατόµων που είναι θετικά στην ηπατίτιδα Γ είναι αλλοδαποί, οι οποίοι συχνά, αν και διαµένουν στην Κύπρο, έχουν περιορισµένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και την απαραίτητη, τόσο για την υγεία τους όσο και για προστασία της δηµόσιας υγείας, σχετική φαρµακευτική θεραπεία.

Αύξηση θανάτων λόγω κοκαΐνης και κρυσταλλικής µεθαµφεταµίνης

Τέλος, από το έτος 2004 µέχρι και το 2020 έχουν καταγραφεί 163 άµεσοι θάνατοι οφειλόµενοι σε υπερβολική δόση. Η πλειοψηφία των θανάτων οφειλόταν στη χρήση οπιοειδών (κυρίως ηρωίνης), είτε λόγω χρήσης µόνο οπιοειδών είτε λόγω συνδυασµού οπιοειδών µε άλλες ψυχοδραστικές ουσίες. Ανησυχία επίσης προκαλούν τα τελευταία χρόνια οι θάνατοι λόγω χρήσης διεγερτικών (τόσο κοκαΐνης, όσο και της κρυσταλλικής µεθαµφεταµίνης). Σε ό,τι αφορά τη µέση ηλικία των θανόντων, αυτή καταγράφεται στα 33 έτη.

Ανάµεσα στις προσπάθειες που γίνονται για µείωση της βλάβης, ώστε να µειωθούν οι κίνδυνοι που σχετίζονται µε την ενέσιµη χρήση ουσιών, όπως είναι η εξάπλωση λοιµωδών νοσηµάτων, ιδιαίτερα του ιού της Ηπατίτιδας Γ (HCV) και του ιού HIV, είναι και η εφαρμογή του µέτρου µε τις αυτόµατες µηχανές παροχής κουτιών.

Τα µηχανήµατα είναι τοποθετηµένα στις πέντε επαρχίες και περιλαµβάνουν αποστειρωµένες σύριγγες/ βελόνες, µαντιλάκια εµποτισµένα µε αλκοόλ, προφυλακτικά, έντυπο µε συµβουλές µείωσης της βλάβης, κιτρικό οξύ και ειδικό τηγανάκι. Λειτουργεί µόνο µε τη χρήση ειδικού κέρµατος (token), το οποίο οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να προµηθεύονται δωρεάν από θεραπευτικά κέντρα, συγκεκριµένα φαρµακεία και την ΑΑΕΚ.

Χορήγηση ναλοξόνης για πρόληψη των θανάτων

Η εκπαίδευση επαγγελµατιών αλλά και µελών της οικογένειας του χρήστη στη χορήγηση ναλοξόνης είναι ανάµεσα στα µέτρα που λαµβάνει η Αρχή Αντιµετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, η οποία και συντονίζει µια ολοκληρωµένη παρέµβαση για την παροχή ναλοξόνης (σε µορφή ρινικού σπρέι) σε χρήστες οπιοειδών που συµµετέχουν στα προγράµµατα υποκαταστάσης και µείωσης της βλάβης.

Η παρέµβαση προϋποθέτει την εκπαίδευση των χρηστών σε θέµατα όπως η αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου που οδηγούν στην υπερβολική χρήση, η αναγνώριση της υπερβολικής χρήσης, οι σωστοί τρόποι αντιµετώπισης της υπερβολικής χρήσης, οι µέθοδοι χορήγησης ναλοξόνης, η χρονική περίοδος  διάρκειας της αποτελεσµατικότητας της ναλοξόνης και οι βασικές τεχνικές πρώτων βοηθειών.

Η ναλοξόνη είναι ανταγωνιστής και ανατρέπει την επίδραση των οπιοειδών στο σώµα, όπως είναι η αναπνευστική καταστολή, εντός µερικών λεπτών. Έχει χρησιµοποιηθεί στη διαχείριση της υπερδοσολογίας οπιοειδών για περισσότερο από 40 χρόνια και αποτελεί µία κοινή πρακτική για αντιµετώπιση των θανάτων από υπερβολική χρήση στα νοσοκοµεία και στα ασθενοφόρα. Είναι ένα ασφαλές φάρµακο µε χαµηλό κίνδυνο εµφάνισης σοβαρών ανεπιθύµητων ενεργειών.

 

Το χρώµα λιλά θα φωτίσει την Πλατεία Ελευθερίας

Με το λιλά χρώµα θα φωτιστεί η Πλατεία Ελευθερίας την 31η Αυγούστου. Πρόκειται για µια συµβολική κίνηση εκ µέρους της Αρχής Αντιµετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου και του ∆ήµου Λευκωσίας µε αφορµή τη ∆ιεθνή Ηµέρα Ευαισθητοποίησης για την υπερβολική δόση. Η πρωτοβουλία γίνεται εις µνήµη όσων συνανθρώπων µας έχουν χάσει τη ζωή τους από υπερβολική δόση ουσιών και εις αναγνώριση της οδύνης που βιώνουν οι οικογένειες και οι φίλοι τους.

Τα µέτρα που προωθούνται από την ΑΑΕΚ για την πρόληψη των θανάτων που συνδέονται µε τη χρήση ουσιών επικεντρώνονται κυρίως στην ένταξη και διατήρηση των χρηστών οπιοειδών σε θεραπεία υποκατάστασης, στη διασφάλιση της συνέχειας της θεραπείας στις φυλακές και κατά την επανένταξη στην κοινότητα και στην προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά µε την υπερβολική δόση, ιδιαίτερα γύρω από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου, όπως ο συνδυασµός χρήσης ουσιών µε αλκοόλ ή/και βενζοδιαζεπινών.