Το τέλος του αγωγού East-Med, η αρχή μιας νέας πορείας

Του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ απέσυρε πρόσφατα την υποστήριξή της για τον East-Med μέσω ενός ανεπίσημου εγγράφου. Όπως είναι γνωστό, ο East-Med προέβλεπε τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη. Οι επίσημοι λόγοι της απόσυρσης της Ουάσιγκτον είναι ότι το έργο είναι τόσο απαράδεκτο οικολογικά, όσο και οικονομικά μη βιώσιμο.

Αντίθετα από την κυβέρνηση Τραμπ, η κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιο ευαίσθητη σε περιβαλλοντικά ζητήματα: επέστρεψε στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, από την οποία αποχώρησε Τραμπ. Δίνει τέλος στο East Med, ενώ την ίδια ώρα ενθαρρύνει τη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του Αμός Χόχσταϊν, σύμβουλου ενεργειακής ασφάλειας στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ σε συνέντευξή του στο κανάλι TRT: «γιατί να υποστηρίξουμε τον αγωγό East Med, ενώ η πολιτική μας είναι να υποστηρίζουμε νέες τεχνολογίες και να κάνουμε νέες πράσινες και καθαρές επενδύσεις;».

Ο Χόχσταϊν πρόσθεσε, μάλιστα, ότι ενώ το εν λόγω έργο είναι απαράδεκτο από οικολογικής άποψης και δεν ήταν ποτέ οικονομικά βιώσιμο. Μπήκε στην ημερήσια διάταξη το 2016 λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Παρόμοια ήταν και η πρόσφατη τοποθέτηση του Προέδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: «Κατά τη γνώμη μου, η απόσυρση των ΗΠΑ γίνεται μετά από οικονομική ανάλυση. Έκαναν την ανάλυση του κόστους και, σε αυτές τις οικονομικές αναλύσεις, δεν είδαν κανένα όφελος για τους ίδιους. Και αφού δεν είδαν κανένα όφελος για τους ίδιους, αποφάσισαν να αποσυρθούν από αυτές τις μελέτες στην Ανατολική Μεσόγειο».

Η απόσυρση της στήριξης των ΗΠΑ, ενδεχομένως να δημιουργήσει νέο μομέντουμ όσον αφορά το ενεργειακό γίγνεσθαι στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Κατά την γνώμη μου, η κίνηση της αμερικανικής κυβέρνησης, έχει και γεωπολιτικές διαστάσεις που αφορούν και την Τουρκία. Όπως είναι γνωστό, ο East Med ήταν ένα έργο που απόκλειε την Τουρκία από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς στην περιοχή. Προφανώς, η νέα αμερικανική κυβέρνηση, όπως και η Ευρωπαϊκή Ένωση κρίνουν αναγκαία τη συμπερίληψη της Τουρκίας στην ενεργειακή πολιτική της περιοχής. Την ίδια ώρα η Τουρκία, , προσπαθεί να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Δεν είναι τυχαίο ότι η Άγκυρα απαγόρευσε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους κάθε κριτική προς τον Σίσι. Ούτε είναι τυχαίο ότι επιδιώκει να δημιουργήσει καλές σχέσεις και με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Όμως το πιο σημαντικό είναι οι προσπάθειες της για βελτίωση των σχέσεων της με το Ισραήλ. Ήδη υπάρχουν θετικές εξελίξεις στο θέμα αυτό. Μάλιστα, ο κ. Ερντογάν ανάφερε ότι ο Πρόεδρος του Ισραήλ ενδέχεται να επισκεφθεί σύντομα την Τουρκία: «Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε συνομιλίες με τον Πρόεδρο Χέρτζογκ. Ενδεχομένως ο κ. Χέρτζογκ να επισκεφθεί την Τουρκία, όμως εν τω μεταξύ, ο κ. Μπένετ, ο Πρωθυπουργός, έχει κάποιες θετικές προσεγγίσεις σε αυτά τα θέματα. Ο στόχος είναι να φτάσουμε σε ένα θετικό αποτέλεσμα».

Ο Τούρκος Πρόεδρος δηλώνει ξεκάθαρα ότι η προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών θα επιφέρει αμοιβαίο όφελος στον τομέα της ενέργειας και θα δώσει τέλος στις μεταξύ τους εντάσεις: «Αφού αυτή η θετική προσέγγιση βασίζεται στην αρχή του αμοιβαίου κέρδους, εμείς ως Τουρκία θα κάνουμε το καλύτερο δυνατό. Πρωτίστως είμαστε πολιτικοί. Ως πολιτικοί, δεν είμαστε εδώ για τις εντάσεις, είμαστε εδώ για την ειρήνη, και θα κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο για την ειρήνη.» Υπογράμμισε πως η ενέργεια είναι μέσο για την ειρήνη, και γι’ αυτό το σκοπό πρέπει να χρησιμοποιηθεί.

Ο κ. Ερντογάν υπενθύμισε ότι υπήρχε συναντίληψη στο παρελθόν αναφορικά με τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Σήμερα, θεωρεί, μπορούν να γίνουν και πάλι βήματα προς αυτόν τον στόχο: «Όσον αφορά το θέμα του Ισραήλ, στο παρελθόν, όταν ο κ. Μπεράτ ήταν Υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, γίνονταν συνομιλίες με το Ισραήλ. Σε αυτές τις συνομιλίες, είχε επιτευχθεί ένας συγκεκριμένος στόχος σχετικά με το φυσικό αέριο που θα εξαγόταν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Τώρα, μπορούμε να το πραγματοποιήσουμε».

Πράγματι, πριν μπει στην ημερήσια διάταξη το έργο East-Med το 2016, η Τουρκία και το Ισραήλ συζητούσαν σχετικά με το ενδεχόμενο συνεργασίας στον τομέα του φυσικού αερίου. Η Κύπρος ήταν επίσης ανοικτή σε τυχόν συνεργασία με την Τουρκία, κάτι που αντανακλούσε θετικά στην αναζήτηση εξεύρεσης λύσης στο Κυπριακό. Όντως, μεταξύ 2014 και 2016 σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό. Για παράδειγμα, το 2014 υπογράφηκε κοινό ανακοινωθέν -ακόμα και με τον Έρογλου, ενώ η πρόοδος που επιτεύχθηκε μέχρι το 2016 μεταξύ Ακιντζί και Αναστασιάδη είναι καλά γνωστή.

Ωστόσο, με την προώθηση του έργου East-Med το 2016 όλα πήραν τον κατήφορο. Φαίνεται ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου έπεισε και τον κύπριο Πρόεδρο, ότι με την υποστήριξη του Τράμπ, Κύπρος και Ισραήλ θα κυριαρχούσαν στο γεωπολιτικό παιχνίδι της περιοχής.

Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι μία από τις κύριες αιτίες που ναυάγησε η διάσκεψη στο Κραν Μοντανά το 2017, αλλά και όλη η προσπάθεια μεταξύ Αναστασιάδη- Ακκιντζί. Χαρακτηριστική ήταν, μάλιστα, η δήλωση του Νίκου Αναστασιάδη όταν αμφισβητούσε την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων, συνδέοντάς την με τον East-Med.

Τώρα οι ΗΠΑ έβγαλαν από την πρίζα τον αγωγό, η Τουρκία και το Ισραήλ προχωρούν προς μια νέα εποχή συνεργασίας και γίνεται ξανά ανακατανομή στους ρόλους. Με άλλα λόγια, ενα νέο ενεργειακό παιχνίδι διαμορφώνεται στην περιοχή…

Αυτές οι εξελίξεις θα έχουν σίγουρα αντίκτυπο τόσο στην αναζήτηση λύσης στο Κυπριακό όσο και στην περιφερειακή συνεργασία…