Του Νιαζί Κιζίλγιουρεκ
Η 1η του Απρίλη γιορτάζεται ως η µέρα έναρξης του ένοπλου αντιαποικιακού αγώνα µε σκοπό την ένωση της Κύπρου µε την Ελλάδα.
Στην Κύπρο, ιστορικά, δεν αναπτύχθηκε πολιτειακός εθνικισµός που να επιδιώκει ένα ανεξάρτητο κράτος βασισµένο στη αντίληψη της ιθαγένειας ανεξάρτητα από την εθνικότητα. Ούτε καν το πολιτικό αίτηµα για ανεξάρτητο κράτος -έστω και σε εθνοτική βάση- δεν τέθηκε. Αυτό οφείλεται στο ότι ο ελληνικός εθνικισµός στην Κύπρο αναπτύχθηκε ως αλυτρωτικό κίνηµα για ένωση µε τη «µητέρα πατρίδα». Η ελληνοκυπριακή κοινότητα µε εθνο-πολιτισµικά επιχειρήµατα, που αναπτύχθηκαν υπό την επιρροή του ελληνικού εθνικισµού, προσανατολίστηκε προς την ένωση µε την Ελλάδα. Σε αυτή τη διαδικασία όλες οι κοινωνικοπολιτικές διεργασίες όδευαν προς µια κατεύθυνση: «Ένωση της Ελληνικής Κύπρου µε τη µητέρα πατρίδα Ελλάδα!»
Ωστόσο ο πόθος της Ένωσης έµεινε ανεκπλήρωτος. Οι Ελληνοκύπριοι, ενώ αγωνίζονταν για την Ένωση, βρέθηκαν να είναι πολίτες της ανεξάρτητης Κυπριακής ∆ηµοκρατίας (1960). […] Οι Ελληνοκύπριοι βυθίστηκαν σε µια βαθιά κρίση ταυτότητας και αισθήµατος του ανήκειν. Υπήρχαν δύο διαστάσεις που δεν µπορούσαν να συµβιβαστούν µεταξύ τους: η έννοια του πολίτη του κυπριακού κράτους και το αίσθηµα του ανήκειν στο ελληνικό έθνος.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η διάσπαση εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας και η ένταση µεταξύ του κυπριακού κράτους και του «έθνους» ήταν σχεδόν αναπόφευκτες. ∆εν επρόκειτο απλώς για µια διαµάχη µεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας για το ποιος είναι το «εθνικό κέντρο» και ποιος έχει τον πρώτο λόγο. Ήταν ένα βαθύ συνειδησιακό ρήγµα, µια διάσπαση της συνείδησης των Ελληνοκυπρίων που πήγαζε από το γεγονός ότι εγκλωβίστηκαν µεταξύ έθνους και κράτους…
Αυτή η µετέωρη κατάσταση µεταξύ έθνους και κράτους ως µια ιστορική πραγµατικότητα αντανακλούσε στην πολιτική ζωή σε όλες τις διαστάσεις της. Η διάκριση µεταξύ «Ενωτικών» και «Ανεξαρτησιακών» δεν αρκεί για να αποδώσει την υπόσταση αυτού του φαινοµένου. […] Για παράδειγµα, µετά την ανεξαρτησία υπήρχε ο ισχυρισµός ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν επιθυµούσε την Ένωση, αλλά ως Πρόεδρος της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας συχνά µιλούσε υπέρ της. Μάλιστα αποκαλούσε «νεκροθάφτες της Ενώσεως» όσους τον κατηγορούσαν ότι ήταν εναντίον της Ένωσης µε την Ελλάδα. Επίσης και το ΑΚΕΛ κατηγορείτο ως «αντι-ενωτικό», αλλά το κόµµα της Αριστεράς είχε επανειληµµένα πάρει θέση υπέρ της Ένωσης…
Αυτά δεν είναι φαινόµενα που µπορούν να εξηγηθούν µόνο µε επιχειρήµατα λαϊκισµού ή υποκρισίας. Επικρατούσε ένα είδος «πολιτικής σχιζοφρένειας»… Ο Μακάριος βίωνε αυτό το «δίπολο συνείδησης» πολύ περισσότερο και πιο έντονα από οποιονδήποτε άλλον. ∆ιότι από τη µια ήταν επικεφαλής του κυπριακού κράτους και από την άλλη συµβόλιζε τα ιδεώδη του ελληνισµού.
Είναι γεγονός ότι η κοινότητα αναδιαµορφώθηκε σταδιακά όταν γεύτηκε τα ωφελήµατα της ανεξαρτησίας, και ιδιαίτερα µετά από την αποχώρηση/αποκλεισµό των Τουρκοκυπρίων από τους κρατικούς µηχανισµούς και θεσµούς. Έτσι, οι Ελληνοκύπριοι αποµακρύνθηκαν σταδιακά από το αίτηµα της Ένωσης, χωρίς όµως να έρθουν σε πλήρη ρήξη…
Το πραξικόπηµα του 1974 και η αδράνεια της Ελλάδας κατά της τουρκικής εισβολής, καθώς και ο µερικός µετασχηµατισµός της κοινωνίας ως αποτέλεσµα της εσωτερικής δυναµικής που δηµιούργησε το ανεξάρτητο κυπριακό κράτος πριν από το 1974, έθεσαν τέλος στην «πολιτική σχιζοφρένεια». Από τούδε και στο εξής οι Ελληνοκύπριοι θα έβλεπαν το κυπριακό κράτος ως «ασπίδα προστασίας» και θα αγκάλιαζαν µε όλες τους τις δυνάµεις την Κυπριακή ∆ηµοκρατία. Θα άρχιζαν να είναι περήφανοι που είναι πολίτες αυτού του κράτους, και η σηµαία της Κύπρου, η οποία σπάνια χρησιµοποιείτο πριν από το 1974, θα κυµάτιζε τώρα ευρέως. Η ανεξαρτησία της Κύπρου θα γιορταζόταν µε τελετές και η ιστορία της Κύπρου θα διδασκόταν στα σχολεία…
Η Ένωση αποτελούσε πια παρελθόν… Μια νέα πολιτική συνείδηση αναδυόταν σταδιακά. Οι Ελληνοκύπριοι αποµακρύνονταν ραγδαία από τον ενωτικό εθνικισµό και καλλιεργούσαν και εµπέδωναν τον κρατικό εθνικισµό -την υπεράσπιση, δηλαδή, του κυπριακού κράτους και την ταύτιση µε τα σύµβολά του.
Με την πάροδο του χρόνου ο ελληνοκυπριακός κρατικός εθνικισµός έγινε η κοινή ιδεολογία όλων των πολιτικών κοµµάτων. Όµως υπάρχει µια ουσιαστική διαφορά µεταξύ τους. Κάποια πολιτικά σχήµατα, δρώντας µέσα από τον κρατικό εθνικισµό, κλείνουν πόρτες και παράθυρα στο διαµοιρασµό εξουσίας µε τους Τουρκοκυπρίους και την οµοσπονδιοποίηση της Κύπρου, ενώ κάποια άλλα πιστεύουν και αγωνίζονται για την οµοσπονδιακή Κύπρο. Σίγουρα τον πιο ξεκάθαρο λόγο υπέρ της οµοσπονδιακής Κύπρου και του διαµοιρασµού της κρατικής εξουσίας µε τους Τουρκοκυπρίους στη βάση της πολιτικής ισότητας τον έχει το ΑΚΕΛ…
Aκολουθήστε μας στο Google News
