Τόσο πολύ κοντά η ζωή με το θάνατο – Ο Ν. Παπαχρυσοστόμου μοιράζεται τις εμπειρίες του

•Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου μοιράζεται τις εμπειρίες του, ως επικεφαλής σε επείγουσες αποστολές της Οργάνωσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα

Είδε στο βλέμμα ανθρώπων την απελπισία. Είδε τη φρίκη του πολέμου να εκτυλίσσεται μπροστά του, με πρωταγωνιστές ανθρώπους. Σκούπισε δάκρυα από εκατοντάδες μάτια, τρομαγμένα και πικραμένα, κράτησε παιδιά βρεγμένα και ταλαιπωρημένα, που έτρεμαν από το φόβο και το κρύο… Έδωσε το χέρι σε συνανθρώπους του και με ένα σφίξιμο ένιωσε το παλμό της καρδιάς τους. Είδε μάτια να του μιλούν απευθείας στην καρδιά του και έζησε αγωνιώδεις, πολλές φορές τραγικές, καταστάσεις. Κι έδωσε απλόχερα τη βοήθειά του. Στήριξε ανθρώπους όταν το σώμα και η ψυχή τους πονούσαν αβάσταχτα και ζέστανε με την αγκαλιά του μικρά παιδιά, όταν ο κόσμος τους είχε χαθεί… Τόσα πολλά έχουν δει τα μάτια του κι άλλα τόσα θα δουν, αφού αυτός είναι ο σκοπός της ζωής του: Η προσφορά προς τον συνάνθρωπό του. Ο λόγος για τον συμπατριώτη μας Νικόλα Παπαχρυσοστόμου, επικεφαλής επειγουσών αποστολών της Οργάνωσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Της Μαρίνας Κουμάστα

«Ένιωσα το βλέμμα του να με διαπερνά… Ανατρίχιασα. Ήταν δεν ήταν έντεκα ετών. Μπαίνει στο γραφείο μου με μια μεταφράστρια. Άσε τον λιγάκι, μου λέει, να ηρεμήσει. Τώρα τον έχουμε βρει… Να δούμε τι πέρασε. Το βλέμμα του εξακολουθούσε να ήταν καρφωμένο επάνω μου. Δεν ήταν όμως εκεί… Τον ονομάσαμε Μοχάμεντ. Δεν ακούσαμε τη φωνή του, δε μας μίλησε ποτέ… Από το σοκ. Το πρόσωπό του ήταν γεμάτο με εξανθήματα. Τον κρατήσαμε εκεί. Κοντά μας, στο νοσοκομείο. Για πολλές βδομάδες. Μας χαμογελούσε κάποιες φορές. Άρχισε να νιώθει κάπως καλύτερα… Μια μέρα ήρθε ένα χαρμόσυνο μαντάτο. Βρέθηκε η οικογένεια του Μοχάμεντ. Ποτέ δε μίλησε το παιδί. Ούτε όταν αγκάλιασε τη μάνα και τον πατέρα του. Του είπα πως έστω και κάτω από αυτές τις τραγικές συνθήκες χάρηκα που τον γνώρισα. Με κοιτούσε το ίδιο επίμονα. Το βλέμμα του όμως ήταν πιο ήρεμο, γαλήνιο. Τον πήραν και έφυγαν…». Μια από τις πολλές εμπειρίες που έζησε ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου στη Μοσούλη, του Ιράκ. Μια ανθρώπινη ιστορία, που προφανώς δεν διαφέρει από εκατοντάδες άλλες, με πρωταγωνιστές μικρά παιδιά. Ενα αγόρι που έχασε στον πόλεμο τους γονείς του. Για να ξημερώσει η μέρα που η οικογένεια θα ενωθεί και πάλι. Η ελπίδα που ανέτειλε μέσα από μια πόλη-ερείπιο…

Σφραγισμένες οι στιγμές…

Από την Υεμένη στο Σουδάν, στην Κολομβία. Και αργότερα με τη Μονάδα Επειγουσών Καταστάσεων της Οργάνωσης Γιατροί Χωρίς Σύνορα στις επιχειρήσεις διάσωσης προσφύγων στη Μεσόγειο (μεταξύ Λιβύης και Σικελίας), στο Ιράκ, στο Κασάι… Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου έζησε στιγμές και γεγονότα που δύσκολα μπορούν οι λέξεις να περιγράψουν. Ιστορίες ανθρώπινες μέσα από τα χαλάσματα της πόλης της Μοσούλης, ιστορίες ανθρώπων που περνούν ποτάμια για να μπορούν να γιατρευτούν κι άλλες που δεν μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους, μέσα στα παγωμένα νερά της Μεσογείου. Θυμάται πολύ έντονα τα όσα διαδραματίστηκαν στο παιδιατρικό νοσοκομείο Khansaa της ανατολικής Μοσούλης, στο Ιράκ… Η κατάσταση εκεί, σοκαριστική. Η μισή πόλη ερείπιο κι άλλη μισή να θυμίζει τον πόλεμο. Κτίρια τρύπια από τις σφαίρες, χαλάσματα… «Σφραγισμένες οι στιγμές των ανθρώπων της πόλης», λέει στην «Κυριακάτικη Χαραυγή». Στο νοσοκομείο η Οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα διατηρεί ένα γραφείο. Ένα μικρό χώρο από τον οποίο πέρασαν εκατοντάδες άνθρωποι. Στο πρόσωπο όλων ζωγραφισμένος ο πόνος, η θλίψη, η απελπισία. Κάποιες φορές κι η ελπίδα… «Μετά από τέσσερις μήνες εργασιών κάποιες από τις βασικές υπηρεσίες του νοσοκομείου έχουν αποκατασταθεί» λέει και σκέφτεται όλα αυτά που τον σημάδεψαν σε αυτή την αποστολή.

Οι άνθρωποι που φτάνουν στο νοσοκομείο συχνά έχουν διάρροια και λοιμώξεις. Κάποιοι, από τη δυτική Μοσούλη, είναι υποσιτισμένοι. Οι μητέρες αραίωναν το γάλα για τα παιδιά τους, επειδή η τιμή του βρεφικού γάλακτος ήταν πολύ υψηλή όταν ο ISIS είχε τον έλεγχο της πόλης, με αποτέλεσμα τα παιδιά να χάνουν βάρος. Η κατάσταση, ιδιαίτερα στο δυτικό τμήμα της πόλης, όπως αναφέρει, εξαιρετικά δύσκολη. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν το ένα από τα δύο νοσοκομεία εκεί, όμως η φροντίδα υγείας παραμένει πάρα πολύ δύσκολη… Οι άνθρωποι, σημειώνει, δυστυχούν. Δεν έχουν χρήματα ούτε για τα απαραίτητα και η υγεία τους βρέθηκε σε δεύτερη μοίρα. «Αποκαταστήσαμε τη Μονάδα Εντατικής Φροντίδας, που είχε καταστραφεί, καθώς και ορισμένα δωμάτια στην παιδιατρική πτέρυγα» είπε, για να προσθέσει ότι είχε υλοποιηθεί και ένα πρόγραμμα διατροφής με χώρους για σίτιση και εξωτερικών ασθενών. Το πρόγραμμα παρείχε φροντίδα σε παιδιά με οξύ υποσιτισμό, ορισμένα από τα οποία ζούσαν σε καταυλισμούς ή στη δυτική Μοσούλη και δεν είχαν πρόσβαση σε επάρκεια τροφής. Ανοίξαμε και το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών… Αποκαταστάθηκε και η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Ελπίδα για τους βαριά πάσχοντες…». Σε εκείνο το νοσοκομείο, στο μικρό γραφείο, είναι πολλά αυτά τα οποία συνέβηκαν. Διερωτάται ακόμη και σήμερα ποια εξέλιξη είχε η ιστορία εκείνου του άνδρα που του άνοιξε την καρδιά, ζητώντας βοήθεια… «Μπαίνει στο γραφείο ένας άνδρας, γύρω στα 35. Ήθελε να μιλήσει σε κάποιους, ζητούσε βοήθεια… Από τα χείλη της μεταφράστριας, που δακρύζει, ξεδιπλώνεται μια ιστορία τραγική και ταυτόχρονα συγκινητική. Έρχομαι, λέει ο εν λόγω άνδρας, στο γραφείο σας γιατί μου είπαν ότι μπορείτε να με βοηθήσετε… Εμείς, προσθέτει, ζήσαμε τον πόλεμο. Δεν φύγαμε. Προσπαθήσαμε… Η ζωή κυλούσε όταν μια μαύρη μέρα ένα βλήμα όλμου κτύπησε το σπίτι του. Πέθαναν όλοι. Η σύζυγος, τα παιδιά, όλοι. Πέρασαν μήνες και κάποια στιγμή στην τηλεόραση είχε δει μια φωτογραφία με τον γιο του. Έψαχνε την οικογένειά του…. Πρέπει να επιβίωσε μέσα από τα χαλάσματα, σκέφτηκε. H ελπίδα γεννήθηκε ξανά… Τον έψαξε στον καταυλισμό όπου βρισκόταν (όπως έλεγαν οι πληροφορίες διά τηλεοράσεως), του επιβεβαίωσαν ότι ήταν εκεί. Έφυγε όμως, του είπαν. Μια νοσοκόμα φρόντισε το παιδί… Όντως, βρισκόταν εκεί. Ενόσω ήμουν εκεί, στη Μοσούλη, συνέχιζε το ψάξιμο… Προσπαθήσαμε κι εμείς, μέσω κάποιων οργανισμών. Μέχρι σήμερα διερωτώμαι τι να έγινε… Μακάρι να είχε αίσιο τέλος αυτή η ιστορία…». «Κάποιες φορές η ζωή σε πάει στα τάρταρα και ξαφνικά μια ηλιαχτίδα φωτός βγαίνει για να σου θυμίσει ότι αξίζει να προσπαθείς», λέει.

Όταν η ζωή και ο θάνατος βρίσκεται τόσο κοντά…

Οι διασώσεις στη Μεσόγειο είναι απ’ αυτές τις εμπειρίες που κρύβουν πόνο και χαρά ταυτόχρονα. Τα συναισθήματα ύστερα από μια διάσωση ανάμεικτα. «Θλίψη στην αρχή με αυτό που συναντάς. Ανθρώπους στριμωγμένους σε σαπιοκάραβα, εμφανώς ταλαιπωρημένοι. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι που τρέμουν από το φόβο και από το κρύο», αναφέρει. Τα χέρια που απλώνουν για να βοηθήσουν. Τα δικά του χέρια γίνονται σανίδα σωτηρίας για ανθρώπους. «Μεταφέρονται στο πλοίο… Εκεί βλέπεις άλλους ανθρώπους. Ήρεμους. Κοιμούνται βαθιά. Τα φώτα σβήνουν μέχρι την επόμενη διάσωση», λέει. «Ξέρετε», προσθέτει, «οι διασώσεις είναι πολύ έντονες στιγμές. Είναι τόσο πολύ κοντά η ζωή με το θάνατο…» Ο ίδιος θεωρεί πως η εμπειρία του στη θάλασσα τον έχει αλλάξει ως άνθρωπο.  «Είναι αυτές οι στιγμές που σε φέρνουν τόσο κοντά στην ανθρώπινη συμφορά, που σου ξυπνούν συναισθήματα, που σε πεισμώνουν ότι αυτό που κάνεις θα πρέπει να το συνεχίσεις. Όταν τα χέρια σου κρατούν ένα παιδί, όταν ακουμπούν τον ώμο ενός ηλικιωμένου ή μιας γυναίκας τρομαγμένης, τότε καταλαβαίνεις την ουσία αυτού του οποίου κάνεις. Ακούς ιστορίες, ταξιδεύεις μαζί τους μέχρι να φτάσεις στην Ιταλία και αναρωτιέσαι συνεχώς γιατί συμβαίνει αυτό. Γιατί δεν γίνεται κάτι να σταματήσει αυτή η τραγωδία, το προσφυγικό δράμα. Καταλαβαίνεις όμως… Δεν μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο, μπορείς όμως να προσφέρεις ελπίδα. Να καλυτερέψεις τη ζωή μερικών ανθρώπων…». Οι διασώσεις στη θάλασσα δεν έχουν πάντα τέλος καλό. Θυμάται πολύ έντομα ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου την πρώτη απώλεια. Ωσάν να ήταν χθες… Ήταν μια γυναίκα που διένυε τον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης της. Είχε εισπνεύσει αναθυμιάσεις. Δεν τα κατάφερε…

Ένα σφίξιμο στο χέρι με διαφορετικά συναισθήματα

Kασάι, ΛΚ Κονγκό. Εκεί που η βία είχε γίνει ένα με τη ζωή των ανθρώπων. Ξυλοδαρμοί, κλοπές, βιασμοί, συγκρούσεις, θάνατος… . Αντιπροσωπεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έφτασε στην περιοχή. Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου, συντονιστής της επιχείρησης. Η εικόνα των υποσιτισμένων παιδιών, η μη πρόσβαση στην ιατρική φροντίδα σε κάνει να σκέφτεσαι πολλά και διάφορα.  Αμέτρητα τα γιατί. «Φτάνεις σε μια απόμακρη κοινότητα. Οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Το Κέντρο Υγείας δεν είναι στελεχωμένο, αν και υπάρχει εκεί μια καλύβα, ένα δωμάτιο που ονομάστηκε έτσι. Είναι μέσα σε ποτάμια. Πας μια φορά το μήνα. Κάποια περιστατικά δεν μπορείς να τα αντιμετωπίσεις εκεί. Χρειάζονται περίθαλψη στο νοσοκομείο…».  Η αποστολή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διέθετε μικρά αεροπλάνα για τη μεταφορά των ασθενών, για τα φάρμακα… Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου θυμάται ένα περιστατικό που του προκαλεί ένα γλυκόπικρο χαμόγελο στο πρόσωπό του. Ήταν μια γυναίκα. Μια «θεία», λέει χαρακτηριστικά. Αυτή λοιπόν η «θεία» χρειάστηκε να μεταφερθεί σε νοσοκομείο. Έπρεπε να μπει σε αεροπλάνο. Για πρώτη φορά στη ζωή της. «Μπαίνει στο αεροπλάνο και την βοηθώ να δέσει τη ζώνη της. Τη στιγμή της απογείωσης μού σφίγγει τόσο δυνατά το χέρι που νιώθω στο έπακρο την αγωνία και το φόβο της…. Μεταφέρεται στο νοσοκομείο, λαμβάνει την απαραίτητη φροντίδα και μετά από μερικές μέρες πρέπει να επιστρέψει στο χωριό της. Ξανά στο αεροπλάνο. Ο ίδιος φόβος, το ίδιο σφίξιμο στο χέρι κατά την απογείωση. Στην προσγείωση και πάλι μου πιάνει το χέρι. Το σφίξιμο δεν διαφέρει. Το ίδιο δυνατό. Ο παλμός της καρδιάς, αυτός διαφέρει. Είναι η ανακούφιση που νιώθει σαν το ελικόπτερο προσγειώνεται. Αυτό εισπράττω, αυτό αισθάνομαι…». «Το δέσιμο, ξέρετε, που αναπτύσσεται μεταξύ δύο ανθρώπων κάτω από τέτοιες καταστάσεις είναι πρωτόγνωρο. Ακούμε τα τερτίπια της ζωής τους, τον πόνο τους. Βλέπουμε το φόβο, χωρίς να αρθρώσουν λέξη, μέσα από τα μάτια τους, μέσα από το τρέμουλο στο σώμα τους».

Γιατροί χωρίς Σύνορα

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF) είναι μια διεθνής, ανεξάρτητη, ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση που παρέχει ιατρική περίθαλψη σε ανθρώπους αποκλεισμένους από την υγειονομική περίθαλψη, σε θύματα βίας, φυσικών καταστροφών ή ενόπλων συγκρούσεων. Δρα με μοναδικό κριτήριο τις ιατρικές ανάγκες, ανεξαρτήτως φυλετικών, θρησκευτικών ή πολιτικών κριτηρίων, με στόχο την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου αλλά και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τις ανθρωπιστικές κρίσεις που εκδηλώνονται στον πλανήτη. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ιδρύθηκαν το 1971 από ομάδα γιατρών και δημοσιογράφων και σήμερα λειτουργούν 21 τμήματα σε ισάριθμες χώρες. Περισσότεροι από 30.000 γιατροί, νοσηλευτές, ειδικοί ψυχικής υγείας, τεχνικοί και οικονομικοί διαχειριστές προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε προγράμματα ιατρικής και ανθρωπιστικής βοήθειας σε περισσότερες από 60 χώρες. Το Ελληνικό Τμήμα της Οργάνωσης ιδρύθηκε το 1990. Από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, μέλη του έχουν συμμετάσχει σε αποστολές σε χώρες όπως η Συρία, η Αϊτή, η Παλαιστίνη, η Ρουάντα, η Αιθιοπία, το Αφγανιστάν, αλλά και η Ελλάδα, με στόχο την παροχή ιατρικής φροντίδας αλλά και την ευαισθητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας σε ζητήματα ιατρικής ηθικής και πρόσβασης στην υγεία. Το 1999 ήταν για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα μια χρονιά σταθμός, καθώς η οργάνωση τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης ως αναγνώριση του ανθρωπιστικού έργου που παρέχει σε διάφορα σημεία του πλανήτη.

Ποιος είναι ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου

Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου εργαζόταν στην Αθήνα, στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ανήσυχο πνεύμα, ήθελε να ταξιδέψει, να γνωρίσει τον κόσμο. Κάπως έτσι ήρθε η παραίτησή του από την εταιρεία που εργαζόταν. Κι έκανε ένα μεγάλο ταξίδι στον κόσμο. Γνωρίζοντας νέους πολιτισμούς, ανθρώπους, κουλτούρες… Μιλώντας γι’ αυτό το ταξίδι σε κάποια παρουσίαση, τον είχαν ακούσει οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα «και μου είπαν πως το βιογραφικό μου ταιριάζει με τους σκοπούς της οργάνωσης». Το 2013 εργοδοτήθηκε στην Οργάνωση παντρεύοντας ουσιαστικά την επαγγελματική του σταδιοδρομία με την προσφορά προς τον συνάνθρωπό του. Μέσα από τα ταξίδια του συνειδητοποιεί, όπως λέει, πόσο μεγάλης κλίμακας είναι τα προβλήματα στον κόσμο και πόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν. «Πικρή διαπίστωση, όμως δεν μπορείς να αφαιρέσεις την ελπίδα. Αν ξεκινήσουμε άλλωστε να λέμε ότι τα πράγματα και τα γεγονότα είναι πιο μεγάλα από εμάς, τότε κάθεσαι σπίτι σου και δεν κάνεις τίποτα», σημειώνει.