Τουρκία: Πολυδιάσπαση του πολιτικού συστήματος και κοινωνική πόλωση

O Eρντογάν απευθύνεται στη συντηρητική Δεξιά, λέει ο τουρκολόγος Ν. Μούδουρος. Ενδεχόμενο να υπάρξουν δύο γύροι εκλογών.

 
Υπάρχει πιθανότητα διεξαγωγής δεύτερου γύρου εκλογών στην Τουρκία στις 8 Ιουλίου με αντιπάλους τον Ταγίπ Ερντογάν και τον Μουχαρέμ Ιντζέ, ο οποίος είναι «το φαινόμενο» αυτών των διπλών εκλογών, βουλευτικών και προεδρικών, δηλώνει στο ΚΥΠΕ ο Δρ Νίκος Μούδουρος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Αυτή η πιθανότητα υπάρχει, εξήγησε, λόγω της πολυδιάσπασης του πολιτικού συστήματος και της κοινωνικής πόλωσης που υπάρχει σήμερα στην Τουρκία, σημειώνοντας ότι υπάρχουν επτά υποψηφιότητες για τις προεδρικές εκλογές. Ο ισχυρότερος υποψήφιος, ο Ταγίπ Ερντογάν, εδώ και κάποια χρόνια δεν μπορεί να συσπειρώσει την πραγματική κοινωνική δύναμη που βρίσκεται πίσω από τα δύο κόμματα που τον στηρίζουν, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και το κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP).

Σκιαγραφώντας την κοινωνία της Τουρκίας σε επίπεδο ταυτότητας, αξιακού συστήματος, νοοτροπίας και πολιτιστικών αξιών, ο κ. Μούδουρος είπε ότι το 50% αυτοπροσδιορίζεται ως παραδοσιακά συντηρητικοί και το υπόλοιπο 50% διαχωρίζεται εξίσου σε 25% θρησκευτικά συντηρητικοί και 25% μοντέρνοι. Υπάρχει ένα πάρα πολύ μεγάλο πεδίο άντλησης ψήφων για τα κόμματα που καθορίζονται ως συντηρητικά δεξιά, σημείωσε, που είναι και η βάση όπου κυρίως απευθύνεται ο Ταγίπ Ερντογάν.

Μέρος όμως αυτής της βάσης τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της φθοράς της εξουσίας, των σκανδάλων και των ανταγωνισμών που προκαλεί η πολυετής μονοκρατορία, δείχνει να διαφοροποιείται, χωρίς να κάνει την ανατρεπτική όμως επιλογή που θα προκαλέσει δονήσεις στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας, δηλώνει ο Νίκος Μούδουρος. «Χωρίς να σημαίνει ότι κάτι τέτοιο αποκλείεται». Υπάρχει 1/3 των ψηφοφόρων του ΑΚΡ και το 50% του ΜΗΡ, συμπλήρωσε, που τώρα σκέφτονται επικριτικά για το συνασπισμό των δύο κομμάτων. Αυτοί είναι οι λόγοι που η υποψηφιότητα Ερντογάν δεν συμπληρώνει, όπως εξήγησε, το 60-65% που τα δύο κόμματα είχαν μαζί στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές το 2015.

Νίκη Ερντογάν με ισχνή πλειοψηφία στη Βουλή

Λόγω της υπερσυγκέντρωσης της εξουσίας σε ένα πρόσωπο, αυτό του Ταγίπ Ερντογάν, δεν θα είναι εύκολη η εκτελεστική εξουσία εάν στην τουρκική Βουλή υπάρχει μια άλλη πλειοψηφία εκτός από τον κυβερνητικό συνασπισμό ΑΚΡ-ΜΗΡ, ανέφερε ο κ. Μούδουρος.
Κεντρικό σημείο της συνταγματικής αλλαγής που έγινε το 2017, πρόσθεσε, είναι η ενότητα παρά η διάκριση των εξουσιών και η ταύτιση της εκτελεστικής εξουσίας με τη νομοθετική σε πολλά ζητήματα. Εάν λείπει μια κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή, θα δημιουργηθεί πρόβλημα σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η έγκριση του κρατικού προϋπολογισμού, συμπλήρωσε.

Ο Νίκος Μούδουρος θεωρεί ότι εάν νικητής των προεδρικών εκλογών είναι ο Ερντογάν αλλά δεν έχει την πλειοψηφία στη Βουλή, δεν αποκλείεται να επαναπροκηρύξει εκλογές, που όμως, με βάση το Σύνταγμα, πρέπει να είναι και πάλι διπλές. Υπάρχει επίσης, σημείωσε, το όριο των δύο θητειών για κάθε Πρόεδρο και εάν επαναπροκηρυχθούν οι εκλογές από το κοινοβούλιο και όχι από την εκτελεστική εξουσία, τότε ο Ερντογάν θα θεωρηθεί υποψήφιος για τρίτη φορά και σε αυτό υπάρχει συνταγματικό κώλυμα.

Διεργασίες για τη διαδοχή στο ΑΚΡ

Υπάρχουν πολλές και αντικρουόμενες ή αντιφατικές κάποτε πληροφορίες για τη διαδοχή στο ΑΚΡ, απάντησε ο κ. Μούδουρος σε σχετικό ερώτημα. Θεωρεί σημαντικό ότι το ΑΚΡ, ως μια αυτόνομη πολιτική προσωπικότητα, ουσιαστικά έχει πάψει να υπάρχει στην Τουρκία. «Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί ως το γραφείο υλοποίησης του Προέδρου του κράτους, του αρχιστράτηγου, όπως έχει περάσει η εξουσία στο πρόσωπο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν». Ήδη, παρατήρησε, το ισλαμικό κίνημα της Τουρκίας έχει δεχθεί έναν μεγάλο και ουσιαστικό μετασχηματισμό και θεωρεί τυχαίο ότι στις προεκλογικές εκστρατείες πέρυσι και φέτος το κεντρικό πρόσωπο είναι μόνο ο Ταγίπ Ερντογάν.

Σε δομές όπου οι εξουσίες συγκεντρώνονται σε ένα μόνο πρόσωπο, η διάδοχη κατάσταση δεν είναι ομαλή, ανέφερε ο κ. Μούδουρος, λέγοντας πως αυτοί που αντιδρούν είναι η βάση, η κοινωνία που εκπροσωπεί ο συγκεκριμένος ηγέτης. Εκτιμά επίσης ότι οι δημοτικές εκλογές του 2019 θα είναι και το πρώτο δείγμα πως ο Ερντογάν θα αλλάξει τις κομματικές ισορροπίες από την τοπική αυτοδιοίκηση μέχρι την κορυφή του ΑΚΡ ώστε να διασφαλίσει την όσο πιο σταθερή και ομαλή μετάβαση της εξουσίας.

Προεκλογική χωρίς να υπάρχει ανατρεπτική δύναμη

Η Τουρκία από το 2013, από την εξέγερση στο πάρκο Γκεζί και εντεύθεν, σε επίπεδο ταυτότητας, αξιών και πολιτιστικής ταυτότητας έχει τριχοτομηθεί, ανέφερε ο κ. Μούδουρος, και αυτές οι τρεις ομάδες, λόγω της πόλωσης που υπάρχει, έχουν ελάχιστη επικοινωνία μεταξύ τους.

Εάν κρίνουμε την προεκλογική εκστρατεία από τα μηνύματα ταυτότητας και τους πολιτιστικούς κώδικες που μεταφέρουν εξουσία και αντιπολίτευση, δήλωσε, «όντως ο Ερντογάν χαρακτηρίζεται από φθορά, παρουσιάζεται κουρασμένος, χαρακτηρίζεται δίκαια ως η χειρότερή του προεκλογική εκστρατεία».

Παρά τις σοβαρές ρήξεις που κατάφεραν οι Μουχαρέμ Ιντζέ και Σελαχατίν Ντεμιρτάς, οι τρεις ιδεολογικοί θύλακες που προαναφέρθηκαν ως κοινωνικές ομάδες, είπε, λειτουργούν ακόμη «κλειστά» και οι εκστρατείες των υποψηφίων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης απευθύνονται κυρίως στους πυρήνες του κάθε κόμματος, παρά στο να σπάσουν τα τείχη που υπάρχουν.

Το κατά πόσο η οικονομική αποσταθεροποίηση στην Τουρκία έχει ανοίξει αυτούς τους θύλακες και κυρίως τους συντηρητικούς ψηφοφόρους του ΑΚΡ στην ΝΑ Τουρκία, θα φανεί στο τελικό αποτέλεσμα, σημείωσε, λέγοντας ότι στις δημοσκοπήσεις μέχρι τώρα δεν υπάρχει ανατρεπτική δυναμική.

Υποψηφιότητες Μουχαρέμ Ιντζέ και Μεράλ Ακσενέρ

Ο Μουχαρέμ Ιντζέ είναι «το φαινόμενο» και εάν οι εκλογές κρίνονταν από την προεκλογική εκστρατεία, θα ήταν αυτός ο νικητής, ανέφερε ο Νίκος Μούδουρος, κληθείς να σχολιάσει την υποψηφιότητα αυτή, όπως και εκείνη της Μεράλ Ακσενέρ.

Ο Ιντζέ έχει διαφορετικό προφίλ ακόμα και από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και μπορεί να συσπειρώνει τους ψηφοφόρους του κόμματός του και να απευθύνεται σε ευρύτερα στρώματα, κυρίως της κεντροαριστεράς. Η μεγάλη διαφοροποίηση από το CHP, συνέχισε, είναι η στάση του Ιντζέ στο κουρδικό ζήτημα και πώς αντιμετωπίζει κεντρικά ζητήματα των Κούρδων ψηφοφόρων, όπως η κουρδική γλώσσα, η διδασκαλία της και πολιτιστικά δικαιώματα.

«Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την προεκλογική του εκστρατεία ως μια κεντροαριστερή έκδοση του λαϊκισμού του ίδιου του Ερντογάν». Παρουσιάστηκε, όπως ο Ερντογάν παλαιότερα, ως ένας άνθρωπος από το λαό με πιο κεντροαριστερά χαρακτηριστικά, όπως σημείωσε.

Η Μεράλ Ακσενέρ είναι μια προσωπικότητα που κατασκευάστηκε κυρίως γύρω από προσδοκίες για το κατά πόσο θα μπορούσε να είναι το αντίπαλο δέος του Ταγίπ Ερντογάν, αντλώντας ψήφους από τη συντηρητική Δεξιά, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ο Νίκος Μούδουρος. Η ιδεολογία του κόμματός της, είπε, είναι ακροδεξιά και λειτουργεί περισσότερο ως αντίβαρο του ΜΗΡ παρά του Ερντογάν.

Προεκλογική από τον Ντεμιρτάς μέσα από τις φυλακές

Είναι ιστορικό φαινόμενο χωρίς προηγούμενο το ότι ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς διεξάγει προεκλογική εκστρατεία μέσα από τις φυλακές με όσα μέσα μπορεί, και μπορεί να επηρεάσει το πιο πολιτικοποιημένο τμήμα της τουρκικής κοινωνίας που είναι οι Κούρδοι ψηφοφόροι, δήλωσε ο Νίκος Μούδουρος, ξεκαθαρίζοντας ότι, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Τουρκίας και εφόσον κάποιος δεν έχει καταδικασθεί, διατηρεί το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, πράγμα που ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι εάν επανεκλεγεί θα απαγορεύσει.

Αυτό το πιο πολιτικοποιημένο τμήμα, εξήγησε, συγκεντρώνει 22-23 νομούς στην ανατολική και ΝΑ Τουρκία, όπου αναμένεται ότι το HDP θα έχει ποσοστά 65-70%. Για να διασφαλίσει ποσοστό άνω του 10% που είναι το όριο εισδοχής στην τουρκική Βουλή και 60 με 80 έδρες, είπε ο κ. Μούδουρος, το HDP χρειάζεται και ποσοστά στις δυτικές περιοχές όπου έχει κάνει συνεργασίες με γνωστούς Τούρκους διανοούμενους, ακτιβιστές και κεντροαριστερούς. «Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή σοβαρή ένδειξη ότι το HDP θα μείνει εκτός Εθνοσυνέλευσης.

Όμως στην περίπτωση που αυτό γίνει, σημαίνει ότι με ένα ποσοστό 9,99% του HDP, οι 60 έδρες του στην ΝΑ Τουρκία θα μεταφερθούν στο δεύτερο κόμμα σε εκείνες τις περιοχές που είναι το ΑΚΡ, που είναι πιθανόν να διασφαλίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία». Γι’ αυτό, είπε, θεωρείται για ολόκληρη την αντιπολίτευση κρίσιμο το HDP να ξεπεράσει το όριο εισδοχής, πράγμα που φαίνεται ότι συμβαίνει.

Ο κ. Μούδουρος σημείωσε επίσης ότι υπάρχει μια ολοκληρωτική καταστολή του κουρδικού κινήματος και από το καλοκαίρι του 2016 μέχρι σήμερα έχουν περάσει από τις φυλακές της Τουρκίας 6.000 κεντρικά και περιφερειακά στελέχη του HDP. Αυτού του είδους η καταστολή θα έχει επιπτώσεις που δεν μπορούμε τώρα να υπολογίσουμε, δήλωσε, εκτιμώντας ότι μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω η συσπείρωση των Κούρδων ψηφοφόρων.