Συνεχίζουμε και σε αυτό το σημείωμα την καταγραφή των γεγονότων που αφορούν την τουρκική εισβολή του 1974, όπως αποτυπώνονται στον 1ο τόμο του Φακέλου της Κύπρου που εκδόθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων και αναφέρονται εκτενώς στο τι προηγήθηκε και του τι έγινε κατά τις δύο φάσεις της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974.
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Στο σημερινό σημείωμα θα δούμε την καταγραφή των γεγονότων που αφορούν την κατάρριψη του Νοράτλας από την Εθνική Φρουρά, στο διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Το αεροδρόμιο Λευκωσίας στα χέρια των πραξικοπηματιών
Αμέσως μετά το πραξικόπημα το διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας είχε τεθεί κι αυτό υπό τον πλήρη έλεγχο των πραξικοπηματιών της χούντας και της ΕΟΚΑ Β.
Έτσι, όταν άρχισε η τουρκική εισβολή, στις 20 Ιουλίου, το αεροδρόμιο που ήταν υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών, έγινε στόχος της τουρκικής αεροπορίας και λίγο αργότερα ξεκίνησε η τουρκική προσπάθεια για κατάληψη του αεροδρομίου.
Η απόφαση για μεταφορά ενισχύσεων στην Κύπρο
Όπως καταγράφεται στο φάκελο της Κύπρου της Βουλής των Ελλήνων, τις πρώτες απογευματινές ώρες της 20ήςΙουλίου αποφασίστηκε η αεροπορική μεταφορά στην Κύπρο για ενίσχυση των εκεί μαχομένων δυνάμεων, μιας μοίρας καταδρομών και συγκεκριμένα της IIας, η οποία ευρίσκετο στην περιοχή της ΡΕΝΤΙΝΑΣ.
Εκδόθηκαν οι σχετικές διαταγές ενώ ταυτόχρονα διατάχθηκαν και τέσσερα αεροσκάφη της Ολυμπιακής Αεροπορίας τύπου ΒΟΕΙΝG 707 να προσγειωθούν στο αεροδρόμιο της Μίκρας από όπου θα παρελάμβαναν την ΙΙα Μοίρα καταδρομών και μέσω Σούδας, για ανεφοδιασμό, θα τη μετέφεραν στη Κύπρο.
Η όλη επιχείρηση διεξήχθη με απαράδεκτη βραδύτητα, που αποδόθηκε από τους υπεύθυνους εκτελεστές της στη δυσκολία κινήσεων της Μοίρας, στην κύρια οδό από τη ΡΕΝΤΙΝΑ στο αεροδρόμιο ΜΙΚΡΑΣ.
Τελικά, σύμφωνα με την έκθεση της Διεύθυνσης καταδρομών, τα αεροσκάφη προσγειώθηκαν στη Σούδα κατά τις ακόλουθες ώρες: 1ον αεροσκάφος την 21η/01.20΄. 2ον αεροσκάφος την 21η/01.40΄. 3ον αεροσκάφος την 21η/02.00΄. 4ον αεροσκάφος την 21η/02.20΄.
Στην αντίστοιχη έκθεση του Αρχηγείου της Τακτικής Αεροπορίας οι παραπάνω χρόνοι αναφέρονταν με ουσιώδη διαφορά και προφανώς θα ελήφθησαν από το βιβλίο προσγειωαπογειώσεων του Πύργου Ελέγχου Πτήσεων του Αεροδρομίου της Σούδας: 1ον αεροσκάφος την 20ή/23.40΄. 2ον αεροσκάφος την 20ή/23.40΄. 3ον αεροσκάφος την 21η/00.30΄. 4ον αεροσκάφος την 21η/00.30΄.
Από τη σύγκριση και μόνο των δύο αυτών εκθέσεων διαπιστώνεται, ότι υπάρχει ανάμεσά τους μία διαφορά ως προς τους χρόνους προσγείωσης των αεροσκαφών που κυμαίνεται μεταξύ 1.40΄-2.00΄ ωρών, κάτι που είναι αρκετά ουσιώδες για την εκτίμηση των παραπέρα εξελίξεων της επιχείρησης μεταφοράς.
Μετά την προσγείωση άρχισε ο ανεφοδιασμός σε καύσιμα των αεροσκαφών προκειμένου να απογειωθούν αυτά εκ νέου με προορισμό το αεροδρόμιο της ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ.
Στην έκθεση της Διοικήσεως καταδρομών, πέρας ανεφοδιασμού δια το 1οναεροσκάφος δίδεται η 21η/02.30΄και κατάτο ήμισυ του δευτέρου. Εκτιμόταν δε ως προβλεπόμενος χρόνος ανεφοδιασμού και των τεσσάρων αερασκαφών η 21η/03.00΄ώρα.
Σε αντίθεση με τους παραπάνω χρόνους η έκθεση του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας αναφέρει ως χρόνο πέρατος ανεφοδιασμού του 1ου αεροσκάφους την 21η/00.25΄με αποτέλεσμα να εκδοθεί και Δ/γή απογείωσης των αεροσκαφών του μεν 1ουτην 21η/00.50΄, του δε 2ου την 21η/01.00΄, με εντολή επίσπευσης για τα υπόλοιπα.
Την 21η/00.40΄αναφέρεται βλάβη στο τρίτο αεροσκάφος (θραύση τεσσάρων ελαστικών του δεξιού κυρίου συστήματος προσγείωσης).
Από το σημείο αυτό λαμβάνουν χώρα ενέργειες που δεν μπορούν να ερμηνευθούν σε σχέση με τους κανονισμούς και με τη γενικά κρατούσα αντίληψη για το καλώς εννοούμενο καθήκον.
Ο Διοικητής της ΙΙας ΜΚ, ταγματάρχης Σβώλης σε επαφή με το ΑΕΔ και ειδικά με τον Υποστράτηγο ΧΑΝΙΩΤΗ κατορθώνει να επιτύχει ματαίωση της αποστολής λόγω μη επάρκειας του χρόνου για την εκτέλεσή της.
Εδώ θα πρέπει να γίνει γνωστό, ότι ως χρονικό όριο για προσγείωση στη ΛΕΥΚΩΣΙΑ είχε ορισθεί η 04.00΄, η δε διάρκεια της πτήσης από ΣΟΥΔΑ στη ΛΕΥΚΩΣΙΑ είχε υπολογισθεί εις 02.10΄.
Οι λόγοι που επικαλέσθηκε ήταν:
1. Αδυναμία μεταφόρτωσης του βαρειού οπλισμού από το τρίτο αεροσκάφος (που είχε βλάβη) στα υπόλοιπα.
2. Προσγείωση τελικά στη Λευκωσία μετά τις 04.00’ ώρα που είχε οριστεί ως ο τελικός χρόνος προσγείωσης.
Σε σχέση με τα παραπάνω η έκθεση του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας ρητώς αναφέρει ότι κάθε αερ/φος είχε φόρτωσιν αυτοτελούς μονάδος.
Η δήλωση του Διοικητού της ΙΙας ΜΚ, ότι εις το τρίτο αεροσκάφος ήταν φορτωμένος ο βαρύς οπλισμός ήταν αντίθετη με αυτά που βεβαιώθηκαν από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων προς το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας.
Τα παραπάνω εκτεθέντα καθώς και η θραύση των τροχών του 3ου αερ/φους 10 ολόκληρα λεπτά μετά την προσγείωση, δημιουργούν βάσιμες υπόνοιες, ότι κάτι το τελείως ανορθόδοξο έλαβε χώρα εκείνη τη νύχτα στο αεροδρόμιο της ΣΟΥΔΑΣ που χρήζει ασφαλώς ειδικότερης εξέτασης.
Ύστερα από τα παραπάνω η ΙΙα ΜΚ μεταφέρθηκε στο αεροδρόμιο της Μίκρας το δε ΑΕΔ απεφάσισε να εκτελεσθεί η αποστολή της Ιης Μοίρας Καταδρομών στην ΚΥΠΡΟ την νύχτα της 21ηςπρος 22αν, με αεροσκάφη ΝΟΡΑΤΛΑΣ της Πολεμικής Αεροπορίας.
Πράγματι η επιχείρηση αυτή εκτελέσθηκε με χρόνο άφιξης στο αεροδρόμιο ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ την 22α/02.00΄. Από τα 15 συνολικά αεροσκάφη μόνο τα 13 έφθασαν στην ΚΥΠΡΟ. Τα υπόλοιπα 2 δεν μπόρεσαν να φθάσουν, διότι έχασαν τον προσανατολισμό τους όπως λέχθηκε από τους κυβερνήτες τους, και με τη βοήθεια του σταθμού RADAR της Ζήρου προσγειώθηκαν τελικά στη ΡΟΔΟ.
Αξίζει να μνημονευθεί ότι κυβερνήτης του ενός αεροσκάφους που δεν μπόρεσε να φθάσει στην Κύπρο και προσγειώθηκε στη ΡΟΔΟ ήταν ο Διοικητής της Μοίρας αντισμήναρχος Βασ. Νικολάου και συγκυβερνήτης του ο σμήναρχος Γεώργιος Χατζηδάκης.
Τα υπόλοιπα αεροσκάφη κατόρθωσαν τελικά να φθάσουν στο αεροδρόμιο της ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ, εβάλλοντο όμως από πυρά εγγύς επιφανείας και κατά την τελική φάση προσγείωσης, με αποτέλεσμα την κατάρριψη ενός(1) από αυτά και την πρόκληση ζημιών σε άλλα τρία (3) τα οποία και καταστράφηκαν με πυρά πάνω στο έδαφος.
Ευθύνες για την κατάρριψη
Τελικά στο αεροσκάφος που καταρρίφθηκε, το πρώτο της αποστολής, σκοτώθηκαν όλοι όσοι επέβαιναν, 28 άνδρες από το Στρατό Ξηράς και το πλήρωμα πλην ενός (1).
Ως κύρια αιτία της παραπάνω καταστροφής θεωρείται, ότι το σήμα με το οποίο δεσμεύονταν τα Α/Απυροβόλα εκδόθηκε μόλις την 22α/01.30΄από το ΑΕΔ προς τις αντίστοιχες δυνάμεις Α/Απυροβολικού στην ΚΥΠΡΟ, δηλαδή μόλις μισή ώρα πριν από το χρόνο άφιξης του πρώτου αερ/φους στο αεροδρόμιο προορισμού του. Και όλα αυτά όταν η αποστολή είχε σχεδιαστεί και αποφασιστεί τις απογευματινές ώρες της 21ηςΙουλίου.
Εδώ προκύπτουν σαφείς ευθύνες για αυτούς που είχαν την ευθύνη του συντονισμού και ελέγχου της παραπάνω επιχείρησης αερομεταφοράς, η δε καθυστερημένη αποστολή του σήματος για τη δέσμευση του Α/Απυρός συνιστά βαρύτατο αδίκημα περί την εκτέλεση του καθήκοντος.
Ο Ι. Βαρβιτσιώτης παρατηρεί στο σημείο αυτό: «ότι το σχετικό σήμα για τη δέσμευση των Α/Απυροβόλων εκδόθηκε από το Αρχηγείο Αεροπορίας και διαβιβάστηκε υπό ΑΤΑ στην Κύπρο αρκετές ώρες πριν τη προσγείωση των ΝΟΡΑΤΛΑΣ, και πάντως προ ικανού χρόνου για την έγκαιρη ειδοποίηση των αρμοδίων οργάνων. Κατά συνέπεια οι ευθύνες που υπάρχουν πρέπει να αναζητηθούν σε άλλους εκτός του Αρχηγείου της Αεροπορίας χώρους».
Η αποστολή και ανάκληση των υποβρυχίων
Σύμφωνα με το σχέδιο Κ προβλέπονταν η αποστολή ενός υποβρυχίου και μιας τορπιλακάτου για ενίσχυση της Κύπρου.
Κατά την περίοδο της προπαρασκευής από τους Τούρκους της αποβατικής τους ενέργειας ουδεμία προετοιμασία έγινε, ώστε η Ελλάς να ανταποκριθεί έστω και στην παραπάνω μικρή υποχρέωσή της.
Μόνο στις 19 Ιουλίου, όταν οι πληροφορίες άρχισαν να μην αφήνουν καμμία αμφιβολία για το ενδεχόμενο μιας επιθετικής ενέργειας, ο Αρχηγός του Ναυτικού, με δική του πρωτοβουλία και εν «αγνοία του ΑΕΔ» διατάσσει τρία (3) υποβρύχια να πλεύσουν στον μεταξύ Κρήτης και Ρόδου θαλάσσιο χώρο με σήμα που εξέδωκε στις19/13.15΄ (κατάθεση Αραπάκη, σελ. 33).
Έπειτα, την 20ή/15.00΄, με νεώτερο σήμα του ο αρχηγός Ναυτικού διατάσσει τα δύο από τα τρία υποβρύχια, Γλαύκος και Νηρεύς, να πλεύσουν προς την Κύπρο για προσβολή των Τουρκικών Δυνάμεων.
Την 21η/13.00΄ώραν εκδόθηκε Δ/γή ανάκλησης των δύο αυτών υποβρυχίων ύστερα από εντολή του Αρχηγού ΑΕΔ στρατηγού Μπονάνου λόγω των ανησυχιών του, όπως έλεγε, για την άμυνα του Αιγαίου από τυχόν επίθεση από βορρά ή ανατολή ή ταυτόχρονα και από τις δυο κατευθύνσεις. Επίσης, δεν ήθελε με την τυχόν επίθεση των υποβρυχίων να δώσει την αφορμή για μία πολεμική σύρραξη μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας (Αραπάκης, σελ. 51).
Το μεσημέρι της 22ας, πάλι με πρωτοβουλία του αρχηγού του Ναυτικού και χωρίς ενημέρωση του ΑΕΔ δίδεται νέα εντολή να πλεύσουν προς την Κύπρο (Αραπάκης, σελ. 108) και το μεσημέρι της 23ης δίδεται εντολή ανάκλησης των υποβρυχίων λόγω της συμφωνίας για έναρξη διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, την 22α/16.00΄τηςίδιας μέρας (Αραπάκης, σελ. 109).
Ο αρχικός απόπλους των υποβρυχίων έλαβε χώρα την 19η/15.00΄δηλαδή 1.45΄μετά την αποστολή του αρχικού σήματος.
Η μη έγκαιρη αποστολή των υποβρυχίων και η εξ αυτής της αιτίας μη επίθεση κατά της Τουρκικής αποβατικής δύναμης εστέρησε μαζί με τη μη επέμβαση των αεροσκαφών από τις Ελληνικές Ενόπλους Δυνάμεις, τη μοναδική ευκαιρία να καταγάγουν μία μοναδική νίκη επί της τουρκικής αποβατικής δύναμης που κατά πάσα πιθανότητα θα ανάγκαζε το τουρκικό Γενικό Επιτελείο να ματαιώσει όλες τις Επιχειρήσεις, πράγμα που θα είχε θετικές επιπτώσεις τόσο για την Ελλάδα, όσο και για την Κύπρο.
Aκολουθήστε μας στο Google News
