Η τουρκική εξωτερική πολιτική φαίνεται ότι οδηγείται σε κατάσταση «μεγάλου ασθενούς»

Για «φιάσκο» με την Αίγυπτο και τη Λιβύη κάνουν λόγο Τούρκοι αναλυτές που εκτιμούν ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας έχει γίνει τόσο απρόβλεπτη και καιροσκοπική που υπονομεύει ουσιαστικά το ρόλο της χώρας και τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, αλλά σταδιακά και με τον αραβικό κόσμο.

Του ειδικού μας συνεργάτη Βαγγέλη Αρεταίου

Τα ίδια πρόσωπα, με τα οποία συνομιλεί η «Χαραυγή», επισημαίνουν ότι η Άγκυρα και κυρίως ο ίδιος ο Πρόεδρος Ερντογάν, καταφέρνουν κατά καιρούς κάποιες επιτυχίες, όπως ο αναβαθμισμένος ρόλος της Τουρκίας στα μάτια το Βλαντιμίρ Πούτιν και η πρόσφατη θετική για την Άγκυρα εξέλιξη με τα σιτηρά, αλλά δεν καθιστούν την Τουρκία αξιόπιστο εταίρο.

Στο μέτωπο με τη Λιβύη, οι συμφωνίες με την Τρίπολη αποδεικνύονται ιδιαίτερα προβληματικές για την Άγκυρα καθώς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφάσισε ομόφωνα ότι η προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης δεν μπορεί να συνάπτει συμφωνίες που θα δεσμεύουν τη χώρα στο μέλλον και ίσως είναι επιβλαβείς για τη χώρα. Το μεγάλο -και αναπάντεχο στην Άγκυρα- ωστόσο πλήγμα για την Τουρκία ήρθε από το Κάιρο που είπε «όχι» στη βελτίωση των τουρκο-αιγυπτιακών σχέσεων αν η Τουρκία δεν αποσυρθεί από τη Λιβύη.

Η Άγκυρα έχει προσπαθήσει πολλές φορές τα τελευταία δύο χρόνια να δελεάσει το Κάιρο, με υποσχέσεις για επιπλέον θαλάσσιο χώρο, με συλλήψεις μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και γενικά χαμηλώνοντας τους τόνους. Η Αίγυπτος, ωστόσο, βρίσκεται σε στενή επαφή με όλο τον αραβικό κόσμο, πολύ περισσότερο από την Τουρκία που προσπαθεί ακόμη να καλύψει το χαμένο έδαφος, και οδεύει να γίνει το κέντρο όπου συλλέγεται και διανέμεται το αέριο που πλέον εξορύσσεται από τη Μεσόγειο.

Απόδειξη είναι ότι μετά την αγαστή σχέση που έχει αναπτύξει ήδη το Κάιρο με την Αλγερία, η παλαιστινιακή κυβέρνηση ενέκρινε συμφωνία για την εξόρυξη από την Αίγυπτο παλαιότερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, του οποίου την εξόρυξη δεν εγκρίνει το Ισραήλ. Η «αδελφή» Παλαιστίνη δεν απευθύνθηκε στην Τουρκία, αλλά στην Αίγυπτο.

Τα ίδια όρια στην τουρκική εξωτερική πολιτική αναδεικνύονται και στις σχέσεις της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ, κάτι που φάνηκε με σαφήνεια από την πρόσφατη επίσκεψη του Ισραηλινού Υπουργού Άμυνας, Μπένι Γκαντζ, στην Τουρκία.

Στην Τουρκία «διάβασαν» τις κοινές δηλώσεις που έκανε ο Γκαντζ με τον Χουλουσί Ακάρ, ως ένδειξη ότι το Ισραήλ έχει κάνει μια «κατάτμηση» των σχέσεών του με την Τουρκία και με τις χώρες της περιοχής, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος και ότι η εμπιστοσύνη στην Άγκυρα είναι πολύ χαμηλή.

«Οι πυλώνες της σχέσης Ισραήλ-Τουρκίας -ενέργεια και αμυντική συνεργασία- απαιτούν μακροχρόνιες συμφωνίες που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, όχι την ιδιότροπη ταλάντευση του Ερντογάν μεταξύ εχθρότητας και συνεργασίας. Η εκδίωξη της Χαμάς θα ήταν μια καλή αρχή, και η μείωση της ανοιχτής εχθρότητας είναι σίγουρα θετική, αλλά η επίσκεψη του Γκαντζ είναι, στην καλύτερη περίπτωση, βιτρίνα σε μια ψυχρή ειρήνη», έγραψαν στο National Interest οι αναλυτές David May και Sinan Ciddi.

Ανάμεσα σε λιβυκο-αιγυπτιακό «φιάσκο», σε «ιδιότροπες ταλαντεύσεις» Ερντογάν και σε συμφωνίες-πυροτεχνήματα με τη Ρωσία, η τουρκική εξωτερική πολιτική φαίνεται ότι οδηγείται σε κατάσταση «μεγάλου ασθενούς».

Οι αιφνιδιασμοί και οι παλινδρομήσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής οφείλονται κυρίως στην απο-θεσμοποίηση και στην ανάδειξη του Ταγίπ Ερντογάν και των στενών συνεργατών του ως τους μόνους ουσιαστικά παίκτες και διαμορφωτές εξωτερικής πολιτικής.

«Η προσωποποίηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και ο αποκλεισμός των παραδοσιακών μηχανισμών οδήγησαν στην αποδυνάμωση των θεσμών. Ιδιαίτερα σκληρά έχει πληγεί το Υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο ήταν παραδοσιακά ένας θεσμός με δυτικό προσανατολισμό και με ικανότατο προσωπικό διπλωματών καριέρας, γνωστό για τον επαγγελματισμό του. Το προεδρικό σύστημα έχει επιφέρει σοβαρό πλήγμα σε αυτόν τον άλλοτε καλά λειτουργικό, διακομματικό θεσμό που έδινε προτεραιότητα στην αξία έναντι της κομματικής πίστης», έγραψε ο αναλυτής Ilhan Uzgel σε ανάλυσή του για το Middle East Institute. «Ενώ ο προηγούμενος προσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας ήταν νεο-οθωμανιστικός και προσπαθούσε να κυριαρχήσει στην περιοχή βασιζόμενη στα διάφορα παρακλάδια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, σε αυτή τη νέα φάση η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια εθνικιστική και μιλιταριστική πορεία, με στόχο τον εκφοβισμό και όχι την κυριαρχία», εκτιμά ο Uzgel.