Συναντήσεις /Ορίζοντας /Φωτογραφία:Yael Ilan
Udi Ben Moshe: Η Αντιγόνη και ο Κρέοντας είναι θύματα του δικού τους εξτρεμισμού
Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει τον Udi Ben Moshe, Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Θεάτρου Χαν της Ιερουσαλήμ και σκηνοθέτη της Αντιγόνης του Σοφοκλή που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος
Δημιουργώντας ένα διάλογο μεταξύ του μύθου και του πνεύματος των σημερινών εποχών
Γιατί το αρχαίο δράμα εξακολουθεί να μας αφορά και σήμερα;
Το αρχαίο ελληνικό δράμα μας απασχολεί ακόμα και σήμερα, γιατί το δράμα και η σύγκρουση, που αποτελούν τη βάση αυτής της αρχαίας και θαυμάσιας ελληνικής τραγωδίας, έχει απήχηση μέχρι σήμερα στη σύγχρονη κοινωνία στην οποία ζούμε.
Γιατί επιλέξατε την συγκεκριμένη τραγωδία;
Η σύγκρουση και η ένταση μεταξύ των κανόνων του Θεού και εκείνων του κράτους που αποτελούν τη βάση της Αντιγόνης αποτελούν επίσης τη βάση της ύπαρξης του κράτους του Ισραήλ. Αυτή η σύγκρουση έχει τις ρίζες της στον ορισμό του έθνους μας, όπου χρησιμοποιείται μια και μόνη λέξη για να ορίσει τόσο το έθνος όσο και τη θρησκεία: την εβραϊκή. Πρόκειται για μια τραγική και, πιθανώς, άλυτη σύγκρουση, που απειλεί τη βάση του αυτοπροσδιορισμού αυτού του λαού, σήμερα και στο μέλλον. Στον Χάρτη της ανεξαρτησίας μας όπου καταγράφονται οι αρχές της επιστροφής του εβραϊκού έθνους στο σπίτι του μετά από 2.000 χρόνια εξορίας, το κράτος του Ισραήλ ορίζεται ως «εβραϊκό και δημοκρατικό». Οπόταν, ακόμη και εξ ορισμού το κράτος εμπεριέχει τη σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο αξιών.
Η σύγκρουση και η ένταση μεταξύ των κανόνων του Θεού και εκείνων του κράτους που αποτελούν τη βάση της Αντιγόνης αποτελούν επίσης τη βάση της ύπαρξης του κράτους του Ισραήλ.
Πού επικεντρώνεται η σκηνοθετική σας ματιά;
Επειδή στο κράτος του Ισραήλ δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ κράτους και θρησκείας και οι θρησκευτικοί ηγέτες και οι εκπρόσωποι τους συμμετέχουν στους κρατικούς θεσμούς – τόσο στην κυβέρνηση όσο και στο κοινοβούλιο, η διάσταση μεταξύ των κανόνων των Θεών και αυτών του κράτους είναι τέτοια που απαιτεί διαπραγμάτευση, προβληματισμό, ιεράρχηση αξιών κ.λπ.
Είναι αυτήν την ένταση, που μπορεί κατά καιρούς να είναι επικίνδυνη, που επέλεξα να παρουσιάσω στην ερμηνεία μου του κειμένου. Η Αντιγόνη, που είναι ο εκπρόσωπος των κανόνων των Θεών, αντιπροσωπεύει σε αυτήν την παραγωγή το θρησκευτικό – μεσσιανικό – ζηλωτικό κομμάτι του κόσμου του Ισραήλ. Σε αντίθεση με αυτήν, ο Κρέοντας αντιπροσωπεύει τον σύγχρονο ηγέτη ο οποίος επιθυμεί να κυβερνήσει τη χώρα χωριστά από τη θρησκευτική εξουσία, προστατεύοντας όμως πολύ τον εθνικό της χαρακτήρα.
Βλέπω τον εξτρεμισμό και στις δύο πλευρές ως τραγωδία. Τόσο τον θρησκευτικό εξτρεμισμό όσο και τον εθνικό φανατισμό.
Νομίζω ότι όταν δουλεύεις με ένα κλασικό ελληνικό κείμενο είναι μια ευκαιρία να δημιουργήσεις ένα διάλογο μεταξύ του μύθου και του πνεύματος των σημερινών εποχών.
Θεωρείτε υπάρχουν «όρια» στην όποια δραματουργική και σκηνοθετική προσέγγιση του αρχαίου ελληνικού δράματος διαφορετικά από άλλα είδη θεάτρου;
Μπορώ να πω ότι σε αυτήν την παραγωγή επέτρεψα στον εαυτό μου μεγάλη ελευθερία να επεξεργαστώ και να συντομεύσω το κείμενο, επειδή στόχευα να δημιουργήσω μια συγκινητική και με ένταση παράσταση. Νομίζω ότι όταν δουλεύεις με ένα κλασικό ελληνικό κείμενο είναι μια ευκαιρία να δημιουργήσεις ένα διάλογο μεταξύ του μύθου και του πνεύματος των σημερινών εποχών. Η μετάφραση από τα ελληνικά του Shimon Buzaglo που χρησιμοποιήσαμε σε αυτήν την παραγωγή χρησιμοποιήθηκε και σε μια προηγούμενη παραγωγή της «Αντιγόνης» πριν από 12 χρόνια από το θέατρο Κάμερι του Τελ Αβίβ. Αυτή τη φορά όμως θέλαμε να φέρουμε τη γλώσσα ακόμη πιο κοντά στην εποχή μας – θέλαμε μια σύγχρονη γλώσσα. Εκσυγχρονίζαμε λοιπόν την εβραϊκή γλώσσα και τον τρόπο ομιλίας, έτσι ώστε να ταιριάζουν με τη σημερινή χρήση της γλώσσας. Η δε συντόμευση των κειμένων – ειδικά εκείνων του χορού – είχε ως στόχο να δημιουργήσει μια παραγωγή που να είναι σύντομη και να έχει ένα ανήσυχο και σύγχρονο ρυθμό, όπως αυτόν ενός δημοσιογραφικού ρεπορτάζ που αναφέρεται σε τρέχοντα γεγονότα ή ενός σύντομου και εξαιρετικά συγκινητικού σχολίου.
Βρίσκω ότι οι πρωτότυποι διάλογοι είναι κατάλληλοι, σύγχρονοι και σχετικοί με την εποχή μας. Η διαχείριση τους όμως είναι πρόκληση, καθώς είναι χτισμένοι ως σειρά μακρών μονόλογων που ακολουθεί ο ένας τον άλλο – ένα στυλ ακριβώς αντίθετο από τους σύντομους διαλόγους στους οποίους έχουμε συνηθίσει στο σύγχρονο θέατρο.
Βλέπω τον εξτρεμισμό και στις δύο πλευρές ως τραγωδία. Τόσο τον θρησκευτικό εξτρεμισμό όσο και τον εθνικό φανατισμό.
Τι είναι για σας η αριστοτελική κάθαρση και πως πιστεύετε πως επιτυγχάνεται σήμερα;
Διαβάζοντας την «Αντιγόνη» βρήκα την Αριστοτέλεια κάθαρση, τη συναισθηματική εμπειρία που βιώνει ο θεατής παρακολουθώντας μια τραγωδία, μια περίπλοκη πρόκληση. Βρίσκω ότι η Αντιγόνη και ο Κρέοντας, οι ήρωες του έργου, είναι θύματα του δικού τους εξτρεμισμού. Και οι δύο παραμένουν προσκολλημένοι στο δίκαιο της άποψης τους. Η μεν Αντιγόνη, τηρώντας τους κανόνες του Θεού και της ηθικής όπως τους αντιλαμβάνεται, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το πλαίσιο, τον χρόνο, τους καιρούς και τους ανθρώπους γύρω της. Ο δε Κρέοντας με τον ασυμβίβαστο ζήλο του για το κράτος με ένα ακραίο εθνικό πατριωτισμό. Ο εξτρεμισμός τους με κάνει να στέκομαι κριτικά απέναντι και στους δύο, έτσι ώστε όταν «τιμωρούνται» και πληρώνουν το τίμημα για τον ασυμβίβαστο εξτρεμισμό τους στο τραγικό τέλος του έργου, έχω την εντύπωση ότι ο θεατής παραμένει αιωρούμενος και δυσκολεύεται να νιώσει ότι συμπάσχει με τον ένα ή τον άλλο. Μένει όπως ο Χορός – μπερδεμένος και αιωρούμενος ανάμεσα σε δύο δικαιολογημένες αλήθειες.
Φαίνεται ότι η παραγωγή αποκτά μια μπρεχτική προσέγγιση, όταν και οι δύο πεισματάρηδες ήρωες εμφανίζονται κάτω από ένα κριτικό φακό, έτσι ώστε η Αριστοτέλεια κάθαρση να είναι προκλητική και διαφορετική.
Δευτέρα 5 Ιουλίου, Αμφιθέατρο «το σκαλί»
με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy