UNHCR: Πολιτικά πρόσωπα και ΜΜΕ προωθούν το ρατσισμό

Έμμεσο χαστούκι στη ρατσιστική ρητορική κυβερνητικών και συναγερμικών στελεχών, αλλά και στην πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση, δίνει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), η οποία σημειώνει ότι υπάρχει και στον κυπριακό πολιτικό και δημόσιο διάλογο τάση να παρουσιάζονται οι πρόσφυγες ως απειλή.

Διαβάστε επίσης: Φάκελος Προσφυγικό – Μεταναστευτικό: Ξεχάσαμε την ανθρωπιά μας…

Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα ο Υπουργός Εσωτερικών, Νίκος Νουρής και ο βουλευτής του ΔΗΣΥ Κυριάκος Χατζηγιάννης με δημόσιες παρεμβάσεις τους καταδείκνυαν ότι στην Κυπριακή Δημοκρατία διαμένουν τζιχαντιστές ή άτομα με συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Κάτι τέτοιο όμως έχει διαψευστεί και από τον Αρχηγό της Αστυνομίας, ο οποίος σε πρόσφατη συνέντευξή του στη «Χαραυγή» δήλωσε σχετικά με την περίπτωση της Χλώρακας ότι «αν είχαμε συγκεκριμένες πληροφορίες, δεν θα χαριζόμασταν σε κανέναν. Εάν, επίσης, υπήρχαν εύλογες υπόνοιες ότι συγκεκριμένα άτομα εμπλέκονται σε συγκεκριμένες υποθέσεις, σίγουρα αυτή τη στιγμή θα ήταν υπό σύλληψη». Παρόμοιου τύπου ήταν και η πρόσφατη ανακοίνωση του «Παρατηρητηρίου τρίτης ηλικίας Κύπρου», με την οποία καλούσε τους ηλικιωμένους να προσέχουν από τους μετανάστες «που με τη στάση και τις δράσεις τους τρομοκρατούν τους κατοίκους, ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους».

Μάλιστα, πιο πρόσφατα, στην εξαγγελία για τη νέα μεταναστευτική πολιτική ο κ. Νουρής είπε ότι «σαφώς και η ανεξέλεγκτη μετανάστευση εγκυμονεί κινδύνους, όπως οικονομικούς» και εκτίμησε ότι «ο σοβαρότερος κίνδυνος για την Κύπρο είναι η δημογραφική αλλοίωση». Πρόσθεσε ότι «η κοινωνική ενσωμάτωση δεν μπορεί να γίνει πράξη όταν πρέπει να διαχειριστεί κανείς τεράστιους αριθμούς, ιδιαίτερα ατόμων με διαφορετικά ήθη, έθιμα και κουλτούρα», καταρρίπτοντας έτσι τον ίδιο τον ορισμό της κοινωνικής ένταξης.

 

Δικαιούνται συμπόνοια και προστασία

Σύμφωνα με την UNHCR, «η αντίδραση ορισμένων χωρών που βρίσκονται μακριά από εμπόλεμες χώρες είναι πολύ ανησυχητική και βαθιά λυπηρή. Άνθρωποι που εγκαταλείπουν τη βία και τον πόλεμο επαναπροωθούνται στα σύνορα, φυλακίζονται επ’ αόριστον και αφήνονται να σβήσουν στη θάλασσα. Ενώ δικαιούνται συμπόνοια και προστασία, χαρακτηρίζονται ως απειλή, ως ”παράνομοι”, η αξιοπρέπεια και τα στοιχειώδη δικαιώματά τους δεν τυγχάνουν σεβασμού».

Σημειώνει ότι «τέτοιες ανησυχητικές τάσεις παρατηρούνται και στην Κύπρο, πρόσφατα πιο έντονα στον πολιτικό και δημόσιο διάλογο στην Κύπρο. Δηλώσεις πολιτικών ή δημοσιεύματα σε ΜΜΕ, που παρουσιάζουν την Κύπρο ως να έχει πλημμυρίσει από πρόσφυγες, πρόσφυγες που χαρακτηρίζονται ως ”τζιχαντιστές/πιθανοί τρομοκράτες” ή ως απειλή για τον δημογραφικό χαρακτήρα του νησιού, προκαλούν το φόβο και σε καμιά περίπτωση δεν ευνοούν τη δημιουργία ενός φιλόξενου περιβάλλοντος -προϋπόθεση για την ομαλή ένταξη των προσφύγων». Επιπλέον δεν αναζητούν λύσεις σ’ ένα υπαρκτό ζήτημα το οποίο πρέπει να τύχει της καλύτερης δυνατής διαχείρισης.

Επισημαίνει ότι η ταύτιση των προσφύγων με την απειλή για την ασφάλεια καλλιεργεί την ξενοφοβία και το ρατσισμό, περιλαμβανομένης της ρητορικής μίσους και μπορεί ακόμα να οδηγήσει σε επιθέσεις εναντίον προσφύγων.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ υποδεικνύει ότι «είναι ευθύνη όλων και κυρίως των πολιτικών ηγετών να προωθούν τις αξίες της ισότητας και του σεβασμού της διαφορετικότητας και του πλουραλισμού μέσω της εκπαίδευσης και του θετικού δημοσίου (δια)λόγου. Να διαδώσουν τις κοινές αξίες που υπογραμμίζουν το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -αξίες που μιλούν σε όλους μας, ανεξάρτητα από την εθνική μας ταυτότητα, το φύλο, το θρησκευτικό υπόβαθρο, το καθεστώς ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό». Υπογραμμίζει δε ότι η συζήτηση για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες, περιλαμβανομένης της Κύπρου, πρέπει να επικεντρωθεί στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, με την ευθύνη να βαραίνει κυρίως τα πολιτικά πρόσωπα.

 

ΜΜΕ δαιμονοποιούν τους πρόσφυγες

Η Ύπατη Αρμοστεία σχολιάζει και το ρόλο των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και τη δημιουργία φιλόξενου περιβάλλοντος για τους πρόσφυγες και μετανάστες. Όπως αναφέρει, «τα ΜΜΕ ως διαμορφωτές στάσεων και αντιλήψεων μπορούν, αναμφίβολα, να συμβάλουν στην οικοδόμηση μιας ανεκτικής και φιλόξενης κοινωνίας υποδοχής. Ή αντίθετα να δημιουργήσουν πρόσφορο έδαφος για τη δημιουργία αισθημάτων ξενοφοβίας, ρατσισμού και εχθρότητας».

Υποδεικνύει ότι μονοδιάστατα δημοσιεύματα που αναφέρονται μόνο σε αριθμούς και δημοσιονομικά κόστη που προκύπτουν από την υποχρέωση για προστασία των προσφύγων αγνοούν τον άνθρωπο που βρίσκεται πίσω από τους αριθμούς. Αγνοούν όχι μόνο τον πόνο της απώλειας, της φυγής και του ξεριζωμού των ανθρώπων αυτών, αλλά και το κουράγιο, τον ηρωισμό και την αποφασιστικότητά τους να ξαναχτίσουν τη ζωή τους από το μηδέν. Αποσιωπάται ή χάνεται μέσα στο ευρύτερο αρνητικό αφήγημα για το προσφυγικό η προσφορά ή η δυνατότητά τους να προσφέρουν στην κοινωνία.

Υπενθυμίζεται ότι κυρίως το τελευταίο διάστημα αυξήθηκαν τα δημοσιεύματα που δαιμονοποιούν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, δημιουργώντας κλίμα φόβου και σπέρνοντας το ρατσισμό και την ξενοφοβία. Πιο χαρακτηριστικά από αυτά είναι τα εξώφυλλα της εφημερίδας «Αλήθεια», όπου στις 27/1/20 παρουσίαζε τους μετανάστες ως «Τρίτο Αττίλα» και στις 24/5/2020 τους παρουσίαζε ως τρομοκράτες, με τίτλο «Πονοκέφαλος για 17 ύποπτους τρομοκράτες» και φωτογραφία του ISIS.

 

Η ένταξη έμεινε στα χαρτιά από το 2012

Κατά την παρουσίαση της «ολοκληρωμένης μεταναστευτικής πολιτικής», ο Υπουργός Εσωτερικών, Νίκος Νουρής, παραδέχτηκε ότι αποτελεί πρόβλημα η γκετοποίηση των προσφύγων, ωστόσο δεν έκανε καμία αναφορά σε προγράμματα ένταξής τους στην κυπριακή κοινωνία. Την ανεπαρκή πολιτική ένταξης επισημαίνει τόσο η UNHCR, όσο και ο Καθηγητής και επικεφαλής του Κέντρου για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Δρ Νίκος Τριμικλινιώτης.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, η ένταξη των προσφύγων είναι ένας τομέας που χρήζει μεγαλύτερης προσοχής στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, περιλαμβανομένης της Κύπρου. Μεταξύ των πρωταρχικών στόχων της στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι να συμβάλει στην εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης για τους πρόσφυγες μέσω της ενσωμάτωσής τους στον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό της κυπριακής κοινωνίας.

Η UNHCR επισημαίνει ότι δεν υπάρχει μία κοινή, μαγική συνταγή για την επιτυχή ένταξη. Υπάρχουν, όμως, ορισμένοι γενικοί κανόνες και στόχοι. Όπως εξηγεί, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην απασχόληση και τη στέγαση, η οικογενειακή επανένωση και η πολιτογράφηση αποτελούν τις βασικές παραμέτρους της διαδικασίας της ένταξης σε κάθε κοινωνία υποδοχής.

Η ένταξη θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει αποτελεσματικές στρατηγικές και εκπαιδευτικά προγράμματα για την προώθηση των αρετών της ανεκτικότητας, της ένταξης, της πολυπολιτισμικότητας, της πολυμορφίας και του αμοιβαίου σεβασμού. Αν οι πρόσφυγες καταφύγουν σε φιλόξενες κοινωνίες, αν γίνουν αποδεκτοί όπως είναι και αν τους δώσουμε την ευκαιρία να συμμετάσχουν ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας σε όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής, τότε η ένταξη μπορεί να επιτευχθεί.

Προσθέτει ότι «η αποτελεσματική ένταξη απαιτεί όπως οι πολιτικές υποδοχής των αιτούντων άσυλο προωθούν την κοινωνική ενσωμάτωση και περιορίζουν την απομόνωση και τον αποκλεισμό από τις κοινότητες υποδοχής. Χρειάζεται να γίνουν περισσότερα στον τομέα αυτό, καθώς τα τελευταία χρόνια οι συνθήκες διαβίωσης της συντριπτικής πλειοψηφίας των αιτούντων άσυλο που διαμένουν στις πόλεις επιδεινώνονται, με περισσότερους αιτητές ασύλου να είναι άποροι και άστεγοι/να κινδυνεύουν να μείνουν άστεγοι».

Η UNHCR δηλώνει ότι είναι επάναγκες να προωθηθεί εθνικό σχέδιο ένταξης, το οποίο βρίσκεται υπό εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2020. Εν τω μεταξύ, έχουν υλοποιηθεί από το 2014 και συνεχίζουν να υλοποιούνται μικρής κλίμακας προγράμματα ένταξης στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της ΕΕ (AMIF). Το πρώτο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν οι διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες μετά την άφιξή τους.

 

Ένταξη σημαίνει ισότιμη συμμετοχή

Σχολιάζοντας τις εξαγγελίες του κ. Νουρή, ο Νίκος Τριμικλινιώτης επισημαίνει ότι σε έρευνα για όλους τους μετανάστες, η Κύπρος είναι στις χαμηλότερες βαθμίδες. Όσον αφορά ειδικά τους πρόσφυγες, η κατάσταση δεν είναι και πολύ καλύτερη.

Υπέδειξε επίσης ότι «δεν έγινε καμία αναφορά στην απουσία πολιτικής για τη δημιουργία του βέλτιστου συστήματος υποδοχής με αντιμετώπιση των προβλημάτων φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού και διακρίσεων για τους πρόσφυγες και της ευρύτερης ισότιμης ένταξης μέσα από την εφαρμογή των ευρωπαϊκών νόμων για την ένταξη». Σημειώνεται ότι από το 2013, με επίκληση την κρίση, ανεστάλη η πρώτη δέσμη μέτρων για την ένταξη των μεταναστών που περιλαμβάνονταν στο Σχέδιο Ένταξης 2010-2012.

Όπως εξηγεί ο Δρ Ν. Τριμικλινιώτης, ένταξη σημαίνει ισότιμη συμμετοχή, ουσιαστικά πρόσβαση σε όλα όσα μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε, δηλαδή την απόλαυση των δικαιωμάτων, απολαβών και ωφελημάτων, αλλά και την αποδοχή και αναγνώριση στην κοινωνία.

Η ένταξη προϋποθέτει μια μακρά διαδικασία και μια διεργασία που ξεκινά από τη στιγμή της άφιξης και συνεχίζει σε όλη τη διάρκεια της κοινωνικής ζωής. Αυτή περιλαμβάνει 7 άξονες ως συγκριτικούς δείκτες της ένταξής τους σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και άλλες με μακρά μεταναστευτική εμπειρία: Πρόσβαση & κινητικότητα στην εργασία, Οικογενειακή επανένωση, Εκπαίδευση, Συμμετοχή στα κοινά, Δικαίωμα μακροπρόθεσμης παραμονής, Πρόσβαση στην ιθαγένεια, Πολιτικό/θεσμικό πλαίσιο καταπολέμησης διακρίσεων. Υπάρχουν λοιπόν οι δείκτες για μέτρηση βασικών αξόνων κοινωνικής ζωής, καθώς έχουν αναπτυχθεί συγκεκριμένα εργαλεία για οριοθέτηση της εφαρμογής πολιτικών.

Γιάννης Κακαρής