Βαλκάνια: Το εθνικιστικό καζάνι κοχλάζει ξανά

 

Η «παραδοσιακή πυριτιδαποθήκη» της Ευρώπης

 

 

Πλήθος εθνοτήτων «στριμώχνονται» σε μια χερσόνησο, τα εσωτερικά σύνορα της οποίας έχουν αλλάξει αμέτρητες φορές, με τους πλέον αιματηρούς τρόπους. Η μεγαλύτερη περίοδος ειρήνης στην περιοχή ήταν η μεταπολεμική και μέχρι και την πτώση των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Ακολούθησε ο εμφύλιος και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, καθώς και η επίθεση του ΝΑΤΟ στη Σερβία. Έκτοτε, η ειρήνη επανήλθε ως ζητούμενο στην «πίσω αυλή» της Γηραιάς Ηπείρου.
Ο άνθρωπος που ελπίζει να γίνει πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου έχει ένα παρελθόν, τεκμηριωμένο στο αρχείο IT-04-84, στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία στη Χάγη. Ο 48χρονος Ramush Haradinaj, γνωστός και ως Smajl, κατηγορήθηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σε 37 περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένων δολοφονιών και βασανιστηρίων. Οι κατηγορίες τεκμαίρονται από τη δεκαετία του 1990, όταν ήταν διοικητής του λεγόμενου «Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου», του γνωστού «UÇK», στον πόλεμο εναντίον των Σέρβων. Το δικαστήριο έκρινε τελικά ότι ο Haradinaj δεν είναι ένοχος, μια απόφαση που αποτέλεσε προϊόν μιας διαδικασίας, κατά την οποία μάρτυρες αρνήθηκαν να καταθέσουν την τελευταία στιγμή ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, πέθαναν ξαφνικά.

Η αστυνομική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο κατηγόρησε τον Haradinaj για εμπόριο κοκαΐνης, ενώ η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, η BND, τον περιέγραψε, σε μια ανάλυσή της το 2005, ως αρχηγό ομάδας που ασχολείται με «όλο το φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων».

Παρά το παρελθόν του όμως, η συμμαχία των πρώην μελών του «UÇK» κατάφερε να βγει νικηφόρα στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Κοσσυφοπεδίου νωρίτερα αυτό το μήνα. Με το 34% που απέσπασε είναι πλέον στο χέρι Haradinaj η συγκρότηση κυβερνητικού συνασπισμού. Για το γερμανικό περιοδικό Spiegel, η κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο είναι συνεπής με την ατμόσφαιρα στα Δυτικά Βαλκάνια το τελευταίο διάστημα. Το Κοσσυφοπέδιο, η ΠΓΔΜ και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όλες τμήματα της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αν και περιμένουν χρόνια να γίνουν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τώρα, αρχές του καλοκαιριού του 2017, μοιάζει σαν να έχουν σχεδόν ξεχαστεί. Και οι άνθρωποι εκεί αρχίζουν να χάνουν την υπομονή τους. Το αποτέλεσμα: Όλο και περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν την περιοχή, ενώ επιταχύνεται ο εξισλαμισμός και αυξάνεται ο εθνικισμός.

Οι βίαιες διαμαρτυρίες στα Σκόπια, στα Τίρανα, αλλά και στην Πρίστινα, την πρωτεύουσα του Κοσσυφοπεδίου, απλώς τεκμηριώνουν αυτήν τη διαπίστωση.

 

Ο Θάτσι στο ειδικό δικαστήριο της Χάγης

 

Τη δεκαετία του 1990, ο Θάτσι ήταν ένας από τους ιδρυτές του UÇK και Πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου από το 2016. Τώρα, που του δόθηκε το προνόμιο να παραχωρήσει στον παλιό σύντροφό του, τον Haradinaj, την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, αντιμετωπίζει πιθανή δίωξη για εγκλήματα πολέμου από το ειδικό δικαστήριο στη Χάγη. Στο γραφείο του, στην Πρίστινα, σκοπίμως αφήνει σε κοινή θέα βιβλία για πολιτικούς όπως ο Γιόσκα Φίσερ και ο Τζέρι Άνταμς, οι οποίοι άλλαξαν εντελώς την πολιτική τακτική τους σε σχέση με το παρελθόν, σε μια προσπάθεια του Προέδρου του Κοσσυφοπεδίου να αποδείξει ότι δεν έχει πλέον τίποτα κοινό με τον άνθρωπο, ο οποίος, όπως μια γερμανική μαρτυρία ανέφερε κάποτε, έλεγχε «ένα εγκληματικό δίκτυο ενεργό σε όλο το Κοσσυφοπέδιο».

Τώρα, καθισμένος ανάμεσα στις χρυσές καρέκλες Rococo και στους κρυστάλλινους πολυελαίους, διευκρινίζει ότι ενδιαφέρεται να μιλήσει για το μέλλον του Κοσσυφοπεδίου και όχι για το δικό του παρελθόν. «Η κύρια απειλή», λέει, «είναι ότι η ΕΕ θα έρθει πολύ αργά στην περιοχή, αφήνοντας έτσι χώρο για άλλους, συμπεριλαμβανομένων των ριζοσπαστών ισλαμιστών». «Ανησυχεί» επίσης για «τον αυξανόμενο εθνικισμό στην περιοχή και την αύξηση της ρωσικής επιρροής στις περιοχές όπου ζουν οι Σέρβοι». Τον Απρίλιο ο Θάτσι απείλησε ότι θα ενωθούν όλοι οι Αλβανοί στα Βαλκάνια σε ένα κοινό κράτος, εάν η ΕΕ κλείσει τις πόρτες της. Τώρα, όμως, λέει ότι τα σχόλι’α του «παρεξηγήθηκαν».

 

Η Τουρκία επενδύει στην περιοχή

 

Τα τουρκικά κεφάλαια κερδίζουν δισεκατομμύρια ευρώ στο Κόσοβο από τομείς όπως οι μεταφορές και η ενέργεια, ενώ η Τουρκία επενδύει στην περιοχή μέσω ιδιωτικών σχολείων, πανεπιστημιακών εστιών και υποτροφιών για την εκμάθηση του Κορανίου και για σπουδές στην Τουρκία.

Την ίδια στιγμή η Δύση δεν ξέρει τι να κάνει με το Κοσσυφοπέδιο. Το 1999, το ΝΑΤΟ ξεκίνησε τις αεροπορικές επιδρομές για να αναγκάσει τη Σερβία να φύγει από την περιοχή, ενώ η διεθνής κοινότητα «έριξε» 33 δισεκατομμύρια ευρώ στο Κοσσυφοπέδιο μόνο μέχρι και πριν από το 2008. Το Spiegel σχολιάζει, μάλλον «βιτριολικά», ότι έτσι εξηγείται το γιατί η Ουάσινγκτον, το Βερολίνο και άλλες δυτικές πρωτεύουσες δεν θέλουν να δουν τη «δήλωση ανεξαρτησίας» του Κοσσυφοπεδίου, στις 17 Φεβρουαρίου του 2008, ως αυτό που πραγματικά είναι: Παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν λατρεύει να δείχνει το Κοσσυφοπέδιο όταν τον κατηγορούν προσάρτηση της Κριμαίας ή την de facto προσάρτηση της Αμπχαζίας.

Οι ΗΠΑ βοήθησαν στο να ανοίξει ο δρόμος για την «ανεξαρτησία» του Κοσσυφοπεδίου και είδαν στον Χασίμ Θάτσι την ελπίδα μιας νέας μελλοντικής δημοκρατίας, παρά τον καθοριστικό ηγετικό ρόλο του  στον UÇK, μια οργάνωση που το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών είχε χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική, μόλις το 1998. Σε αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ έστησαν μια μεγάλη και βαριά φυλασσόμενη στρατιωτική βάση στο Κοσσυφοπέδιο και 18 χρόνια μετά την επέμβαση του ΝΑΤΟ οι πρώην ηγέτες του UÇK εξακολουθούν να ελέγχουν την πολιτική και οικονομική ζωή στη χώρα.

Μάλιστα, ο Haradinaj υποσχέθηκε στους ψηφοφόρους του ότι θα προσαρτήσει στο Κόσοβο και περιοχές που τώρα ανήκουν στην Σερβία. Προς το παρόν αναμένει την απαγγελία κατηγοριών από το δικαστήριο στη Χάγη εναντίον πρώην μελών της ηγεσίας του UÇK, μεταξύ αυτών ίσως και του Θάτσι, για αδικήματα όπως δολοφονίες, βασανιστήρια, σεξουαλική βία και παράνομη διακίνηση ανθρωπίνων οργάνων.

Ο ίδιος ο Θάτσι υποστηρίζει ότι «ήμουν πολιτικός διοικητής και όχι στρατιωτικός» και παραπονιέται ότι η Σερβία αντιμετωπίζεται από τη Δύση ως «μοντέλο μαθητή», ενώ «είναι η ρίζα όλων των κακών στην περιοχή». Αρνείται να ονειρεύεται τη δημιουργία μιας Μεγάλης Αλβανίας λέγοντας ότι «το Κοσσυφοπέδιο είναι το Κοσσυφοπέδιο, δεν θέλουμε να επανασχεδιάσουμε τα σύνορα». «Αλλά εμείς οι Αλβανοί θέλουμε να ζούμε κάπου στον ίδιο γεωγραφικό χώρο χωρίς σύνορα».

 

 

Τα «υιοθετημένα» της Ευρώπης

 

Δέκα χρόνια αφότου αποσπάστηκε από τη Σερβία, η χώρα – η πλειοψηφία του πληθυσμού της οποίας αποτελείται πλέον από Αλβανούς – εξακολουθεί να βρίσκεται ανάμεσα στα «υιοθετημένα παιδιά» της Ευρώπης. Πέντε κράτη – μέλη της ΕΕ και 75 επιπλέον χώρες του ΟΗΕ αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το Κοσσυφοπέδιο ως ανεξάρτητο κράτος και είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα δυτικά της Λευκορωσίας, της οποίας οι κάτοικοι υποχρεούνται να βγάλουν βίζα για να ταξιδέψουν στην ΕΕ. Η απομόνωσή του, σε συνδυασμό με ένα επίσημο ποσοστό ανεργίας της τάξης του 30%, επιτάχυνε τη μετανάστευση κυρίως των νεαρών Κοσοβάρων.

«Κάθε χρόνο, μόνο η γερμανική πρεσβεία λαμβάνει 55.000 αιτήσεις για βίζα», λέει ο πολιτικός επιστήμονας Naim Rashiti, «αλλά παίρνει μέχρι και μισό χρόνο για να τις επεξεργαστεί». «Αντίθετα οι πολίτες του Κοσσυφοπεδίου μπορούν να ταξιδέψουν στην Τουρκία χωρίς θεώρηση. Η ΕΕ αντιπροσωπεύει ακόμα την υπόσχεση για ένα καλύτερο μέλλον, αλλά σε ορισμένα τμήματα της κοινωνίας αυτή η βεβαιότητα διαβρώνεται από την αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας, εκτός από τον αυξανόμενο ισλαμισμό».

Αναλογικά, οι μαχητές από το Κόσοβο που εντάχθηκαν στις ισλαμιστικές ένοπλες οργανώσεις της Μέσης Ανατολής είναι περισσότεροι από εκείνους που προέρχονται από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης. Το 1/6 των Κοσοβάρων τζιχαντιστών έχει πέσει στο πεδίο της μάχης, αλλά πολλοί ακόμη επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Η γερμανική κυβέρνηση εκτίμησε πρόσφατα ότι πολλοί Σαουδαραβικοί «ιεραποστολικοί» οργανισμοί δραστηριοποιούνται στο Κόσοβο, διδάσκοντας την ουαχαμπική ερμηνεία του Ισλάμ μέσω απεσταλμένων προπαγανδιστών.

 

 

 

 

Η γέφυρα – σύμβολο σύγκρουσης

 

Οι Σέρβοι αποτελούν πλέον μόλις το 5% του Κοσόβου. Περίπου μια ώρα με το αυτοκίνητο βόρεια της Πρίστινα, μια γέφυρα που ανακατασκευάστηκε με χρηματοδότηση της ΕΕ, συνδέει το νότιο τμήμα της Μιτρόβιτσα με το σερβικό, βόρειο τμήμα της πόλης. Μόνο οι πεζοί επιτρέπεται να διασχίζουν τη γέφυρα. Αν και αρχικά προοριζόταν ως σύμβολο προσέγγισης των δύο κοινοτήτων, ωστόσο διολίσθησε σε σύμβολο μιας διαρκούς σύγκρουσης. Οι σερβικές σημαίες εξακολουθούν να ανεμίζουν στη διαιρεμένη πόλη.

Μέχρι στιγμής, η αναζωπύρωση της βίας μεταξύ των Σέρβων και των Αλβανών αποτράπηκε κυρίως λόγω της χρηματοδότησης και της πίεσης από την ΕΕ. Τα χρήματα αυτά διανέμονται και στις δύο πλευρές του ποταμού. Οι Βρυξέλλες πιέζουν επίσης τη Σερβία να μην παρέχει πλέον σερβικά διαβατήρια στον σερβικό πληθυσμό του Κοσσυφοπεδίου, με τα οποία μπορούν να εισέλθουν στην ΕΕ χωρίς βίζα. Στο Βελιγράδι, ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάντρ Βούτσιτς, δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι είναι πρόθυμος να θυσιάσει τους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου στο βωμό ενός μέλλοντος με την Ευρωπαϊκή ‘Ενωση.