Βασίλης Πετεινάρης: Όλα φωτίζονται αν υπάρχει μια πρίζα κοντά και κάποιος να πληρώσει το ρεύμα

Συνέντευξη στον Αντώνη Γεωργίου
Ο Βασίλης Πετεινάρης σπούδασε φωτογραφία και όπως μας λέει βρέθηκε τυχαία στον σχεδιασμό φωτισμού, δύο πεδία που έχουν κοινά τεχνικά στοιχεία αλλά και διαφορές: «Στη φωτογραφία γίνεσαι σκηνοθέτης σε κάθε λήψη, σε μια παράγωγη είσαι μέρος μιας ομάδας προς ένα κοινό προορισμό». Βραβευμένος πρόσφατα, για δεύτερη φορά, στα Βραβεία Θεάτρου, νιώθει «μια ικανοποίηση» για την αναγνώριση της δουλειάς του αλλά και άγχος για τις μελλοντικές του δουλειές. Ο Βασίλης Πετεινάρης δέχτηκε (με αρκετή δυσκολία) να κάνουμε τη συνέντευξη αυτή, κυρίως για να μιλησούμε για τον σχεδιασμό φωτισμού και να αναδείξουμε τη σημασία του σχεδιαστή φωτιστή σε μια θεατρική παράσταση.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΤΕΙΝΑΡΗΣ

• Όλα φωτίζονται αν υπάρχει μια πρίζα κοντά και κάποιος να πληρώσει το ρεύμα
• Είναι πολύ σημαντικό να έχεις την πολυτέλεια μιας αποτυχίας

Πώς θα περιέγραφες τον σχεδιασμό φωτισμού;

Σχεδιασμός φωτισμού είναι εκείνη η δουλειά που, έχοντας το ένα πόδι στις τεχνικές πληροφορίες (λάμπες, φωτά, μοίρες, γωνίες, εντάσεις, χρώμα κ.τ.λ.) και το άλλο στη δημιουργία (ρυθμός, συνεχεία, εικόνες, αντίθεση κ.τ.λ.), προσπαθείς, στη χειρότερη περίπτωση, εκείνο που είναι πάνω στη σκηνή να φαίνεται σωστό.

Θεωρείς πως στην Κύπρο αναγνωρίζεται η σημασία του σχεδιασμού φωτισμού;

Στην Κύπρο όταν λες σχεδιαστής φωτισμού, ή πιο συχνά φωτιστής, εννοείς τον άνθρωπο που θα κρεμάσει φώτα, θα τα φτιάξει, θα προγραμματίσει κονσόλα και πολλές φορές θα κάνει και χειρισμό της παράστασης. Όλα αυτά μαζί με τα υπόλοιπα καθήκοντά του- αναγνώσεις, πρόβες, ερευνά, κτύπημα του κεφαλιού για ιδέες. Και με τις αμοιβές να βρίσκονται πολύ χαμηλά. Αν αυτή είναι αναγνώριση, έχει γίνει με λάθος κριτήρια. Σίγουρα είναι πολύ καλύτερα από πριν 15-20 χρόνια, αλλά σίγουρα υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν ακόμα.

Έχεις σπουδάσει φωτογραφία, υπάρχουν κάποια κοινά με τον σχεδιασμό φωτισμού;

Κάποια τεχνικά στοιχειά είναι κοινά. Μέχρι εκεί όμως. Στη φωτογραφία γίνεσαι σκηνοθέτης σε κάθε λήψη, σε μια παράγωγη είσαι μέρος μιας ομάδας προς ένα κοινό προορισμό. Μπορεί όμως να τροφοδοτεί με ιδέες το ένα το άλλο.

Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τον φωτισμό;

Για να πάρω πτυχίο φωτογραφίας έπρεπε να κάνω πρακτική άσκηση για έξι μήνες. Είχα δει μια αγγελία σε εφημερίδα ότι ζητείται φωτιστής για τον ΘΟΚ. Με την ψευδαίσθηση ότι κάτι κοινό θα έχουν αυτά τα δύο, και κυρίως περιέργεια, πήγα σαν βοηθός του σχεδιαστή φωτισμού Γιώργου Κουκουμά. Η περίοδος στον ΘΟΚ με τον Γιώργο ήταν σαν αποκάλυψη. Οι πρόβες, το ξενύχτι, οι νέες πληροφορίες, το τελικό αποτέλεσμα, οι γνωριμίες με κόσμο, μελλοντικούς συνεργάτες και φίλους είχαν ως αποτέλεσμα να μπει το μικρόβιο του επαγγέλματος. Μετά το τέλος της πρακτικής βρέθηκα στη Λεμεσό, στην ΕΘΑΛ, σαν τεχνικός φωτισμού. Στην ΕΘΑΛ, κάτω από την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Μηνά Τίγκιλη και την Τεχνική Διεύθυνση του Θαλή Μιχαηλίδη, μπορώ να πω ότι οφείλω μεγάλο μέρος της σχετικά μικρής επαγγελματικής μου πορείας. Εκεί δούλεψα με όλους τους σχεδιαστές φωτισμού της Κύπρου, εκεί μου δόθηκαν οι ευκαιρίες για τα πρώτα βήματα στο επάγγελμα, έζησα τη θεατρική δημιουργία από την αρχή μέχρι το τέλος.

Ποια ήταν πρώτη παραγωγή που έκανες;

Η πρώτη παράγωγη που μπήκε το όνομά μου σαν σχεδιασμό φωτισμού ήταν Η Σολομώντεια Λύση της ΕΘΑΛ το 2006 στο Παττιχειο Δημοτικό Θέατρο.

Από τις παραστάσεις που έχεις φωτίσει ποιες θυμάσαι ιδιαίτερα;

Τις παραστάσεις τις θυμάμαι κυρίως σε συνδυασμό με πρόσωπα ή περιστατικά: Η πρώτη παράγωγη της One/Off το 2007, το Little Boxes, το δέσιμο της ομάδας και η έννοια του πειραματισμού με μη συμβατικές φωτιστικές πήγες, η πρεμιέρα του Πλούτου της Φτωχολογιάς για το Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος το 2016, οι πρώτες παραγωγές της Παιδικής Σκηνής Αιώρα το 2007-2008 και ο ενθουσιασμός του καινούργιου, τα κρεμαστά φώτα της Πόρνης του Οχάιο της ΕΘΑΛ, το W.C. της One/Off το 2013, όπου έσπασαν τα νερά της συντρόφου μου μίση ώρα πριν την πρεμιέρα και από τη μια έδινα οδηγίες στο τηλέφωνο για την παράσταση και από την άλλη αναπνοές.

Πόση αυτοτέλεια, ελευθερία, έχει ένας σχεδιαστής φωτιστής στον σχεδιασμό που κάνει για μια παράσταση;

Συνήθως την κατεύθυνση που θα ακολουθηθεί την δίνει ο σκηνοθέτης, ο όποιος φέρει και μεγάλο μέρος της ευθύνης μιας παράστασης. Έτσι είναι σημαντική πάντα η σχέση που έχει ο σκηνοθέτης με τον σχεδιαστή φωτισμού. Μερικές φορές υπάρχει πλήρης ελευθερία, άλλες πάλι ο σκηνοθέτης έχει κάτι πιο συγκεκριμένο στο μυαλό του. Μετά είναι η συνεργασία με τους υπόλοιπους συντελεστές μιας παράστασης, το κείμενο, τα σκηνικά, τα κουστούμια, η κίνηση, η μουσική, ο τεχνικός εξοπλισμός του χώρου, ο οποίος είναι πολλές φορές πολύ συγκεκριμένος. Επίσης, για κάθε έργο γίνεται μια μικρή έρευνα, αναφορά σε επιρροές, θεατρικές, ζωγραφικές, φωτογραφικές, κινηματογραφικές, ακόμα και προσωπικά βιώματα σε σχέση με το φως ή τις πήγες φωτός.

Πότε αρχίζεις να έχεις στο μυαλό σου τα πρώτα φώτα για ένα έργο;

Πάντα στην ανάγνωση ενός κειμένου σού δημιουργείται μια ατμόσφαιρα, μια γενική ιδέα για το κείμενο. Σε αυτή την πρώτη αίσθηση παρεμβάλλονται οι συναντήσεις με σκηνοθέτη, σκηνογράφο, ενδυματολόγο, μουσικό, ο θεατρικός χώρος, η υποδομή, τα χρονοδιαγράμματα, τα οικονομικά ζητήματα κ.τ.λ.. Τις περισσότερες φορές όμως, πάντα κάτι μένει από την αρχική αυτή αίσθηση των πρώτων αναγνώσεων.

Ποιες οι ιδιαιτερότητες του φωτισμού σε ένα μικρό θεατρικό χώρο σε σχέση με τις μεγάλες σκηνές;

Για μένα οι μικροί θεατρικοί χώροι έχουν ένα κύριο πλεονέκτημα: είναι κοντά ο θεατής και έτσι οι εντάσεις του φωτός μπορεί να κρατηθούν πιο χαμηλές χωρίς να τον κουράζεις, με αποτέλεσμα να μπορείς να δημιουργήσεις ατμόσφαιρες. Από την άλλη πλευρά όμως δεν μπορείς να δημιουργήσεις εύκολα ολοκληρωμένες εικόνες με την έννοια ενός κινηματογραφικού πλάνου, όπως μπορείς, π.χ., να κάνεις σε μια μεγάλη ιταλική σκηνή. Επίσης, πολύ λίγοι μικροί θεατρικοί χώροι είναι τεχνικά επαρκώς εξοπλισμένοι, με αποτέλεσμα να προσπαθείς συνεχώς να ισορροπείς ανάμεσα στο τι θες και το τι μπορεί να γίνει.

Η ύπαρξη των κατάλληλων τεχνικών μέσων, τελικά, καθορίζει τη δουλειά σας;

Ο φωτισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον τεχνικό εξοπλισμό και την τεχνολογική πρόοδο. Είναι το βασικό συστατικό που πρέπει να έχει στη διάθεσή του ο σχεδιαστής φωτισμού. Όλη η δουλειά που γίνεται από τη διαδικασία της πρώτης ανάγνωσης μέχρι την τελευταία μέρα πριν στηθεί το σκηνικό στο θέατρο, μεταφέρεται σε τεχνικό επίπεδο για τη σωστή απόδοση του σχεδίου. Η υλοποίηση μιας ιδέας είναι αδύνατη, αν δεν έχεις θέσεις να κρεμαστούν τα φώτα, καλώδια για ρεύμα, λάμπες για προβολείς.

Τι γίνεται με τη φωτογραφία; Συνεχίζεις να φωτογραφίζεις;

Προς το παρόν δεν υπάρχει χρόνος για τη φωτογραφία, έτσι έχει μείνει λίγο στην άκρη. Κάποια στιγμή όμως θα επιστρέψω.

Τι σημαίνουν για σένα τα δύο βραβεία θεάτρου που έχεις πάρεις;

Να πω ότι δεν νιώθω μια ικανοποίηση για την αναγνώριση της δουλειάς μου θα είναι ψέμα. Κατά τ’ αλλά, όμως, μάλλον ένα άγχος μου δημιουργούν για τις μελλοντικές μου δουλείες, ότι πρέπει να είμαι αντάξιος της τιμής των επιτροπών που με ψήφισαν και των δύο αυτών κομματιών από σίδερο που έχω πάρει. Είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να έχεις την πολυτέλεια μιας αποτυχίας.

Υπάρχει κάτι που δεν φωτίζεται; Το μαύρο φωτίζεται;

Όλα φωτίζονται αν υπάρχει μια πρίζα κοντά και κάποιος να πληρώσει το ρεύμα.