Βιοποικιλότητα: Οι παγκόσμιοι στόχοι και ο περιορισμός στην ημικατεχόμενη Κύπρο

• Οι γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσµιο επίπεδο σπρώχνουν ξανά σε δεύτερο πλάνο οποιαδήποτε θετικά βήµατα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την προστασία της βιοποικιλότητας, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο
• Η Κύπρος αποτελεί θερµό σηµείο βιοποικιλότητας παγκοσµίως, η οποία µετά την ένταξη στην ΕΕ κάνει τα σωστά βήµατα που συνάδουν µε τα ευρωπαϊκά δρώµενα, αν και µε αργότερους από τον µέσο όρο ρυθµούς
• Σε µια νησιώτικη ηµικατεχόµενη Κύπρο ο περιοριστικός παράγοντας είναι ο χώρος ο οποίος δέχεται πολλές πιέσεις από πραγµατικές ανάγκες αλλά και από την «ανάπτυξη», τις µεµονωµένες κατοικίες και την συνεχόµενη επέκταση του οδικού δικτύου
• Η έννοια της προστασίας εδώ δεν σηµαίνει απαραίτητα περιφράξεις, αλλά σεβασµό και συνύπαρξη σε ένα πλαίσιο αειφόρων πρακτικών διαχείρισης της υπαίθρου

 

Η Κίνα θα ηγηθεί των συνομιλιών (7 – 19 Δεκεμβρίου 2022 στο Μόντρεαλ του Καναδά) για την εξασφάλιση ενός παγκόσμιου συμφώνου για τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας.

Εκπρόσωποι σχεδόν 200 χωρών θα συγκεντρωθούν στο Μόντρεαλ για να καθορίσουν ένα «πλαίσιο μετά το 2020» για την προστασία των οικοτόπων και των οικοσυστημάτων και τη διασφάλιση της βιώσιμης και δίκαιης χρήσης των βιολογικών πόρων.

Οι χώρες πρέπει να «εξετάσουν πλήρως» τη δυνατότητα επίτευξης οποιωνδήποτε νέων στόχων, δήλωσε ο Κούι Σουχόνγκ, επικεφαλής του τμήματος Φυσικής Οικολογίας του κινεζικού Υπουργείου Περιβάλλοντος.

«Πρέπει να διδαχθούμε πλήρως από την εμπειρία και τα διδάγματα κατά την εφαρμογή των στόχων Αϊτσί, όχι μόνο για να ενισχύσουμε τη φιλοδοξία και την εμπιστοσύνη στην παγκόσμια διατήρηση της βιοποικιλότητας, αλλά και για να είμαστε προσγειωμένοι και ρεαλιστές», πρόσθεσε.

Πόσο εφικτό είναι να συμφωνηθεί ένα πραγματικά συμφέρον σύμφωνο στην παρούσα χρονική συγκυρία; Σημειώνεται ότι το προηγούμενο σύμφωνο για τη βιοποικιλότητα, που υπογράφηκε στο Αϊτσί της Ιαπωνίας το 2010, έθεσε 20 στόχους για την προσπάθεια επιβράδυνσης της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2020. Κανένας από αυτούς τους στόχους δεν επιτεύχθηκε πλήρως.

Προτεραιότητα η υλοποίηση των στόχων

Ίσως το πιο σημαντικό δεν είναι τι θα συμφωνηθεί, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι αυτό θα είναι εύκολο και ευρείας αποδοχής, αλλά πώς θα υλοποιηθεί. Με βάση τη μέχρι τώρα πορεία αυτών των συμφώνων, το πώς και το πότε έχει αποκτήσει μεγαλύτερη βαρύτητα από το τι (περιεχόμενο), ανέφερε στη «Χαραυγή» ο Δρ Γιάννης Βογιατζάκης, καθηγητής Διαχείρισης & Προστασίας Περιβάλλοντος στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.

«Για να γίνω πιο κατανοητός, αυτό το οποίο είδαμε και με το σύμφωνο του Αϊτσί και με τις διακηρύξεις για την κλιματική αλλαγή είναι ότι οι στόχοι επαναπροσδιορίζονται και οι καταληκτικές ημερομηνίες μετατίθενται όταν το επιθυμητό και καταγεγραμμένο δεν είναι εφικτό. Αυτό δεν μειώνει την αξία των διασκέψεων και των συμφώνων αυτών, αλλά μας θυμίζει την πραγματική βάση του προβλήματος. Ότι οι επιταγές προστασίας της φύσης και κατά συνέπεια η προσπάθεια για ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας παγκοσμίως θεωρούνται μακριά από αυτές της οικονομίας και δη του μοντέλου ανάπτυξης το οποίο βασίζεται αυστηρά στο Α.Ε.Π, υπογράμμισε ο καθηγητής.

Πάντως, οι γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο σπρώχνουν ξανά σε δεύτερο πλάνο οποιαδήποτε θετικά βήματα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την προστασία της βιοποικιλότητας, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ οι διαφορετικοί ρυθμοί ανάπτυξης των χωρών επιβάλλουν και διαφορετικές ευαισθησίες στο κομμάτι της προστασίας της βιοποικιλότητας.

Η βιοποικιλότητα στην Κύπρο και το 10ετές έργο

Η Κύπρος αποτελεί θερμό σημείο βιοποικιλότητας παγκοσμίως, η οποία μετά την ένταξη στην ΕΕ κάνει τα σωστά βήματα τα οποία συνάδουν με τα ευρωπαϊκά δρώμενα, αν και με αργότερους από τον μέσο όρο ρυθμούς.

Όμως, τόνισε ο κ. Βογιατζάκης, υπάρχει Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και φυσικά το δίκτυο Natura 2000, το οποίο εμπεριέχει όλες τις προστατευόμενές φυσικές περιοχές και καλύπτει το 29,3 % του χερσαίου και το 8,63 % του θαλάσσιου τμήματος της ελεύθερης Κύπρου.

Παράλληλα, ο καθηγητής επισήμανε ότι εκπονείται ένα δεκαετές έργο, το LIFE IP Physis (Πανδώτειρα), με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, σε συνεργασία με όλους τους φορείς που ασχολούνται ενεργά με την προστασία της φύσης, με στόχο τη διαχείριση των περιοχών Natura 2000.

Πέραν των κυβερνητικών τμημάτων, υπάρχει εμπειρογνωμοσύνη και μια κρίσιμη μάζα επιστημόνων σε πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα αλλά και ΜΚΟ, οι οποίοι έχουν ως κύριο μέλημά τους την έρευνα, μελέτη, προστασία και διαχείριση της βιοποικιλότητας.

«Είναι οξύμωρο ότι παρόλο που συντρέχουν όλα τα παραπάνω η βιοποικιλότητα δεν κατέχει εξέχοντα ρόλο στις προσκλήσεις του ΙΔΕΚ για ερευνητική χρηματοδότηση, ή στο πρόσφατο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ότι η Κύπρος ως χώρα απέχει από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα BIODIVERSA, το οποίο στοχεύει στην προώθηση της έρευνας για τη βιοποικιλότητα», είπε ο καθηγητής.

Οι πρακτικές για προστασία και ο περιορισμός της ημικατεχόμενης Κύπρου

Το εκάστοτε σχέδιο για την προστασία της βιοποικιλότητας είναι απαραίτητο πέραν πάσης αμφιβολίας, ενώ η διαχείριση των σχεδίων είναι εξίσου σημαντική.

Όπως είπε ο κ. Βογιατζάκης, το δίκτυο Natura 2000 είναι μία σημαντική κατάκτηση, όμως αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνο του ή με ευχολόγια, αλλά πρέπει να θωρακιστεί. Υπάρχει, πρόσθεσε, το θέμα της διαχείρισης αυτών των περιοχών σε ιδιωτικές γαίες καθώς και σημαντικά χωροταξικά θέματα που πρέπει να επιλυθούν για να μπορέσει να γίνει αυτό, το βλέπουμε άλλωστε και με τον Ακάμα. «Σε μια νησιώτικη ημικατεχόμενη Κύπρο ο περιοριστικός παράγοντας είναι ο χώρος ο οποίος δέχεται πολλές πιέσεις από πραγματικές ανάγκες αλλά και από την εντός εισαγωγικών ανάπτυξη, τις μεμονωμένες κατοικίες και τη συνεχόμενη επέκταση του οδικού δικτύου», τόνισε ο καθηγητής, επισημαίνοντας παράλληλα πως είναι εξίσου σημαντικό να καταλάβει ο μέσος πολίτης τη σημασία της βιοποικιλότητας στην καθημερινή του ζωή, το τι προσφέρει η βιοποικιλότητα και γιατί θα πρέπει να προστατευθεί εντός και εκτός Προστατευόμενων Φυσικών Περιοχών.

«Η έννοια της προστασίας εδώ δεν σημαίνει απαραίτητα περιφράξεις, αλλά σεβασμό και συνύπαρξη σε ένα πλαίσιο αειφόρων πρακτικών διαχείρισης της υπαίθρου. Το τελευταίο δεν είναι ένα θεωρητικό μοντέλο, αλλά παραπέμπει σε πρακτικές του παρελθόντος φιλικές προς στο περιβάλλον. Πρέπει να θυμηθούμε το πρόσφατο παρελθόν για να βαδίσουμε προς το μέλλον», συμπλήρωσε, για να καταλήξει ως εξής: Οι οικονομικές πτυχές, άμεσες ή έμμεσες, της βιοποικιλότητας συχνά περνάνε απαρατήρητες από το κοινωνικό σύνολο. Η βιοποικιλότητα έχει ρόλο ρυθμιστή παροχής εύρους υπηρεσιών από τα οικοσυστήματα, π.χ. ξυλεία, τροφή, επικονίαση, ρύθμιση κλίματος, αλλά και ως τουριστικό προϊόν η ίδια. Μια προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση θα αποτελούσε η οικονομική αποτίμηση του φυσικού μας κεφαλαίου και η ένταξή του στην Πράσινη Λογιστική, ενός εναλλακτικού δηλαδή τρόπου οικονομικής ανάπτυξης. Το τελευταίο ίσως μπορέσει να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ Οικολογίας και Οικονομίας για ένα καλύτερο αύριο.