Βολτάροντας στα σοκάκια του Κάτω Δρυ

Οι Πολύχρωμες Πτήσεις ταξιδεύουν σήμερα στο ορεινό, γραφικό χωριό της επαρχίας Λάρνακας, στον Κάτω Δρυ. Τον Κάτω Δρυ, τον συναντάει κανείς στα νοτιοδυτικά του κέντρου της Λάρνακας σε απόσταση 40 περίπου χιλιομέτρων, έχοντας γειτονικά χωριά τα Λεύκαρα, τη Βάβλα και τη Σκαρίνου.

• Λέξεις-Κλειδιά:
  Ορεινό χωριό Λάρνακας
  130 μόνιμοι κάτοικοι
  Μουσείο Μέλισσας και Κεντήματος
  Μουσείο Λαϊκής Τέχνης
  «Το Μαδράτζι της γιαγιάς»
  Γλυκό του αμυγδάλου

Της Χριστίνας Γεωργίου 

 

 

 

 

 

Η κοινότητα σε μαγεύει ήδη από τη στιγμή που πατάς το πόδι σου στα πέτρινα, στενά σοκάκια, θαυμάζοντας την ίδια ώρα τα πετρόκτιστα παραδοσιακά σπίτια και γραφικά αρχιτεκτονικά, χρωματιστά μπαλκόνια.
Ο κόσμος της κοινότητας εκείνη τη μέρα είχε κρυφτεί στα ζεστά του σπιτάκια, μιας και το κρύο τρυπούσε το κορμί μας. Παρ’ όλα αυτά δεν διστάσαμε να περπατήσουμε στα σοκάκια, να δούμε το καφενεδάκι, το εστιατόριο που λειτουργεί στο χωριό, τα αγροτουριστικά καταλύματα και τα μικρά μαγαζάκια παραδοσιακών εδεσμάτων που προσφέρουν στον επισκέπτη κάθε είδους ανάμνηση στον Κάτω Δρυ.

 

 

 

Ονομασία του χωριού
Μιλώντας για την ονομασία του χωριού με τον κοινοτάρχη, Νίκο Βασιλείου, μαθαίνουμε ότι στα παλιά χρόνια υπήρχε και Κάτω και Πάνω Δρυς και τους χώριζε ένας πελώριος δρυς. Με το πέρασμα του καιρού το πάνω χωριό διαλύθηκε φτάνοντας σήμερα να υπάρχει ζωή στον Κάτω Δρυ. Το χωριό λοιπόν έχει άμεση σχέση με τους δρύες, τις βαλανιδιές δηλαδή που υπήρχαν μπόλικες στο χωριό. Ένας από τους κατοίκους του χωριού, ο κ. Ιάκωβος, μάς εξήγησε τα πράγματα με περισσότερες λεπτομέρειες. Υποστηρίζεται, όπως ανέφερε και άλλη εκδοχή, ότι υπήρχε ένας οικισμός που είχε κοντά του ένα μεγάλο δρυ, αλλά και ακόμα ένας δρυς στη σημερινή περιοχή που βρίσκεται το χωριό. Γύρω στον 14ο αιώνα, οι δύο οικισμοί αποφάσισαν να ενωθούν και να εγκατασταθούν όλοι οι κάτοικοι γύρω από τον Κάτω Δρυ.

Μουσείο Μέλισσας και Κεντήματος
Τα Μουσεία Μέλισσας και Κεντήματος που βρίσκονται στο χωριό είναι αφιερωμένα στους Κύπριους εθελοντές των Βαλκανικών πολέμων του 1912. Ιδρύθηκαν με αγάπη και αφοσίωση στην παράδοση από τον κύριο Ιάκωβο και τη γυναίκα του, κυρία Έλλη Κορνιώτη. Με σπιτίσια λεμονάδα με μέλι που μας φίλεψε η κα Έλλη, μας μίλησε για το μουσείο λέγοντας ότι αποτελείται από επτά δωμάτια με πάνω από χίλια εκθέματα και μία αυλή γεμάτη ιστορία. Τα δωμάτια φιλοξενούν το θέμα της μέλισσας, όλα τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στους παλιούς καιρούς της Κύπρου και το κέντημα το οποίο φιλοξενείται σε ένα νεοκλασικό σπίτι. Σύμφωνα με την οικοδέσποινα το νεοκλασικό σπίτι είναι μία από τις σαράντα νεοκλασικές κατοικίες που υπήρχαν στον Κάτω Δρυ οι οποίες κτίστηκαν μεταξύ του 1910-1940. Έτσι οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δουν πώς ήταν το πάτωμα, τα χρώματα και οι παροχές σε ένα τέτοιο σπίτι.
«Το σπίτι με τα κεντήματα είναι αφιερωμένο στις κεντήτριες και κυρίως στους κεντητάρηδες που ήταν οι κεντηματέμποροι. Ήταν γενναίοι άνθρωποι γιατί ξεκινούσαν από τα δεκαπέντε χρόνια τους με μια βαλίτσα μόνο, να πάνε στο εξωτερικό να πωλήσουν κεντήματα».
Μιας και ο κύριος Ιάκωβος ασχολείται με τη μελισσοκομία, ένα από τα δωμάτια είναι αποκλειστικά αφιερωμένο σ’ αυτήν. Πρόκειται για ένα δωμάτιο, στο οποίο υπάρχουν παλιές κυψέλες, κηρήθρες, παλιές μελισσοκομικές στολές και φωτογραφίες.
Μιας και κάποια από τα δωμάτια είναι αφιερωμένα στο κέντημα, συναντήσαμε την κα Παναγιώτα, η οποία φτιάχνει μέχρι σήμερα κεντήματα. Διδάσκει επίσης τόσο σε φοιτητές όσο και σε καθηγητές την τέχνη των κεντημάτων, του ψηφιδωτού, ακόμα μαγειρική και πυρογραφία. Μιλώντας για το κέντημα ανέφερε χαρακτηριστικά πως το ενδιαφέρον για το κέντημα ήταν από τη μητέρα στην κόρη για αιώνες τώρα.
Η κα Παναγιώτα σημείωσε ότι πολλές γυναίκες γνωρίζουν τον τρόπο και τη διαδικασία ύφανσης και κεντήματος, αλλά δεν το ασκούν σαν σταθερό επάγγελμα. «Θέλει χρόνια να μάθεις την τέχνη αυτή. Και ακόμα ο λόγος που σταμάτησαν οι κοπέλες να ασχολούνται με το κέντημα είναι το εισόδημα. Το πιο πολύ που μπορεί να πάρεις είναι δέκα ευρώ. Τι μπορείς να πάρεις μ’ αυτά; Ψωμί και γάλα», πρόσθεσε.
Μιλώντας γενικότερα για την ασχολία της η κα Παναγιώτα μάς τόνισε τη σημασία του λευκαρίτικου κεντήματος με την Κύπρο αφήνοντας να νοηθεί πως το κέντημα είναι ένα στοιχείο της Κύπρου το οποίο δεν πρέπει να χαθεί.
«Οι σημερινές κοπέλες δεν βάζουν τραπεζομάντηλα ή οτιδήποτε σχετίζεται με το κέντημα και σκεφτήκαμε να το βάζουμε πάνω σε φορέματα. Προσπαθούμε να το κάνουμε να μην πεθάνει».

Ασχολίες των κατοίκων
Σύμφωνα με τον κοινοτάρχη αρκετοί κάτοικοι του χωριού, κυρίως νέοι, ασχολούνται με τις αναπαλαιώσεις σπιτιών, ενώ κάποιοι άλλοι δουλεύουν στις πόλεις.
Νωρίτερα, με τον κ. Ιάκωβο μιλήσαμε για τις ασχολίες των κατοίκων στα παλιά χρόνια και μας είπε πως οι πλείστοι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την αμπελουργία. Η γεωργία πλέον είναι μία υποτυπώδης ασχολία. Όμως, όπως πρόσθεσε, κάποιοι επιχειρηματίες έχουν επαναφέρει την αμπελουργία φτιάχνοντας και οινοποιεία. «Είναι καλό σημάδι για να ζωντανέψει η αμπελουργία στην περιοχή μας. Απασχολούν κιόλας κάποιο προσωπικό. Ελπίζω να είναι ένα έναυσμα να ξαναγεννηθεί η αμπελουργία στον Κάτω Δρυ», ανέφερε.
Ο κ. Γιάννης, ιδιοκτήτης του οινοποιείου που βρίσκεται στον Κάτω Δρυ, φαίνεται να έχει την ίδια άποψη αναφέροντας ότι τα οινοποιεία σε τέτοια μικρά χωριά προσφέρουν στο χωριό την έννοια του προορισμού, αλλά δίνουν και την ευκαιρία νέων ανθρώπων να μένουν στον τόπο που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν.
«Οι αμπελώνες δίνουν πράσινο στην κοινότητα, αναβιώνουν μνήμες στους παλιούς και διδάσκουν τους νέους».

Μουσείο Λαϊκής Τέχνης
Στον Κάτω Δρυ βρίσκεται και το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Πρόκειται για την οικία του Γαβριήλ και της Ελένης Παπαχριστοφόρου, η οποία έπειτα από το θάνατό τους βρίσκεται υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Συναντήσαμε την κα Γιώτα, ξεναγό του μουσείου στην είσοδο του αρχοντόσπιτου και στρέψαμε μαζί το χρόνο πίσω. Παλιές φωτογραφίες των κατοίκων στα σοκάκια του Κάτω Δρυ, στιγμές στα καφενεδάκια, στις δουλειές τους, φάνταζαν τόσο ζωντανές. Μια από τις φωτογραφίες μου κέντρισε πραγματικά το ενδιαφέρον και την περιγράφει η κα Γιώτα και η κα Ευανθία.
«Οι κεντητάρηδες εδώ είναι στον Παρθενώνα. Έκαναν μία στάση για να ξεκουραστούν».
Ο κάθε επισκέπτης στο μουσείο έχει την ευκαιρία να δει ένα ολοκληρωμένο σπίτι αγροτών βλέποντας και μαθαίνοντας πώς ήταν η καθημερινή, παραδοσιακή ζωή των προγόνων μας.

Το «μαδράτζι της γιαγιάς»
Κατά τη διάρκεια της βόλτας μας επισκεφτήκαμε «Το μαδράτζι της γιαγιάς». Πρόκειται για ένα μαγαζάκι παραδοσιακών εδεσμάτων γεμάτο γεύσεις και εικόνες της κυπριακής παράδοσης. Η κα Λυγία μάς υποδέχθηκε με χαρά μιλώντας μας για το άνοιγμα του μαγαζιού λέγοντας χαρακτηριστικά ότι λόγω του μειωμένου πληθυσμού στον Κάτω Δρυ, οι σκέψεις και οι προβληματισμοί τους ήταν πολλοί. «Το χωριό είναι πολύ τουριστικό και γι’ αυτό διατηρούμε το μαγαζί ακόμα. Το φθινόπωρο οι Κύπριοι περπατάνε στο χωριό και οι τουρίστες πολύ. Αυτός είναι και ο λόγος που το δημιουργήσαμε».
Το μαγαζάκι λοιπόν περιέχει παραδοσιακά εδέσματα, τα πλείστα φτιαγμένα από τα χέρια της κας Λυγίας. Τα κορυφαία εδέσματα που προσφέρονται είναι οι τρεμυθόπιτες και το γλυκό του αμυγδάλου.
Στο μαγαζάκι συναντήσαμε και τον κ. Δημήτρη ο οποίος όπως μας είπε τις πλείστες ώρες του τις περνάει εκεί. Ασχολείται με την κυπριακή χειροτεχνία, φτιάχνοντας αγιογραφίες, ζωγραφίζοντας με πυρογράφο χειροποίητα βλασκούθκια, αλλιώς το κολότζιη στο οποίο οι πρόγονοί μας διατηρούσαν νερό ή κρασί στη δουλειά τους.
Ο κ. Δημήτρης ασχολείται ακόμα με το ντύσιμο και το δέσιμο λαμιντζάνων και καρεκλών με τον παραδοσιακό, κυπριακό τρόπο. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το μαγαζάκι με μία λέξη… παράδοση.

Η ζωή στον Κάτω Δρυ
Η κα Ευανθία, γραμματέας του Κοινοτικού Συμβουλίου η οποία πήρε και το ρόλο του ξεναγού, κληθείσα να απαντήσει στο πώς είναι να ζει κανείς σ’ ένα χωριό τόσο μικρό, μα ταυτόχρονα σου δίνει ζωή και άπειρες στιγμές, απάντησε το εξής: «Υπάρχουν δυσκολίες, αλλά εμείς ως μόνιμοι κάτοικοι μάθαμε να τις αντιμετωπίζουμε. Με τις συγκοινωνίες έχουμε πρόβλημα γιατί οι ώρες του δρομολογίου δεν είναι συχνές. Επίσης θα ήταν καλό να υπάρχει και ένα μικρό σουπερμάρκετ για άμεση εξυπηρέτηση των κατοίκων».
Μιλώντας με τον νεαρό Ανδρέα, μας έδωσε μια γενική εικόνα για την καθημερινότητα των νέων κατοίκων της κοινότητας.
Ο Ανδρέας ανέφερε ότι οι κάτοικοι μαζεύονται συνήθως στο καφενείο του χωριού ή και στο εστιατόριο «Πλάτανος» που βρίσκεται στον Κάτω Δρυ συνομιλώντας και πίνοντας τα ζεστά ή τα κρύα τους ποτά. Τις γιορτινές μέρες διοργανώνονται από νέους του χωριού μικρές βραδιές τόμπολας και άλλων επιτραπέζιων παιγνιδιών.
Αναφορικά με το ποιες είναι οι συνθήκες να ζει και να μεγαλώνει ένας νέος σε ένα χωριό με μόνο 130 περίπου κατοίκους ο Ανδρέας απάντησε: «Εμένα μου αρέσει. Δεν είναι μεγάλες οι αποστάσεις για τις πόλεις, αλλά αν ήταν μακριά θα αναγκαζόμουν να ζούσα και εγώ σε πόλη».
Αυτή λοιπόν ήταν λίγη γεύση από το ταξίδι στον Κάτω Δρυ. Περισσότερες εικόνες θα γευτούμε όταν τον επισκεφτούμε ξανά, περπατώντας στα σοκάκια, ταξιδεύοντας έστω και με τα μάτια σε εικόνες πραγματικής παράδοσης οποιεσδήποτε μέρες του χρόνου.