Ξαναγέννηση (ξανά) με απουσίες

Πυξίδα / Ορίζοντας

Ξαναγέννηση (ξανά) με απουσίες

Η έκθεση Ξαναγέννηση στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης (ΣΠΕΛ) με τα έργα ζωγραφικής από την Αμμόχωστο που επιστραφήκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο, μετά από 46 χρόνια, είναι μια σημαντική πολιτιστική και ιστορική στιγμή. Περιλαμβάνει 219 έργα Ελληνοκύπριων και Ελλήνων καλλιτεχνών τα οποία βρέθηκαν στην Αμμόχωστο και επιστράφηκαν στην ελληνοκυπριακή κοινότητα μέσω της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό. Αντίστοιχα η τουρκοκυπριακή κοινότητα είχε λάβει ψηφιοποιημένο  οπτικοακουστικό υλικό από το αρχείο του ΡΙΚ που αφορά την περίοδο μέχρι το 1963, το οποία είναι συνυφασμένο με την ιστορία της και περιέχουν κοινωνικές, πολιτιστικές, αθλητικές και άλλες εκδηλώσεις. Μέρος τόσο των έργων τέχνης όσο και του ψηφιακού υλικού παρουσιάστηκε για λίγες μέρες μόνο σε έκθεση στο Λήδρα Πάλας αλλά ελάχιστοι μπόρεσαν να την επισκεφτούν. Η έκθεση στη ΣΠΕΛ είναι λοιπόν μια ευκαιρία να μπορέσουν περισσότεροι να δουν αυτά τα έργα.

Δυστυχώς όμως με την έκθεση που διοργανώνει το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού φαίνεται να έχει χαθεί  ένα σημαντικό μέρος από τον δικοινοτικό χαρακτήρα του γεγονότος της επιστροφής των έργων. Από τη διοργάνωση της έκθεσης απουσιάζει η Δικοινοτική Επιτροπή παρόλο που όλοι, στα λόγια τουλάχιστον, αναγνωρίζουν ότι τα έργα αυτά σώθηκαν και επιστράφηκαν χάρη στις ενέργειες και την έγνοια των Τουρκοκύπριων συμπατριωτών μας και της Τεχνικής Επιτροπής. Κυρίως όμως απουσιάζει από την έκθεση οποιοδήποτε μέρος του ψηφιακού υλικού που δόθηκε στην άλλη πλευρά, άρα ουσιαστικά απουσιάζουν οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι.

Έγραψε, στον Ορίζοντα τον Φεβρουάριο του 2020,  τα ακόλουθα, με τα οποία, συμφωνώ, η Δέσπω Πασιά που είχε δει μέρος αυτού του υλικού στο Λήδρα Πάλας:

Γεννήθηκα μια εποχή που αυτοί οι άνθρωποι υπήρχαν μέσα στους χώρους που ζω (αν και δεν ήταν υπερβολικά εμφανές). Μεγάλωσα σε μια εποχή που δεν υπήρχαν (πάλι δεν ήταν υπερβολικά εμφανές). Το Μάρτιο όταν ανοίξει η έκθεση με τα έργα τέχνης που έστειλε η τουρκοκυπριακή κοινότητα στην ελληνοκυπριακή και με το οπτικοακουστικό υλικό που έστειλε η ελληνοκυπριακή στην τουρκοκυπριακή, να σταματήσετε και μπροστά στα μόνιτορς που θα μεταδίδουν σκηνές από τα 60 και τις αρχές του 70. Να τις και να τους κοιτάξετε. Υπήρχαν. Επίναν καφέ, είχαν γιορτές, αγώνες, πάρτι, καθημερινότητα όπως και οι Ελληνοκύπριοι. Αγάπησα έργα που είδα σήμερα, αλλά αγάπησα και το αρχειακό υλικό του ΡΙΚ. Όσο πρόλαβα να δω. Τα υπόλοιπα τον Μάρτιο στη ΣΠΕΛ.

Δυστυχώς όμως στη ΣΠΕΛ δεν υπάρχει αυτό το υλικό.

Με τη συνύπαρξη των εικαστικών έργων των Ελληνοκυπρίων καλλιτεχνών με το ψηφιακό υλικό από την κοινωνική, πολιτική, αθλητική και πολιτιστική ζωή των Τουρκοκυπρίων, θα πετυχαίναμε τη συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων σε μια έκθεση, σε αυτή την ειδικά την έκθεση που είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας κάποιων ανθρώπων που πιστεύουν σε μια κοινή πατρίδα. Θα ήταν μια ευκαιρία η έκθεση να παρουσιάσει πώς τα έργα της ειρήνης καταστρέφονται από τον πόλεμο αλλά και πώς η συνεργασία μπορεί να φέρει αποτελέσματα, πώς με τη συνεργασία μπορούμε να οικοδομήσουμε ξανά ένα κοινό μέλλον.

Σε όλες σχεδόν τις φωτογραφίες από την έναρξη της έκθεσης που προωθήθηκαν στον Τύπο είδαμε τον Υπουργό Παιδείας και Πολισμού με στελέχη του Υπουργείου του, χωρίς τη Δικοινοτική Επιτροπή την οποία ευχαρίστησε, έτσι, ειρήσθω εν παρόδω, μια επιτροπή στην οποία είχε διοριστεί μέλος της όταν ήταν Πρόεδρος του Ινστιτούτου Πολιτισμού του ΔΗΣΥ αλλά εγκατέλειψε νωρίς.

Μετά από την επίσκεψη του στη ΣΠΕΛ και τις εκεί δηλώσεις του ένιωσε την ανάγκη ο Υπουργός να επανέλθει όσον αφορά τη σημασία της έκθεσης, παραθέτοντας τους λόγους για τους οποίους αξίζει να την επισκεφτεί κανείς, μέσα όμως από μια μονοδιάστατή οπτική. Αναφέρθηκε, πολύ ορθά, για τη σημαντική καλλιτεχνική αξία της συλλογής,  για τη σημασία των έργων του Πολ Γεωργίου, του Βότση, των πορτραίτων του Μιχάλη Χατζηδημητρίου και  για το ότι μέσα από τα έργα αυτά αναδεικνύεται το σημαντικό πολιτιστικό στίγμα της  Αμμοχώστου. Δεν θεώρησε όμως άξιο λόγο τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα έργα βρέθηκαν ξανά στην κατοχή των Ελληνοκυπρίων, αν και θεώρησε σωστό να επισημάνει ότι με την παρουσία έργων μεγάλων Ελλαδιτών ζωγράφων, υπενθυμίζεται η «ενότητα του εθνικού πολιτιστικού χώρου».

«Είναι μια ευτυχής συγκυρία που έχουμε εδώ όλα αυτά τα έργα που δείχνουν ακριβώς το πολιτιστικό στίγμα της Κύπρου», δήλωσε ο Υπουργός, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι: τα έργα βρέθηκαν στην ΣΠΕΛ, όχι λόγω κάποιας ευτυχούς συγκυρίας αλλά επειδή υπήρξαν κάποιοι Τουρκοκύπριοι που επέδειξαν ενδιαφέρον και διέσωσαν αυτά τα έργα, ήταν κάποιοι άνθρωποι σε μια Επιτροπή που προσπάθησαν και πέτυχαν να επιστραφούν αυτά τα έργα. Δεν δείχνουν αυτά τα έργα το πολιτιστικό στίγμα της Κύπρου εν γένει, αλλά των Ελληνοκυπρίων, ενώ υπήρχε η δυνατότητα, με την παρουσίαση μέρους έστω του ψηφιακού υλικού που αφορούσε την πολιτιστική και κοινωνική ζωή των Τουρκοκυπρίων, να δούμε κάτι από το δικό τους πολιτιστικό στίγμα, να γνωρίσουμε αυτούς τους άγνωστους, για τους περισσότερους από μας, συμπατριώτες μας.

«Επανέρχομαι και πρέπει να το υπογραμμίσουμε: την έκθεση αυτή αξίζει να την επισκεφθεί και να τη δει κάθε Κύπριος πολίτης. Και ιδιαίτερα οι νεότεροι»: ακόμα μια αναφορά του Υπουργού, με την οποία συμφωνώ, μακάρι να την επισκεφτούν  όσοι περισσότεροι μπορούν και να παρακολουθήσουν τις οργανωμένες ξεναγήσεις. Αναρωτιέμαι όμως αν ο Υπουργός θα πρόκρινε με τον ίδιο ενθουσιασμό τις επισκέψεις των σχολείων και των νεότερων σε περίπτωση που στην έκθεση υπήρχε το δικοινοτικό στοιχείο με το ψηφιακό υλικό των Τουρκοκύπριων.

«Η Ξαναγέννηση της Κύπρου», το έργο του Πολ Γεωργίου δημιουργήθηκε το 1960, όταν ξεκινούσε μια νέα εποχή για τον τόπο, μια εποχή που ξέρουμε πού οδήγησε. Βιώνουμε ακόμα τα έργα του σωβινισμού, της προδοσίας και της εισβολής. Είναι κρίμα διότι χάθηκε μια ευκαιρία να δούμε μαζί, σε έναν χώρο, σε μια έκθεση, κάτι από το πολιτιστικό στίγμα της Κύπρου, μέσα από τη δημιουργία και τα έργα (ειρήνης) των Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου έργα που τα νομίζαμε χαμένα αλλά η συνεργασία τα επέστρεψε.

Αντώνης Γεωργίου