Ξένοι «εισβολείς» απειλούν το οικοσύστηµα της Κύπρου

Ένας µεγάλος αριθµός από είδη πανίδας και χλωρίδας, ξένα προς το φυσικό περιβάλλον της Κύπρου, έχουν «εισβάλει» στον τόπο µας, µε αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, τις οικοσυστηµικές υπηρεσίες και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη υγεία και την οικονοµία. Κάποια από αυτά περιλαµβάνονται ήδη στην «κόκκινη λίστα» του Εθνικού Καταλόγου Εισβλητικών Ειδών, ενώ η αυξητική τάση που παρουσιάζει το φαινόµενο εντείνει τις ανησυχίες αρµόδιων κρατικών και άλλων φορέων.

Σοβαρό πρόβληµα από αυτή την «εισβολή» έχει διαπιστωθεί ότι αντιµετωπίζουν και περιοχές οικοσυστηµάτων της Λεµεσού, όπως η ευρύτερη περιοχή της αλυκής στο Ακρωτήρι όπου, εκτός από τον υδροβιότοπο, υπάρχει και µια σηµαντική δασική έκταση ενδηµικής χλωρίδας.

 

Του Χρήστου Χαραλάµπους

Σχετικές αναφορές έγιναν στη διάρκεια συζήτησης που διοργάνωσε στη Λεµεσό ο µη κερδοσκοπικός οργανισµός BirdLife Cyprus, κατά την οποία εκπρόσωποι εµπλεκόµενων Υπηρεσιών, όπως το Τµήµα ∆ασών, το Τµήµα Περιβάλλοντος και η Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας, κατέθεσαν στοιχεία µέσα από τα οποία αποκαλύπτεται το µέγεθος του προβλήµατος όπως εξελίσσεται.

Στα πλαίσια ανασκόπησης της σηµερινής κατάστασης έγινε αναφορά στα χωροκατακτητικά είδη στο χερσαίο περιβάλλον. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο λειτουργός του Τµήµατος ∆ασών Κωνσταντίνος Χαραλάµπους, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Life έχουν εντοπισθεί µέχρι στιγµής σε όλη την Κύπρο 46 χωροκατακτητικά είδη, τα οποία αξιολογήθηκαν στη βάση κριτηρίων για την επικινδυνότητά τους. ∆έκα από αυτά περιλήφθηκαν στον Εθνικό Κατάλογο Εισβλητικών Ειδών στην Κύπρο και αφορούν, ειδικότερα, 6 φυτά (ακακία, αείλανθος, ψευδοακακία, οξαλίδα, δωδωναία, πενισέτο), 2 είδη ψαριών του γλυκού νερού (ηλιόψαρο, κουνουπόψαρο), ένα ασπόνδυλο που είναι η αµερικανική καραβίδα και ένα ερπετό (αµερικανική νεροχελώνα).

Αναφερόµενος ιδιαίτερα στις ακακίες, ο εκπρόσωπος του Τµήµατος ∆ασών επεσήµανε ότι θεωρείται πρακτικά αδύνατη πλέον η καταπολέµησή τους και οι προσπάθειες πρέπει να εστιαστούν στον περιορισµό τους, ειδικά σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, εκφράζοντας την ελπίδα ότι µέσω των σχεδιασµών που γίνονται η προσπάθεια περιορισµού της εξάπλωσής τους θα έχει θετικά αποτελέσµατα.

Τα χωροκατακτητικά είδη είναι η δεύτερη µεγαλύτερη αιτία απώλειας ενδηµικών ειδών σε ευρωπαϊκό και παγκόσµιο επίπεδο, ανέφερε από την πλευρά του ο λειτουργός του Τµήµατος Περιβάλλοντος Γιάννης Χριστοδουλίδης, παρουσιάζοντας έρευνες σύµφωνα µε τις οποίες 110 από τα 395 απειλούµενα ενδηµικά είδη στην ΕΕ βρίσκονται υπό απειλή. Σύµφωνα µε τον κ. Χριστοδουλίδη, τα εισβλητικά είδη από 37 που είχαν καταγραφεί το 2016, έφτασαν το 2022 τα 88, από τα οποία 41 είναι φυτά και 47 είναι ζώα.

Αν και στην Κύπρο, όπως σηµείωσε, δεν εντοπίζεται µεγάλος αριθµός ειδών, ωστόσο ο αντίκτυπός τους ενδέχεται να είναι µεγάλος στη βιοποικιλότητα λόγω της βιογεωγραφίας του νησιού, τονίζοντας ότι οι επιπτώσεις από την παρουσία αυτών των ειδών επεκτείνονται στις οικοσυστηµικές υπηρεσίες που συνεισφέρουν στην ευηµερία του ανθρώπου, όπως το καθαρό νερό και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη υγεία και την οικονοµία.

Μεγάλη πίεση δέχεται ο υδροβιότοπος Ακρωτηρίου

Αναφερόµενος στην περιοχή της Λεµεσού, ο λειτουργός του Τµήµατος ∆ασών επεσήµανε στη «Χαραυγή» ότι είδη όπως η ακακία και άλλα εισβλητικά φυτά, τα οποία υπάρχουν σε µεγάλο ποσοστό στην περιοχή Ακρωτήριου, επηρεάζουν σε µεγάλο βαθµό τον σηµαντικό υδροβιότοπο. ∆εδοµένου, όπως µας ανέφερε ο κ. Χαραλάµπους, ότι το Ακρωτήρι αποτελεί µια hot spot περιοχή βιοποικιλότητας, αναπόφευκτα αυτά τα εισβλητικά δέντρα γίνονται πρόξενος σοβαρών προβληµάτων, ιδιαίτερα για κάποια σπάνια είδη ενδηµικής χλωρίδας που αποτελούν χαρακτηριστικό της περιοχής.

Είδη όπως η ακακία εξαπλώνονται ανεξέλεγκτα και καταλαµβάνουν το χώρο των ενδηµικών φυτών, µε αποτέλεσµα, όπως µας είπε ο λειτουργός του Τµήµατος ∆ασών, «να επηρεάζεται όχι µόνο η ενδηµική χλωρίδα, αλλά και η πανίδα του οικοσυστήµατος της περιοχής Ακρωτηρίου, η οποία εξαρτάται από τη βλάστηση».

Ειδικά για την Αλυκή Ακρωτηρίου, ο κ. Χαραλάµπους µάς επεσήµανε και την ευρεία χρήση του κουνουπόψαρου ή «Κουνουπιέρη» στην περιοχή του υγροβιότοπου για σκοπούς ελέγχου των πληθυσµών των κουνουπιών, πρακτική που, όπως υποδεικνύει, θα πρέπει να αποφεύγεται. Πρόκειται, όπως µας εξήγησε, για ένα «µικρό, ανοιχτόχρωµο ψάρι του γλυκού νερού µε ελαφριές κηλίδες στο ουραίο και στα ραχιαία πτερύγια, ενώ τα θηλυκά έχουν συνήθως µια µαύρη λωρίδα κοντά στην περιοχή των µατιών τους. Είναι ανθεκτικό είδος και παρουσιάζει µεγάλη προσαρµοστικότητα στις θερµοκρασιακές και χηµικές διακυµάνσεις του νερού και εντοπίζεται σε φράγµατα και ποταµούς, σε αρκετές προστατευόµενες περιοχές του ∆ικτύου Natura 2000».

Αρκετές πιέσεις δέχεται η αλυκή και ο υδροβιότοπος Ακρωτηρίου και από το «Common mayna», µας ανέφερε ο ανώτερος λειτουργός της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας Νίκος Κασίνης. Πρόκειται για ένα είδος πουλιού προερχόµενου από την περιοχή της Ινδίας, το οποίο «πρωτοεµφανίστηκε στη Βάση Ακρωτηρίου, αλλά εξαπλώθηκε γρήγορα στην ευρύτερη περιοχή». Έχει εµφανιστεί και στην περιοχή πέριξ του νέου λιµανιού, αλλά και στην περιοχή του καρνάγιου, ακόµα και στην περιοχή του µόλου και συγκεκριµένα απέναντι από το Κέντρο Εξυπηρέτησης του Πολίτη.

Επισηµαίνοντας ότι η παρουσία του συγκεκριµένου είδους σε περιοχές που βρίσκονται πολύ κοντά στην αλυκή αναπόφευκτα επηρεάζει τον υδροβιότοπο, ο κ. Κασίνης υποδεικνύει την ανάγκη να ενηµερώνουν οι πολίτες την Υπηρεσία Θήρας όταν αντιληφθούν την παρουσία του και σε άλλες περιοχές της Λεµεσού αλλά και γενικότερα της Κύπρου, ώστε να ληφθούν τα ενδεδειγµένα µέτρα.

 

Αγέλες σκύλων εναντίον αγρινών

Πέραν από τις αρνητικές επιπτώσεις που δηµιουργεί η παρουσία των ξένων ζώων και πουλιών στο κυπριακό οικοσύστηµα, ο Νίκος Κασίνης κάνει και ιδιαίτερη αναφορά στις σοβαρές επιπτώσεις στην πανίδα από την ύπαρξη αδέσποτων γάτων και σκύλων. Στην προσπάθεια αναζήτησης τροφής, τα αδέσποτα ζώα καταφεύγουν στη θήρευση πουλιών, ακόµα και αγρινών, από αγέλες αδέσποτων σκύλων που κινούνται σε περιοχές ελεύθερης διαβίωσης του προστατευόµενου εθνικού ζώου της Κύπρου.

Ο κ. Κασίνης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι από τον 16ο αιώνα που υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία, υπολογίζεται ότι οι γάτες ευθύνονται για την εξαφάνιση 63 ειδών παγκοσµίως. Όπως ανέφερε, είναι άγνωστος ο αριθµός των πουλιών που γίνονται λεία των γάτων στην Κύπρο, έκανε όµως λόγο για την επικινδυνότητα που υπάρχει σε ευαίσθητες περιοχές, όπως στην αλυκή της Λεµεσού και της Λάρνακας.

∆εν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον αριθµό των γάτων ή των σκύλων στην Κύπρο, όπως σηµείωσε, επισηµαίνοντας ότι δεν επιβεβαιώνονται κάποιες αναφορές που έχουν γίνει για ύπαρξη 1,5 εκατοµµυρίου γάτων και 250.000 σκύλων.

Εντύπωση προκαλεί η αναφορά του κ. Κασίνη για καταγραφή περιπτώσεων όπου αγέλες σκύλων επιτέθηκαν και σκότωσαν αγρινά και πρόβατα αλλά και µετέδωσαν ασθένειες, υποδεικνύοντας ότι θα πρέπει να γίνουν µελέτες για να καταγραφεί η αλληλοεπίδραση της άγριας ζωής µε τις γάτες και τους σκύλους αλλά και εκστρατείες για ευαισθητοποίηση του κοινού.