Υπέρταση: Μύθοι και αλήθειες

Του ∆ρος Γεώργιου Κ. Γεωργίου*

Με την ευκαιρία της Παγκόσµιας Ηµέρας κατά της Υπέρτασης (17 Μαΐου), θα ήθελα να σας θυµίσω και να τονίσω το γεγονός πως στην πατρίδα µας τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η υπέρταση, ως νόσος, προσλαµβάνει ανησυχητικές διαστάσεις, αφού ένας στους τέσσερις ενήλικες είναι υπερτασικός, ενώ το ποσοστό αυξάνεται σε άτοµα άνω των 60 ετών, καθώς ένας στους δύο παρουσιάζει υψηλή αρτηριακή πίεση.

Περίπου το 25% του κυπριακού πληθυσµού πάσχει από υπέρταση και από αυτούς ένας στους τρεις δεν το γνωρίζει, µε αποτέλεσµα να µην λαµβάνει οποιαδήποτε µέτρα, φαρµακευτικά και µη, µε σκοπό τη ρύθµιση της πίεσής του. Παγκόσµια, µόνο το 15 – 20% των υπερτασικών επιτυγχάνει να ρυθµίζει την πίεσή του. Η υπέρταση εξελίσσεται σε επιδηµία και ο κίνδυνος είναι εµφανής, καθώς όσο παραµένει αρρύθµιστη τόσο µεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εµφάνισης σοβαρών επιπλοκών, όπως η στεφανιαία νόσος, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η καρδιακή ανεπάρκεια.

Η αντιµετώπιση του προβλήµατος της υπέρτασης σε επίπεδο πληθυσµού συναντά ως εµπόδιο τις λανθασµένες αντιλήψεις που έχουν από χρόνια επικρατήσει στο κοινό. Τους «µύθους» αυτούς θα συζητήσουµε παρακάτω.

Μύθος 1ος: Ο µεγαλύτερος κίνδυνος από την υπέρταση είναι ο κίνδυνος να πάθει ο άρρωστος εγκεφαλική αιµορραγία από απότοµη αύξηση της αρτηριακής του πίεσης.
Αλήθεια: Ο κίνδυνος αυτός είναι πολύ µικρός. Στην πλειονότητά των περιπτώσεων, το εγκεφαλικό επεισόδιο προκαλείται όχι από αιµορραγία, αλλά από απόφραξη εγκεφαλικής αρτηρίας.
Στην πραγµατικότητα, ο κίνδυνος είναι πολύ µεγαλύτερος όταν ελαττώνεται απότοµα (π.χ. στην ορθοστατική υπόταση) από όσο όταν αυξάνει απότοµα η αρτηριακή πίεση σε ένα υπερτασικό άτοµο.

Μύθος 2ος: Επικίνδυνη είναι η αύξηση της διαστολικής («µικρής») κυρίως και όχι τόσο της συστολικής («µεγάλης») πίεσης.
Αλήθεια: Από πολλές µελέτες είχε αποδειχθεί ότι η αύξηση της συστολικής («µεγάλης») πίεσης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για νόσο της καρδιάς και των αγγείων εξίσου σηµαντικό, αν όχι σηµαντικότερο, µε την αύξηση της διαστολικής («µικρής») πίεσης.

Μύθος 3ος: Η φαρµακευτική θεραπεία πρέπει να εφαρµόζεται επειγόντως µετά τη διαπίστωση της υπέρτασης για να προλαµβάνονται οι κίνδυνοι που συνεπάγεται η αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Αλήθεια :Η πρόκληση βλάβης από την υπέρταση είναι µια µακροχρόνια διαδικασία.
Όχι σπάνια, άτοµα µε αρχικές τιµές διαστολικής πίεσης 90-95 mmHg ή τιµές συστολικής πίεσης 140-150 mmHg που παρακολουθούνται χωρίς φάρµακα, παρουσιάζουν υποχώρηση των τιµών της αρτηριακής τους πίεσης σε κανονικά επίπεδα.
Για τον λόγο αυτό, όταν η αύξηση της πίεσης είναι σχετικά µικρή, δεν υπάρχει λόγος να σπεύδει κανείς να χορηγήσει θεραπεία πριν να βεβαιωθεί ότι η αύξηση δεν είναι περιστασιακή και άρα παροδική.

Μύθος 4ος: Σε ελαφριές περιπτώσεις υπέρτασης αρκεί η περιστασιακή χορήγηση ορισµένων αντιυπερτασικών φαρµάκων (π.χ. διουρητικών) δυο ή τρεις φορές την εβδοµάδα.
Αλήθεια: Ένα άτοµο ή είναι υπερτασικό ή δεν είναι. Αν είναι υπερτασικό, πρέπει να παίρνει ένα φάρµακο τόσο συχνά, όσο χρειάζεται για να εξασφαλίζεται καθηµερινή δράση σε 24ωρη βάση, άρα τουλάχιστον µια φορά την ηµέρα. Αν δεν είναι υπερτασικό, τότε δεν χρειάζεται να παίρνει καθόλου αντιυπερτασικά φάρµακα.

Μύθος 5ος: Στους ηλικιωµένους η αρτηριακή πίεση δεν πρέπει να ελαττώνεται όταν είναι αυξηµένη, επειδή τα διάφορα όργανα, όπως ο εγκέφαλος και οι νεφροί, έχουν «συνηθίσει» να λειτουργούν µε αυτή την πίεση.
Αλήθεια: Η σταδιακή µείωση της αρτηριακής πίεσης όταν είναι αυξηµένη έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση του κινδύνου νόσησης και θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήµατα στους ηλικιωµένους, όπως ακριβώς και στους νέους και ίσως και περισσότερο.

Μύθος 6ος: Η απότοµη αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε υψηλά επίπεδα (π.χ. 200/110 mmHg) είναι υπερτασική κρίση και πρέπει να αντιµετωπίζεται επειγόντως.
Αλήθεια: Αυτή καθαυτή η τιµή της αρτηριακής πίεσης ή η ταχύτητα ανόδου της δεν αποτελούν κριτήρια για να χαρακτηριστεί µια κατάσταση επείγουσα. Τέτοιες αυξήσεις συµβαίνουν σε φυσιολογικά άτοµα κάτω από συνθήκες στρες. Σηµασία έχει η µακροχρόνια και όχι η περιστασιακή αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Μύθος 7ος: Ο υπερτασικός είναι σε θέση να καταλαβαίνει πότε ανεβαίνει η πίεσή του µε βάση τα συµπτώµατα που του προκαλεί.
Αλήθεια: ∆εν έχει αποδειχθεί συσχέτιση του ύψους της αρτηριακής πίεσης µε την εµφάνιση συµπτωµάτων, όπως είναι η κεφαλαλγία ή η ζάλη κ.λπ. Η λανθασµένη αντίληψη ότι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης γίνεται αισθητή, οδηγεί σε περιστασιακή λήψη φαρµάκων βασισµένη στα συµπτώµατα, ενώ το σωστό είναι να εφαρµόζεται σταθερή θεραπεία όταν διαπιστώνονται αυξηµένες τιµές πίεσης σε µετρήσεις ανεξάρτητες από την παρουσία συµπτωµάτων.

Mύθος 8ος: Η υπέρταση προκαλεί ρινορραγία, που αποτελεί, άλλωστε, µηχανισµό-δικλείδα ασφαλείας, µε τον οποίο ο οργανισµός προστατεύεται από την υπέρταση («ανοίγει η µύτη για να φύγει το περισσευούµενο αίµα»). Σ’ αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται επείγουσα αντιµετώπιση της υπέρτασης.
Αλήθεια: Στο σύνολο σχεδόν των περιπτώσεων η ρινορραγία προέρχεται από κάποια φλέβα. ∆εν έχει, εποµένως, οποιαδήποτε σχέση µε την πίεση µέσα στις αρτηρίες, αλλά οφείλεται σε τοπικούς λόγους (π.χ. ξηρότητα βλεννογόνου, ρινίτιδα κ.λπ.). Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης είναι το αποτέλεσµα της ανησυχίας που προκαλεί στον άρρωστο η ρινορραγία και όχι το αίτιό της.

Μύθος 9ος: Το σκόρδο κάνει καλό στην πίεση.
Αλήθεια: Το σκόρδο έχει βρεθεί ότι µπορεί να προκαλέσει µικρή ελάττωση της αρτηριακής πίεσης όταν χορηγείται σε σχετικά µεγάλες ποσότητες (π.χ. 10-25 σκελίδες νωπού σκόρδου την ηµέρα). Τα σκευάσµατα που κυκλοφορούν στο εµπόριο είναι εκχυλίσµατα ή αποστάγµατα σκόρδου, που δεν έχουν όµως σταθερή περιεκτικότητα στη δραστική ουσία που περιέχει το σκόρδο και εποµένως είναι δύσκολο να εξασφαλίσουν σταθερή δόση. Επιπλέον, ακόµα και τα «χάπια» σκόρδου προκαλούν τη χαρακτηριστική δυσάρεστη µυρωδιά στο στόµα.

Μύθος 9ος: Τα πορτοκάλια αυξάνουν την πίεση.
Αλήθεια: Αντιθέτως, υπάρχουν ενδείξεις για το ότι οι πλούσιες σε κάλιο τροφές, όπως τα πορτοκάλια, προστατεύουν από την υπέρταση και εν πάση περιπτώσει οι υπερτασικοί που παίρνουν διουρητικά πρέπει να παίρνουν τροφές πλούσιες σε κάλιο, όπως είναι τα πορτοκάλια.

Μύθος 10ος: Η αντιυπερτασική θεραπεία εξαλείφει όλον τον κίνδυνο να πάθω έµφραγµα ή εγκεφαλικό.
Αλήθεια: Η αντιυπερτασική αγωγή εξαλείφει (σε µεγάλο βαθµό) τον κίνδυνο που προκαλεί η υπέρταση. Όταν όµως συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου στο άτοµο (κάπνισµα, σακχαρώδης διαβήτης, υπερλιπιδαιµία, παχυσαρκία, καθιστική ζωή κ.λπ.) πρέπει το άτοµο να καταπολεµά κάθε έναν ξεχωριστά και αποτελεσµατικά, ώστε να έχει τη µέγιστη δυνατή ωφέλεια από την ιατρική παρέµβαση.

* MD, FESC, Καρδιολόγος