Ζεκί Αλί: Γνωρίζουμε τόσα λίγα ο ένας για τον άλλο

Συνέντευξη στον Αντώνη Γεωργίου

Μιλάμε με τον Ζεκί Αλί, ποιητή, πεζογράφο, μουσικό και πρόεδρος της τουρκοκυπριακής Ένωσης Συγγραφέων και Καλλιτεχνών , η οποία «ενώνει τα μέλη της σε συλλογικές προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων τους» και ταυτόχρονα είναι «αναμειγμένη και υποστηρικτής της ειρηνευτικής διαδικασίας» για επίλυση του Κυπριακού. Μιλάμε με τον Ζεκί Αλί για τη λογοτεχνία των Τουρκοκυπρίων αλλά και το ρόλο των λογοτεχνών και καλλιτεχνών στην επανένωση του τόπου. Συζητούμε και την απόφαση της Ένωσης να απαλείψει τη λέξη «τουρκική» από την ονομασία της και να περιορίσει τις αναφορές σε «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου». Έτσι από εδώ και πέρα θα αναφέρεται ως Ένωση Συγγραφέων και Καλλιτεχνών , με στόχο να αγκαλιάσει όλες τις εθνικότητες, θρησκείες και γλώσσες, αφού «σε μια εποχή που ο φασισμός κερδίζει έδαφος σε όλο τον κόσμο, θα πρέπει να μας νοιάζει περισσότερο πώς θα είμαστε άνθρωποι πάνω απ’ όλα».

ΖΕΚΙ ΑΛΙ

• Γνωρίζουμε τόσα λίγα ο ένας για τον άλλο
• Δεν πιστεύουμε πλέον ότι είμαστε τα μωρά μιας «μητέρας πατρίδας»
• Αν πιστεύουμε στην ειρήνη, πρέπει να ξεκινήσουμε από τα σχολεία

Πότε ιδρύθηκε η Ένωσή σας και ποιοι λόγοι σας ώθησαν σε αυτό; Ποιες οι κυριότερες δραστηριότητές της;

Η Ένωση Κυπρίων Καλλιτεχνών και Συγγραφέων ιδρύθηκε το 1990 από μια ομάδα συγγραφέων και καλλιτεχνών με σκοπό να ενώσει τα μέλη της σε συλλογικές προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων τους και ταυτόχρονα την ευαισθητοποίηση σχετικά με συγκρούσεις στον τόπο μας. Κατά τα τελευταία χρόνια κάναμε πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις, κυρίως σε συνεργασία με καλλιτέχνες και συγγραφείς από το νότο –μεταφράζοντας ο ένας έργα του άλλου, δημοσιεύοντας λογοτεχνικές κριτικές, αναγνώσεις ποίησης, κοινές εκθέσεις, ευαισθητοποιώντας για θέματα ειρήνης και οικολογίας σε κοινές παραστάσεις και διαμαρτυρίες μας.

Είναι αλήθεια πως γνωρίζουμε ελάχιστα για τη λογοτεχνική παραγωγή των Τουρκοκυπρίων.

Για ένα πράγμα είμαι σίγουρος, γνωρίζουμε τόσο λίγα ο ένας για τον άλλον ως πολίτες μιας διαιρεμένης χώρας. Προσπαθούμε να αντισταθμίσουμε αυτό το κενό μεταφράζοντας περισσότερα έργα ο ένας του άλλου και συνεργαζόμενοι σε πολλές διαφορετικές προσπάθειες. Αυτός είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να αλληλογνωριστούμε, να ενισχύσουμε την αλληλοκατανόηση και να σηκώσουμε τα πέπλα του ρατσισμού, ώστε να επιτύχουμε την ενότητα. Η λογοτεχνία και οι τέχνες γενικότερα βοηθούν τους ανθρώπους να γνωρίζουν και να κατανοούν ο ένας τον άλλον καλύτερα.

Σε ποιο τομέα δραστηριοποιούνται περισσότερο οι Τουρκοκύπριοι, ποίηση ή πεζογραφία; Πού εκδίδουν τα βιβλία τους, Κύπρο, ή Τουρκία;

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν κάποια βιβλιοπωλεία που λειτουργούν και ως εκδότες βιβλίων για διάφορα θέματα. Τα βιβλία ιστορίας και τα δοκίμια για τη σύγκρουση στην Κύπρο είναι τα πιο δημοφιλή, αλλά εκδίδουν και ποιητικές συλλογές και μυθιστορήματα. Θα έλεγα περισσότερη ποίηση παρά μυθιστορήματα ή διηγήματα. Τα περισσότερα από τα βιβλία μας εκδίδονται εδώ, αλλά υπάρχουν και λογοτέχνες που εκδίδουν τα βιβλία τους και στην Τουρκία.

Ποια η θέση των λογοτεχνών και καλλιτεχνών στην τουρκοκυπριακή κοινότητα;

Όχι καλύτερη ή χειρότερη από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κυριαρχούν σε όλους τους τομείς του πολιτισμού δημιουργώντας ψεύτικα είδωλα. Σε αυτή την εποχή της Androidity, τα βιβλία μετατρέπονται σε αρχαιότητες.

Σε μια εποχή που ο φασισμός κερδίζει έδαφος σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να μας νοιάζει περισσότερο πως θα είμαστε άνθρωποι πάνω απ’ όλα. […]Το να είσαι Κύπριος είναι αρκετό για να ταυτιζόμαστε με κοινούς τόπους

Tι ακριβώς αποφασίστηκε στην τελευταία γενική συνέλευσή σας σχετικά με το όνομα της Ένωσης και το Καταστατικό της;

Πήραμε αποφάσεις που θα έπρεπε να είχαν ληφθεί εδώ και πολύ καιρό. Ως Κύπριοι, η ταυτότητά μας δεν ταυτίζεται με ένα συγκεκριμένο έθνος ή θρησκεία. Η εποχή μας είναι πιο περίπλοκη από ό,τι στο παρελθόν . Σε μια εποχή που ο φασισμός κερδίζει έδαφος σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να μας νοιάζει περισσότερο πως θα είμαστε άνθρωποι πάνω απ’ όλα. Και οι δύο κοινότητες έχουν μια πλούσια γλωσσική κληρονομιά, αλλά ακόμη και στη γλώσσα υπάρχουν τοπικές διαφοροποιήσεις – έχει εμπλουτισθεί μετοπικές προσθήκες. Μπορεί να επικοινωνούμε και να δημιουργούμε στην ελληνική ή την τουρκική γλώσσα ως Αρμένιοι, Μαρωνίτες, Άραβες και άλλεςμειονότητες. Από αυτή την άποψη, το να είσαι Κύπριος είναι αρκετό για να ταυτιζόμαστε με κοινούς τόπους. Η διαίρεση είναι ο στόχος των παγκόσμιων αφεντικών του κόσμου που θέλουν να μας εξουσιάζουν.

Πόσο εύκολη ήταν μια τέτοια απόφαση λαμβάνοντας υπόψη τους εθνικιστικούς κύκλους που υπάρχουν στην τ/κ κοινότητα;

Στο παρελθόν, οι κανονισμοί απαγόρευαν την κατοχύρωση μιας Ένωσης αν δεν υπήρχε η λέξη «τουρκική» στον τίτλο της. Στην τελευταία συνέλευση των μελών μας αμφισβητήσαμε και προκαλέσαμε αυτή την πολιτική. Κανένα από τα μέλη μας είναι εθνικιστής και δεν φοβόμαστε να τους αφήσουμε να γνωρίζουν ποιοι είμαστε.

Κάποιοι Ελληνοκύπριοι θεώρησαν την απόφασή σας για απάλειψη του όρου «Τουρκική» σαν «άρνηση της εθνότητάς σας» και κατά επέκταση σαν να ζητάτε και από τους Eλληνoκυπρίους κάτι αντίστοιχο. Τι απαντάτε;

Αυτό μπορεί να είναι μια κατηγορία, αλλά δεν είναι η αλήθεια. Η απάλειψη του όρου «τουρκική» από τον τίτλο της Ένωσής μας δεν είναι άρνηση της εθνικότητάς μας. Εξακολουθούμε να επικοινωνούμε και να δημιουργούμε στη «μητρική» μας γλώσσα αλλά δεν πιστεύουμε πλέον ότι είμαστε τα μωρά μιας «μητέρας πατρίδας». Ως Κύπριοι έχουμε επίσης μια κοινή κληρονομιά που περιλαμβάνει και άλλες μειονότητες. Στη Βραζιλία, τα πορτογαλικά είναι επίσημη και κύρια γλώσσα, αλλά δεν είναι Πορτογάλοι, είναι Βραζιλιάνοι. Στην Κούβα και πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής οι άνθρωποι δεν αυτοπροσδιορίζονται ως Ισπανοί παρόλο που μιλούν ισπανικά. Ελπίζουμε οι ενέργειές μας για το θέμα αυτό να λειτουργήσουν ως παράδειγμα και για ελληνοκυπριακές ενώσεις.

Αν πιστεύουμε στην ειρήνη, πρέπει να ξεκινήσουμε από τα σχολεία και το εκπαιδευτικό σύστημα

Νιώθετε ότι υπάρχει κοινή κυπριακή λογοτεχνία ή έχουμε Έλληνες και Τούρκους της Κύπρου που γράφουν λογοτεχνία;

Ως κάποιος που έκανε κάποιες μεταφράσεις Ελληνοκυπρίων συγγραφέων (από τα αγγλικά) θα έλεγα ότι μοιραζόμαστε πολλές εμπειρίες, ιστορία, γαστρονομική κουλτούρα και πνευματική ταυτότητα. Αυτό μπορεί να μην ισχύει για όλους, αλλά μπορούμε να αυτοκαθοριζόμαστε ως Κύπριοι καλλιτέχνες και συγγραφείς.

Υπάρχουν μεταφρασμένοι στα τουρκικά Ελληνοκύπριοι συγγραφείς; Γνωρίζετε αν διδάσκονται στα σχολεία Έλληνες ή Ελληνοκύπριοι συγγραφείς;

Ναι, υπάρχουν πολλοί Έλληνοκύπριοι συγγραφείς των οποίων το έργο έχει μεταφραστεί στα τουρκικά, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Αυτό οφείλεται στις δεκαετίες της διαίρεσης και της απομόνωσης. Είχα πληροφορηθεί ότι τουρκοκυπριακή λογοτεχνία θα συμπεριληφθεί σύντομα στη σχολική ύλη στο νότο αλλά δεν έχουμε παρόμοιες ενέργειες στο βορρά. Αν πιστεύουμε στην ειρήνη, πρέπει να ξεκινήσουμε από τα σχολεία και το εκπαιδευτικό σύστημα.

Εσείς προσωπικά είχατε συνεργαστεί παλαιότερα με έναν άλλο Κύπριο καλλιτέχνη, τον Μάικ Χατζημάικ. Πότε και πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Ναι, με τον Χατζημάικ! Γίναμε φίλοι και συνεργαστήκαμε πριν ακόμα ανοίξουν τα οδοφράγματα, πριν ακόμα συναντηθούμε. Αυτό έγινε γύρω στο 2002. Ανταλλάξαμε μουσική και στίχους μέσω του διαδικτύου, για να ηχογραφήσουμε κάποια τραγούδια με θέμα την ειρήνη και την ενότητα στην Κύπρο. Αργότερα, με τη βοήθεια του Αμερικανού μουσικού παραγωγού Steffen Franz και άλλων Κυπρίων μουσικών ηχογραφήσαμε ένα πλήρες άλμπουμ ως Poetz4Peace. Με τον Χατζημάικ δώσαμε πολλές συναυλίες στην Κύπρο και το εξωτερικό, όπως το Σαν Φρανσίσκο και τη Γαλλία. Είναι ένας αληθινός ανθρωπιστής και καλλιτέχνης. Δουλεύοντας μαζί του νιώθω ότι διεύρυνα τη λογοτεχνική μου πείρα με την performance poetry. Θα ήθελα με την ευκαιρία να αναφέρω ότι από τώρα είναι μέλος της Κυπριακής Ένωσης Καλλιτεχνών και Συγγραφέων.

Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των λογοτεχνών (και καλλιτεχνών) στην προσπάθεια επανένωσης της Κύπρου;

Με δυο λόγια: Ήμασταν πάντοτε αναμειγμένοι και υποστηρικτές της ειρηνευτικής διαδικασίας και πάντα θα είμαστε.