Βότανα και αρωματικά φυτά: Η χρήση τους στην αρχιτεκτονική τοπίου

Του Τρύφωνα Τρύφωνος*

Από τα πανάρχαια χρόνια ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε τα βότανα και τα αρωματικά φυτά για διάφορες χρήσεις. Αλλωστε η βοτανολογία είναι γνωστή από το 4.000 π.Χ. όπου στην Κίνα καταγράφηκαν για πρώτη φορά σε βιβλίο τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά με τις ανάλογες χρήσεις τους. Σήμερα, όλοι γνωρίζουμε για τις χρήσεις τους στη μαγειρική και στη δημιουργία φαρμάκων και στην αρωματοποιία, αλλά πόσοι γνωρίζουμε ότι τα βότανα χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για υλικά καθαρισμού, βαφές, εντομοαπωθητικά και πολλά άλλα προϊόντα; Η αλήθεια είναι ότι όσο περισσότερο ασχολείται κανείς με τα βότανα και τα αρωματικά φυτά τόσο πιο πολύ ενδιαφέροντα γίνονται.

Τις τελευταίες δεκαετίες ειδικότερα, όπου παρατηρείται μία γενική τάση προς την υγιεινή ζωή, ο κόσμος ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για τα βότανα και τις χρήσεις τους. Προσωπικά δε θυμάμαι να έχω επισκεφτεί ένα κήπο τα τελευταία χρόνια όπου οι ιδιοκτήτες του να μη μου ζητήσουν τη χρήση βοτάνων και αρωματικών φυτών. Πάμε λοιπόν να δούμε ποια είναι αυτά τα φυτά και ποιες οι πολλαπλές τους χρήσεις.

Αρωματικοί θάμνοι

Τα αρωματικά φυτά μπορούν να φυτευτούν στον κήπο μας ως καλλωπιστικά φυτά και να διατηρηθούν ως αρωματικοί θάμνοι σε οποιοδήποτε σχήμα εμείς επιθυμούμε. Τέτοια φυτά είναι η μυρτιά (μερσινιά), το δεντρολίβανο (λασμαρί), η λεβάντα, η σαντολίνα, το λιγούστρο και η δάφνη. Πολλά δε απ’ αυτά, όπως η λεβάντα και η σαντολίνα ανθίζουν την άνοιξη και το καλοκαίρι δημιουργώντας ένα πολύχρωμο σκηνικό προσδίδοντας χρώμα και ομορφιά στον κήπο μας. Τα περισσότερα από τα αρωματικά φυτά έχουν σχετικά γρήγορη ανάπτυξη, έχουν περιορισμένες ανάγκες σε νερό, ενώ μπορούν να καλλιεργηθούν σε σχετικά «φτωχό» έδαφος. Αυτό τα καθιστά τα ιδανικά για καλλιέργεια και φύτευση στο μεσογειακό κλίμα. Επίσης, τα αρωματικά φυτά και τα βότανα είναι ιδανικά για φυτεύσεις κάτω από μεγάλα δέντρα, όπως ελιές, φοινικιές, κυπαρίσσια, πεύκα ή άλλα κωνοφόρα δέντρα. Μπορούν να συνδυαστούν σε όλα τα είδη κήπων, αλλά ταιριάζουν ιδιαίτερα στον μεσογειακό, σε κήπο με κωνοφόρα αλλά και σε βραχόκηπο.

Αρωματικά φυτά και βότανα ως χαμηλά πλαίσια

Σε προηγούμενό μας άρθρο είχαμε αναφερθεί στα πλαίσια και μπορτέρια του κήπου μας, χωρίζοντάς τα αναλόγως του ύψους τους σε χαμηλά, μεσαία και υψηλά. Τα αρωματικά φυτά που αναφέρονται πιο πάνω (μυρτιά, δεντρολίβανο, λεβάντα, σαντολίνα, λιγούστρο, δάφνη) αλλά και βότανα όπως το κάρυ και η αλοΰσια είναι φανταστικά φυτά για να χρησιμοποιηθούν ως χαμηλά πλαίσια, αφού, εκτός τους ότι διαχωρίζουν τους ανθώνες μας και κρύβουν τα σημεία του κήπου μας που δε θέλουμε να φαίνονται, προσφέρουν εντυπωσιακά αρώματα σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ιδιαίτερα όταν οι ανθώνες μας βρίσκονται κοντά στο κιόσκι ή στο χώρο ξεκούρασης του κήπου μας, η χρήση αρωματικών φυτών ως μπορτέρια διαχωρισμού είναι μία έξυπνη και απλή λύση η οποία μπορεί πραγματικά να κάνει τη διαφορά σε οποιοδήποτε κήπο.

Φροντίδα/Συντήρηση

Τα αρωματικά φυτά και τα βότανα δε χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα (λίγη λίπανση και λίγα ψεκάσματα όπως τα έχουμε εξηγήσει στα προηγούμενά μας άρθρα). Μάλιστα, μία ενδιαφέρουσα ιστορία αφορά ερευνητές αλλά και εταιρείες, οι οποίοι/ες έρχονται στην Κύπρο για να καλλιεργήσουν αυτά τα βότανα, αφού η χαμηλή βροχόπτωση και το άγονό μας έδαφος προσφέρει στα φυτά μία φυσική ανάπτυξη (μη εντατική), η οποία μας επιτρέπει να εξάγουμε περισσότερα αιθέρια έλαια από κάθε φυτό.

 

Επομένως, όσο πιο φυσική η ανάπτυξη που προσφέρουμε στα φυτά μας, τόσο περισσότερα αιθέρια έλαια βρίσκουμε στα βότανα. Σε κάθε περίπτωση όμως, επιβάλλεται η «αναγέννησή» τους, δηλαδή το αυστηρό, χαμηλό κόψιμό τους ώστε να ξαναμεγαλώσουν σαν καινούργια φυτά. Οταν γίνει αυτό το κλάδεμα, μετά από περίπου 30 ημέρες, το φυτό θα αναγεννηθεί όπως αν φυτεύαμε καινούργιο. Αυτή η διαδικασία γίνεται συνήθως άνοιξη και φθινόπωρο, όταν δεν έχουμε ακραίες θερμοκρασίες (ούτε πολύ υψηλές αλλά ούτε πολύ χαμηλές) και μας βοηθά στο να κρατάμε τα φυτά μας ζωντανά και υγιή αφού απομακρύνονται τα ξερά φύλλα αλλά και τυχόν ασθένειες που έχουν προσληφθεί στο φυτό.

Βότανα: Καλλιέργεια και η χρήση τους στη μαγειρική

 

Τα περισσότερα από τα πιο πάνω βότανα και ειδικά αυτά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καρικεύματα στη μαγειρική είτε ως φρέσκα είτε αποξηραμένα, μπορούν να καλλιεργηθούν σε μικρά φυτοδοχεία και ανθώνες καθιστώντας την καλλιέργειά τους ιδανική σε εσωτερικούς χώρους και βεράντες πολυκατοικιών. Τέτοια φυτά είναι ο βασιλικός, ο δυόσμος, το θυμάρι, το δεντρολίβανο, η ρίγανη, το θρουμπί, το φασκόμηλο (σπατζιά), η αλοΰσια και το άλιο. Κατ’ εξοχήν αρωματικά φυτά με έντονες, διακριτικές μυρωδιές, όλα τα πιο πάνω βότανα είναι ιδανικά για χρήση στη μαγειρική. Η αλήθεια είναι ότι το κάθε αρωματικό φυτό έχει τη δική του ιστορία την οποία αξίζει κανείς να εξερευνήσει αλλά, δυστυχώς λόγω περιορισμού, δε θα μπορέσουμε να αναλύσουμε σ’ αυτό το άρθρο. Για όσους ενδιαφέρονται όμως, υπάρχει άφθονη βιβλιογραφία καθώς και πολλές πληροφορίες στο διαδίκτυο, οι οποίες εξηγούν για κάθε φυτό ξεχωριστά τις πολλαπλές τους χρήσεις και ιδιότητες.

*BSc Γεωπονίας, MSc Αρχιτεκτονικής Κήπων,
Διευθύνων Σύμβουλος, Green Forest
Αντιπρόεδρος της Παγκύπριας Ενωσης Γεωπόνων,
Πρόεδρος της Ενωσης Γεωπόνων Πάφου
Τ: 99675101 / Ε: [email protected]