Η αναγκαιότητα μιας σύγχρονης Αριστεράς στην Ευρώπη

Του Πάνου Τριγάζη*

Κατά τη δική μας άποψη, δεν υπάρχει μονοπώλιο των αριστερών ιδεών, αφού τα αριστερά σχήματα σε κάθε χώρα είναι πολλά, συχνά και αντιμαχόμενα. Στη Γαλλία, με ισχυρή κομμουνιστική παράδοση, εδώ και δεκαετίες το Γαλλικό ΚΚ όταν μιλά για Αριστερά εννοεί και τους Σοσιαλιστές, με τους οποίους έχει και συγκυβερνήσει. Παρόμοια προσέγγιση υπάρχει στη Γερμανία και τις περισσότερες χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπου τα αριστερά κόμματα (κατά κανόνα πρώην κομμουνιστικά) συγκυβερνούν συχνά με τους Σοσιαλδημοκράτες.
Σημαντικός καθρέφτης των πολιτικών συσχετισμών στην Ευρώπη είναι το Ευρωκοινοβούλιο, αν και κατά την εκλογή του καταγράφονται υψηλά ποσοστά αποχής, πάνω από πενήντα τοις εκατόν σε πολλές χώρες. Στις τελευταίες εκλογές (2019), τόσο οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές όσο και η Ευρωπαϊκή Αριστερά πέτυχαν μικρότερη εκπροσώπηση από τότε που διενεργούνται Ευρωεκλογές (1979). Η εξέλιξη αυτή πρέπει να προβληματίσει τις ηγεσίες και κομματικές εκφράσεις και των δύο ιστορικών ρευμάτων της Αριστεράς. Μόνο που για ορισμένους οι απαντήσεις είναι δεδομένες και αναζητούνται στα μαρξιστικά εγχειρίδια, τα οποία αμφιβάλλω αν έχουν κατανοήσει σε βάθος.

Προφανώς, υπάρχουν αντικειμενικές αιτίες για την εκλογική υποχώρηση της δισυπόστατης παραδοσιακής Αριστεράς, που συνδέονται και με αλλαγές στη σύνθεση της εργατικής τάξης και γενικότερα των εργαζόμενων στρωμάτων. Αυτό μαρτυρεί και η αποδυνάμωση των άλλοτε πανίσχυρων εργατικών συνδικάτων σε χώρες σαν τη Γερμανία και τη Βρετανία.
Υπάρχουν, όμως, και υποκειμενικές αιτίες που έχουν σχέση με την αδυναμία ορθής εκτίμησης των εξελίξεων, που συντελούνται ή κυοφορούνται στις σημερινές κοινωνίες, ιδιαίτερα του ανεπτυγμένου κόσμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι η Αριστερά δεν συνέλαβε έγκαιρα τη σημασία του προβλήματος προστασίας του περιβάλλοντος και των αντίστοιχων κινημάτων, τα οποία σε μεγάλο βαθμό αναπτύχθηκαν ερήμην της. Αυτός είναι ο λόγος που δημιουργήθηκε χώρος για την ανάδυση μιας νέας πολιτικής οικογένειας, των Ευρωπαίων Πράσινων, συχνά με αριστερές καταβολές.

Παρόμοια υστέρηση εκ μέρους της Αριστεράς καταγράφεται και σε σχέση με άλλα νέα κοινωνικά κινήματα. Ο εργατισμός δεν επέτρεψε την κατανόηση του διαταξικού χαρακτήρα ορισμένων εξ αυτών, όπως το φεμινιστικό και το δικαιωματικό.
Υπενθυμίζω ότι η πρώτη Ομάδα της Αριστεράς στο εκλεγμένο Ευρωκοινοβούλιο είχε τίτλο «Κομμουνιστές και προσκείμενοι» και αριθμούσε 44 στα 410 μέλη, δηλαδή, το 11% του συνόλου. Αυτό οφειλόταν και στο γεγονός ότι το 1979, το ιταλικό ΚΚ διέθετε 22 βουλευτές και 19 το γαλλικό ΚΚ. Σημειώθηκε και στο επίπεδο αυτό διάσπαση, με αποτέλεσμα το 1989 να συγκροτηθούν δύο ευρωομάδες, η Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά και ο Συνασπισμός της Αριστεράς.

Ευτυχώς, το 1994, οι δύο ομάδες έγιναν μία, με τη συμμετοχή σε αυτήν των ευρωβουλευτών του ΣΥΝ και του ΚΚΕ, με την προσθήκη και αριστερών κομμάτων της Βόρειας Ευρώπης που είχαν συγκροτήσει δική τους υποομάδα με τίτλο Nordic Green Left (NGL). Γι’ αυτό, έκτοτε, ο τίτλος της Ομάδας της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο είναι GUE/NGL, που σημαίνει Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά/Βόρεια Πράσινη Αριστερά, στην οποία σήμερα συμμετέχει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά έχει αποχωρήσει το ΚΚΕ, θεωρώντας την μη επαρκώς αριστερή.
Άλλο ζήτημα, σε σχέση με το οποίο η Αριστερά έχει χάσει το βηματισμό της είναι αυτό της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αφού οι μεν Σοσιαλδημοκράτες συνδιαχειρίστηκαν σε μεγάλο βαθμό τη μέχρι τώρα πορεία της ΕΕ. Την ίδια ώρα, η κατά βάση κομμουνιστική Αριστερά, επηρεασμένη και από τη μεταπολεμική πραγματικότητα του Ψυχρού Πολέμου, δεν αντιλήφθηκε την κίνηση προς την ενοποίηση της Ευρώπης, που έχει και αντικειμενικά χαρακτηριστικά.

Με την εξαίρεση των ευρωκομμουνιστών, στο ζήτημα αυτό η Αριστερά πολλών χωρών έδινε μάχες οπισθοφυλακών, κάτι που συμβαίνει και σήμερα σε πολλές περιπτώσεις. Η γνώμη μου είναι ότι, έστω και σήμερα, η Αριστερά οφείλει να οικειοποιηθεί την Ευρωπαϊκή Ιδέα, πολύ περισσότερο που κύριος πολέμιος της ΕΕ είναι η πολύμορφη ακροδεξιά, πριμοδοτούμενη από τον Ντόναλντ Τραμπ, τους πρωταγωνιστές του Brexit, ενίοτε και από τον Πούτιν.

*Μέλος Κ.Ε. ΣΥΡΙΖΑ