ΣΩΤΗΡΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ: Αντιμεταρρύθμιση… στην Παιδεία

Στο περιθώριο οι πραγματικοί στόχοι ενός δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου στη βάση των οδηγιών της Παγκόσμιας Τράπεζας

Συνέντευξη στην Ελένη Κωνσταντίνου

Απ’ ό,τι φαίνεται η νέα σχολική χρονιά δεν έχει ξεκινήσει και με τους καλύτερους οιωνούς. Τα σχολεία άνοιξαν, αλλά τα προβλήματα συνεχίζονται και όπως εκτιμά ο πρόεδρος της Προοδευτικής Κίνησης Καθηγητών, Σωτήρης Χαραλάμπους, η πολιτική του Υπουργείου Παιδείας γενικότερα οδηγεί τον τομέα της Παιδείας σε περιπέτειες. Δυστυχώς, όπως τονίζει ο Σωτήρης Χαραλάμπους, λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση και με προχειρότητες προσπαθούν να δώσουν λύσεις. Οι πραγματικοί στόχοι του δημοσίου σχολείου μπαίνουν στο περιθώριο, υποσκάπτοντας τον δημοκρατικό και ανθρώπινο χαρακτήρα του.

Ακόμη μια νέα σχολική χρονιά με αλλαγές που είτε συζητούνται είτε έχουν προαποφασιστεί. Ποιες είναι οι πιο σημαντικές;

Κατ’ αρχή θα ήθελα να ευχηθώ σε όλους τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές καλή και δημιουργική χρονιά. Η νέα σχολική χρονιά, δυστυχώς, ξεκινά όχι με τους καλύτερους οιωνούς. Τα σχολεία άνοιξαν και οι μεταθέσεις και μετακινήσεις εκπαιδευτικών συνεχίζονται. Παρακολουθούμε, παρ’ όλα αυτά, τον Υπουργό Παιδείας να περιφέρεται στα κανάλια και να διατείνεται ότι τα πάντα είναι έτοιμα, ενώ θα έπρεπε να απολογείται για τις πρωτόγνωρες καθυστερήσεις στην καθιερωμένη έγκριση θέσεων για τη στελέχωση των σχολείων. Από κει και πέρα, το Υπουργείο συνεχίζει την οργανωμένη αντιμεταρρυθμιστική του πολιτική, κατ’ εντολή της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Αντί να συνεχίζει την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση που ξεκίνησε και μπήκε σε πορεία υλοποίησης από την προηγούμενη κυβέρνηση, καταργεί ή εκφυλίζει όσα έγιναν ή τροχιοδρομήθηκαν. Ο,τι δεν θεσμοθετήθηκε, καταργήθηκε εν μια νυκτί. Τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα, που οδηγούν σε ένα δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, όχι μόνο δεν τα υλοποίησαν, αλλά τα πολέμησαν και τα υπέσκαψαν. Προχώρησαν σε μια σειρά αποσπασματικών και αντι-παιδαγωγικών ρυθμίσεων. Εφτιαξαν Νέα Ωρολόγια Προγράμματα χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση, οδηγώντας σε στρεβλώσεις επικίνδυνες, ιδιαίτερα στο Λύκειο. Κάλεσαν πέρσι τους γονείς των μαθητών της Γ’ Γυμνασίου, σε ένα δεκαήμερο, να επιλέξουν μαθήματα προσανατολισμού για τα παιδιά τους επιφέροντας σοκ και στους γονείς και τα παιδιά. Αφαίρεσαν από τα παιδιά τη στήριξη που είχαν για τη Μουσική και τη Γεωγραφία, υποχρεώνοντάς τα να διδάσκονται Αρχαία, αγνοώντας την υφή του θεσμού και τις ανάγκες των παιδιών αυτών.

Στέλνουν στα Κρατικά Ινστιτούτα τα παιδιά του αλφαβητισμού αντί στο σχολείο, για να εξοικονομήσουν λεφτά λες και είναι παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Εξαγγέλλουν εξετάσεις στα τετράμηνα και πάλι χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση, μειώνοντας τον διδακτικό χρόνο και αυξάνοντας την ύλη. Αλλάζουν την εργαστηριοποίηση συγκεκριμένων μαθημάτων, αυξάνοντας τους μαθητές, επικίνδυνα, στα εργαστήρια, για τον ίδιο λόγο. Αυξάνουν με τη μεγαλύτερη προχειρότητα την ύλη στη Β’ Λυκείου από φέτος, αλλά και στη Γ’ Λυκείου που θα εφαρμοστεί του χρόνου. Αφαιρούν προοδευτικούς/αριστερούς ποιητές και συγγραφείς, στο όνομα κάποιων ψευδεπίγραφων αλλαγών και αναδιαρθρώσεων. Κοντά σ’ αυτά, καλά κρατεί το ρουσφέτι και η γραφειοκρατία σε όλα τα επίπεδα.

Το Υ.Π.Π. προωθεί νέους κανονισμούς λειτουργίας των σχολείων στους οποίους συνυπάρχουν και οι εξετάσεις στα τετράμηνα. Βρίσκονται μάλιστα στη Βουλή, όπου άρχισε και η κατ’ άρθρο συζήτησή τους. Ποια η θέση της Προοδευτικής;

Πρόκειται για μια βεβιασμένη προσπάθεια, αφού δεν έχει πραγματοποιηθεί ουσιαστικός διάλογος, για ένα τόσο σοβαρό θέμα, όπου διαφοροποιείται πλήρως η δομή και η φιλοσοφία της λειτουργίας του δημοσίου σχολείου. Κατ’ αρχή δεν έγινε καμιά αξιολόγηση των υφιστάμενων Κανονισμών, αλλά ούτε τεκμηριώθηκαν επιστημονικά οι προτάσεις του Υπουργείου, ιδιαίτερα στο θέμα των εξετάσεων στα τετράμηνα. Με την πρόταση του Υπουργείου το σχολείο μετατρέπεται σε ένα διαρκές εξεταστικό κέντρο. Οι πραγματικοί στόχοι του δημοσίου σχολείου μπαίνουν στο περιθώριο, υποσκάπτοντας τον δημοκρατικό και ανθρώπινο χαρακτήρα του. Δεν οδηγεί στη μείωση των διαγωνισμάτων, μείωση του άγχους και της πίεσης των μαθητών. Οι γραπτές εξετάσεις στην πραγματικότητα πολλαπλασιάζονται. Με την πρόταση του Υπουργείου μειώνεται σημαντικά ο διδακτικός χρόνος (κατά 26 ημέρες ή κατά 16%) μετατρέποντας ουσιαστικά τα δύο τετράμηνα σε δύο τρίμηνα.

Φαίνεται ότι οι μόνοι που στηρίζουν ως έχει την πρόταση του Υπουργείου είναι το Υπουργείο και η ισχνή πλειοψηφία της ηγεσίας της ΟΕΛΜΕΚ, που μαζί τα εισηγήθηκαν και τα συνέταξαν. Από κει και πέρα, οι γονείς, οι μαθητές, η βάση των εκπαιδευτικών, αλλά και η πλειοψηφία των κοινοβουλευτικών κομμάτων, εκτός από το κυβερνών κόμμα (ΔΗΣΥ), έχουν σοβαρότατες επιφυλάξεις και διαφωνίες, ενώ φαίνεται να απορρίπτουν άμεσα τις εξετάσεις στα τετράμηνα. Μάλιστα η Επίτροπος Προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού ήταν πολύ έντονη και προέβη σε δεκάδες παρατηρήσεις και υποδείξεις, πράγμα που επιβεβαιώνει ότι δεν έγινε ουσιαστικός διάλογος.

Είπατε προηγουμένως ότι ο Υ.Π.Π. και η ΟΕΛΜΕΚ μαζί συνέταξαν τις προτάσεις. Ισχυρίζεστε ότι οι δύο αυτοί φορείς φέρουν την κύρια ευθύνη για την κατάσταση στην εκπαίδευση;

Ακούγοντας τον τελευταίο καιρό τόσο τον κ. Υπουργό όσο και τον πρόεδρο της ΟΕΛΜΕΚ, μου έρχεται στο νου η ρήση του Θ. Πάγκαλου, «Μαζί τα φάγαμε», παραποιώντας την λίγο φυσικά σε «Μαζί τα κάναμε». Για να μην ξεχνάμε πώς οδηγηθήκαμε σ’ αυτή την κατάσταση. Οτι οι κοινές προτάσεις Υ.Π.Π. – ΟΕΛΜΕΚ και εν τέλει η εφαρμογή τους μας έφεραν το άνοιγμα των σχολείων σε κατάσταση σοκ και πανικού. Δυστυχώς, η ΟΕΛΜΕΚ, διά του προέδρου της, πότε με την προσωπική του ιδιότητα και πότε μετά από κλήση του Υ.Π.Π. ήταν συνδιαμορφωτής. Αυτό μάλιστα αναγράφεται και στις επίσημες προτάσεις του υπουργείου, φέροντας και τις υπογραφές τους. Η Προοδευτική (και οι υπόλοιπες Κινήσεις, εκτός της «Αλλαγής» και «Νέας Κίνησης») προειδοποιούσαν, ζητούσαν επίμονα σύγκληση Παγκύπριας Συνδιάσκεψης για δυναμική αντίδραση. Η ΟΕΛΜΕΚ όταν το αντιλήφθηκε και κάτω από την πίεση του κλάδου, αναλώθηκε σε επιστολές, ανακοινώσεις και ατελέσφορες συναντήσεις με το υπουργείο που δεν οδηγούσαν πουθενά.

Εγινε πολύς λόγος για το πρόγραμμα αλφαβητισμού. Πόσο είναι το ποσοστό των αναλφάβητων παιδιών και πόσο σας προβληματίζει το γεγονός ότι έρχονται από το δημοτικό στο γυμνάσιο και μετά στο λύκειο αναλφάβητοι;

Δυστυχώς, το Υπουργείο επέλεξε να πλήξει την πιο ευάλωτη ομάδα του μαθητικού πληθυσμού, τους αναλφάβητους, με αποκλειστικό στόχο τον περιορισμό των δαπανών, διώχνοντας ουσιαστικά τα παιδιά από τον εκπαιδευτικό κορμό και «παρκάροντάς» τα στα Κρατικά Ινστιτούτα. Ακολουθώντας έναν υφέρπων ρατσισμό, το Υπουργείο Παιδείας στρέφεται στις συντηρητικές απόψεις κάποιων θεωρητικών της εκπαίδευσης του περασμένου αιώνα, όπου εισηγούνταν τη θεωρία του «σάπιου μήλου». Μόνο που εδώ δεν έχουμε σακούλες από μήλα για να αφαιρέσουμε τα σάπια και να μη χαλάσουν τα υπόλοιπα.

Εδώ έχουμε παιδιά με διάφορες και ιδιαίτερες ικανότητες και δυνατότητες και η όποια στήριξη και βοήθεια γίνεται εντός της σχολικής μονάδας και του υφιστάμενου Αναλυτικού Προγράμματος. Γύρω στα 1.500 παιδιά στη Μέση Εκπαίδευση θα επηρεαστούν από τις συντελούμενες ρυθμίσεις του Υπουργείου Παιδείας. Σίγουρα, ανάλογο είναι και το πρόβλημα στη Δημοτική Εκπαίδευση. Η Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως, εδώ ακριβώς στόχευε. Γι’ αυτό και τα Αναλυτικά Προγράμματα που είχαν εκπονηθεί είχαν ενιαίο χαρακτήρα, από το Δημοτικό μέχρι και το Λύκειο και μέσα από το περιεχόμενό τους αντιμετώπιζαν τη σχολική αποτυχία που κατ’ επέκταση θα απάλλασσε από την παραπαιδεία. Γι’ αυτό και ο διττός χαρακτηρισμός του ως ένα δημιουργικό και ανθρώπινο σχολείο για όλα τα παιδιά.

Αδιοριστία: Εχουμε κάποια εκτίμηση για το πόσοι εκπαιδευτικοί έμειναν εκτός; Συμμερίζεστε την άποψη του Υπουργού Παιδείας ότι υπάρχουν τόσες θέσεις όσες και οι ανάγκες;

Δυστυχώς, επιβεβαιώνονται πλήρως οι ανησυχίες που είχαμε εκφράσει για τη βεβιασμένη και πρόχειρη εφαρμογή των νέων Ωρολογίων Προγραμμάτων. Οπως είχαμε προειδοποιήσει, πολλοί συνάδελφοι με υπηρεσία πολλών ετών βιώνουν όχι απλώς εργασιακή ανασφάλεια, αλλά και το φάσμα της οριστικής εξόδου τους από το δημόσιο σχολείο. Ο αριθμός τους, για φέτος, ανέρχεται γύρω στους ογδόντα. Κοντά σ’ αυτούς φυσικά θα πρέπει να προστεθούν και αυτοί που έμειναν εκτός υπηρεσίας και τα δύο προηγούμενα χρόνια, που σίγουρα ανεβάζουν τον αριθμό σχεδόν στο τριπλάσιο. Συμμεριζόμαστε την άποψη του Υπουργού ότι «υπάρχουν τόσες θέσεις όσες και οι ανάγκες», με μια ειδοποιό διαφορά: ότι τις ανάγκες τις διαμορφώνει το ίδιο το υπουργείο.

---

Θέμα τάξης για τον κ. Υπουργό

Κατά καιρούς ασκήσατε έντονη κριτική στον Υπουργό Παιδείας. Νομίζετε ότι φέρει προσωπική ευθύνη για τα κακώς έχοντα στην εκπαίδευση και γενικότερα στην Παιδεία του τόπου;

Σίγουρα τα ζητήματα δεν είναι προσωπικά. Είναι βαθύτατα πολιτικά και απορρέουν από την κυβερνητική πολιτική. Είμαστε, όμως, ιδιαίτερα έντονοι απέναντι στον Υπουργό στις ευθύνες που του αναλογούν προσωπικά, όσον αφορά τις δύο εκθέσεις της Επιτρόπου Διοικήσεως.

Η μια που αφορά την ΠΣΕΜ και την πραξικοπηματική παραποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων και η άλλη που αφορά τον εκφοβισμό (bullying) στελέχους του Υ.Π.Π. σε πρώην πρόεδρο της ΠΣΕΜ.

Και οι δύο αφήνουν όχι απλά εκτεθειμένο το υπουργείο και τον πολιτικό προϊστάμενο, αλλά τίθεται θέμα τάξης για τον ίδιο τον Υπουργό. Η Επίτροπος με δύο αλλεπάλληλες εκθέσεις καταδεικνύει τις ευθύνες του υπουργείου, αλλά έμμεσα και του υπουργού για καλπονοθεία, συγκάλυψη, απαξίωση των θεσμών των Επιτρόπων, προστασία στους υπαίτιους. Η Επίτροπος παρουσιάζει με τα πιο έντονα χρώματα την ωμή, αντιδημοκρατική και αντιδεοντολογική παρέμβασή του. Ακόμα, αφήνει να νοηθεί ότι το υπουργείο καλύπτει ακραίες συμπεριφορές φανατισμού.

Μάλιστα στην Εκθεση της η Επίτροπος Διοικήσεως αναφέρει αυτολεξεί: «Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, αποδεδειγμένα αποτυγχάνει σ’ αυτά που το ίδιο επιδιώκει να εκπαιδεύσει τους μαθητές: το σεβασμό στα δικαιώματα των άλλων». Και ο υπουργός ακόμα διερωτάται αν έχει ευθύνες. Τι επιτέλους καθιστά κάποιον υπεύθυνο; Αντί αυτού, με αδέξιους και ερασιτεχνικούς χειρισμούς οδήγησε τα εκπαιδευτικά πράγματα σε ανυπέρβλητα αδιέξοδα και με τους γονείς, εκπαιδευτικούς και μαθητές σε διαρκή σύγκρουση.