Συγκροτεί έναν πολυσήμαντο και βαθύ ποιητικό, αλλά και εσωτερικό χώρο

Σημεία κοινού/ Ορίζοντας

Νίκη Παπαξενοφώντος, Θάλασσες τα πρωινά μυστικές (Σμίλη 2020)

Με την πρώτη ποιητική κατάθεσή της Θάλασσες τα πρωινά μυστικές, η Νίκη Παπαξενοφώντος συγκροτεί έναν πολυσήμαντο και βαθύ ποιητικό, αλλά και εσωτερικό χώρο. Πιο συγκεκριμένα, το ανά χείρας καλαίσθητο εκδοτικά βιβλίο αποτελεί μια σύνοψη ιδεών, εμπειριών και αισθημάτων που αναπηδούν από ιδιαίτερα προσωπικά βιώματα ερωτικής πλήρωσης, αλλά κυρίως μοναξιάς και απώλειας και συμπυκνώνουν αισθητικά όχι μόνο τη συναισθηματική ωρίμανση της ποιήτριας, αλλά και μια επώδυνη στροφή στο υπαρξιακό της υπέδαφος. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για μια αξιέπαινη πρώτη προσπάθεια, η οποία διαθέτει αφενός εσωτερική βιωματική συγκίνηση και αφετέρου πρωτοτυπία και δύναμη. Κι αυτό γιατί τα ποιήματα της εν λόγω συλλογής τείνουν να συνθέσουν το λυπημένο ημερολόγιο μιας προσωπικής, γυναικείας οδύσσειας, με κορυφαίες στιγμές, εικόνες επιβεβαιωτικές μιας προφανούς ή υφέρπουσας μοναξιάςˑ παράλληλα αποβλέπουν στη λογοτεχνική αποτύπωση μιας περιοχής του περιθωριοποιημένου γυναικείου εσωτερικού κόσμου και λόγου.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η υπαρξιακή αναζήτηση με παρούσα την ποιητικά γόνιμη αγωνία της φθοράς, του χρόνου και του θανάτου προοικονομεί με διαύγεια τον πυρήνα του ποιητικού στοχασμού, που αναπτύσσεται πολύτροπα στη συλλογή και εδράζεται στη σχέση τους με τον έρωτα, τη θνητότητα και τη γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα α) τα θέματα της διάψευσης των ονείρων, καθώς και των προσωπικών και συλλογικών αδιεξόδων, β) της σωματικής και ψυχολογικής φθοράς, γ) της γενικότερης ηθικής και πνευματικής έκπτωσης, δ) της αλλοτριωμένης, τραυματισμένης ενηλικίωσης σε σύγκριση πάντα με την ανόθευτη ερωτική παιδική-νεανική ηλικία, η οποία, ωστόσο, δεν αποτελεί λυτρωτική ουτοπία, αλλά επιβαρύνει τον ενήλικα με συναισθήματα άγχους, χρέους και ενοχής και τέλος ε) της αίσθησης της εγγύτητας του θανάτου και της σπαρακτικής απώλειας, δεσπόζουν στο βιβλίο και καταδεικνύουν αφενός έναν κόσμο αλλοτριωμένο με διαβρωμένο τον κοινωνικό ιστό, βυθισμένο στον ζόφο της καθημερινότητας και στην πνευματική καταβαράθρωση και αφετέρου έναν κόσμο δοξαστικό, εσωτερικό, ποιητικό, ερωτικό και αόρατο (κάτι που υποδηλώνει ο επιθετικός προσδιορισμός «μυστικές»στον τίτλο της συλλογής), που κείται πέρα από το προφανές και που ορίζεται από το απροσδόκητο και το θαύμαˑ θαύμα, μάλιστα, το οποίο σε αρκετά ποιήματα συντελείται με φόντο τη πολύσημη και πολύβαθη θάλασσα και ειδικότερα το μυστηριακά φωτεινό και συνάμα αναζωογονητικά ερωτικό Αιγαίο.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο επιτυχής, τις περισσότερες φορές, συνδυασμός της διαλεκτικής γλώσσας με τη δεσπόζουσα νεωτερική φόρμα του ελεύθερου στίχου (μοντερνιστικά πρότυπα της Παπαξενοφώντος είναι κυρίως ο Σεφέρης και ο Ελύτης), καθώς σε πολλά ποιήματα της συλλογής, γραμμένα στη νεοελληνική κοινή, η ποιήτρια δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει, στα σημεία που κρίνει ότι αυτό είναι απαραίτητο, διαλεκτικές λέξεις ή και φράσεις, επιχειρώντας να απελευθερώσει, να υποβάλει και να συγκινήσει. Σημειώνω, επίσης, εμφατικά τη λειτουργική αίσθηση της γλώσσας, την επίμονη γλωσσική επεξεργασία, τη συγκρατημένα αισιόδοξη ενατένιση της ζωής σε συνδυασμό με μια θυμοσοφική διάθεση, την ποιητική ενάργεια, αλλά και τη διάχυτη ερμητικότητα και σκοτεινότητα, τον βαθύ ερωτισμό σε ποικίλες εκφάνσεις και τέλος την εκδοτική αρτιότητα του βιβλίου, το οποίο κοσμείται στο εσωτερικό με έργα του Χαμπή Τσαγγάρη και στο εξώφυλλο με έργο της ίδιας της ποιήτριας.

Συνοψίζοντας, η πρώτη ποιητική κατάθεση της Νίκης Παπαξενοφώντος Θάλασσες τα πρωινά μυστικές αποκαλύπτει μια ποιήτρια που παρά το γεγονός ότι εκδίδει σε ώριμη ηλικία -ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό- διαθέτει και ευαισθησία και ταλέντο. Επιμέρους ενστάσεις για μερικά αναφομοίωτα ποιητικά δάνεια και για υπέρμετρη σε κάποια σημεία σκοτεινότητα και αοριστία υπάρχουν, ωστόσο, η συλλογή αυτή αποτελεί μια αξιόλογη και ειλικρινή ποιητική κατάθεση, η οποία μας αναγκάζει να περιμένουμε τη συνέχεια.

Παναγιώτης Νικολαΐδης

Η κριτική δημοσιεύτηκε  αρχικά στο ηλεκτρονικό πε­ριοδικο www.culturebook στις 22 Ιανουαρίου 2021