Ταξιδεύοντας στην Περιστερώνα

Λέξεις Κλειδιά:
Επαρχία Λευκωσίας
2.200 μόνιμοι κάτοικοι
Ποταμός Σερράχης
Καλλιέργεια σκόρδου
Γιώργος Σεφέρης
Πολυβολεία Β’ Παγκοσμίου.

 

Της Χριστίνας Γεωργίου

Η Περιστερώνα της επαρχίας Λευκωσίας απέχει μόλις 32 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα και τη συναντάει κανείς διασχίζοντας το δρόμο Λευκωσίας προς Τρόοδος. Έχει γειτονικά χωριά τον Αστρομερίτη, το Ακάκι, την Ορούντα και τις κατεχόμενες κοινότητες Κατωκοπιά και Αυλώνα.

Η Περιστερώνα είναι εμφανές ότι έχει άμεση σχέση με τα περιστέρια. Το περιστέρι ήταν το ιερό σύμβολο της Θεάς Αστάρτης, η οποία μετέπειτα ταυτίστηκε από τους Έλληνες ως η Θεά Αφροδίτη, στην ελληνική μυθολογία. Υποστηρίζεται ακόμα ότι στην περιοχή υπήρχαν και ακόμα υπάρχουν αρκετές φωλιές περιστεριών, με τα ίδια να πετούν στον ουρανό της Περιστερώνας, δίνοντας ζωντάνια και αρμονία.

 

 

 

Ο κόσμος της Περιστερώνας
Στην Περιστερώνα, σύμφωνα με τον κοινοτάρχη Παντελή Κακουλλή, κάποιοι ασχολούνται με τις μικρές τους βιοτεχνίες, όπως την αρτοποιία και την παρασκευή παραδοσιακών εδεσμάτων, κάποιοι με την κτηνοτροφία, άλλοι με την τέχνη της ξυλουργίας και κάποιοι άλλοι δουλεύουν στα εστιατόρια και στις καφετέριες που υπάρχουν στο χωριό. Ο Παντελής Κακουλλής εξέφρασε τη λύπη του για το φαινόμενο της αστυφιλίας που, όπως τόνισε, παρουσιάζεται έντονα στην κοινότητα. Ο κύριος λόγος είναι ότι η μισή γη είναι τουρκοκυπριακή και αυτό λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για τους νέους. «Παρόλο που υπάρχουν όλες οι απαραίτητες υπηρεσίες στην κοινότητα, εντούτοις οι νέοι δεν μένουν ακόμα κοντά μας. Προσπαθούμε να τους δώσουμε περισσότερα κίνητρα μέσω της κυβέρνησης, ώστε να υπάρξουν κάποια σχέδια για να παραμένουν».

Τα δύο μνημεία ως ειρηνική συνύπαρξη

Η Περιστερώνα ήταν μικτό χωριό και μάλιστα πριν τα γεγονότα του 1963 κατοικούσαν στην κοινότητα 400 περίπου Τουρκοκύπριοι και 700 Ελληνοκύπριοι. Μάλιστα, μέχρι σήμερα διασώζεται το Μουσουλμανικό Τζαμί, κτίσματος 18ου αιώνα. Είναι κτισμένο στο κέντρο της κοινότητας, δίπλα από την Ορθόδοξη Βυζαντινή Εκκλησία των Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνα. Ο Ανδρέας Κακουλλής ανέφερε στις «Πολύχρωμες Πτήσεις» ότι ανέκαθεν αυτά τα δύο μνημεία αποτελούσαν σημεία αναφοράς μίας ειρηνικής συνύπαρξης. «Το τζαμί είναι ένα μοναδικό κτίσμα με δύο εξώστες και σε όλες τις απεικονίσεις, στα γραμματόσημα, σε φωτογραφίες και σε ό,τι έχει να κάνει με το χωριό Περιστερώνα φαίνεται η Βυζαντινή Εκκλησία δίπλα στο τζαμί».

Η Εκκλησία των Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνα είναι ένας πετρόκτιστος ναός με πέντε θόλους, κτίσματος του 12ου αιώνα. «Είναι τοπικοί Άγιοι και σύμφωνα με το συναξάρι τους ήρθαν τα λείψανά τους στην Περιστερώνα από τη Μικρά Ασία». Επίσης, στο χωριό γιορτάζεται πανηγυρικά η Κυριακή των Βαΐων που γιορταζόταν στη Μόρφου.

 

Το πέρασμα του Σεφέρη… στην Περιστερώνα

Ο Έλληνας νομπελίστας, ποιητής και διπλωμάτης Γιώργος Σεφέρης, μεταξύ του 1953-1955 βρέθηκε στην Κύπρο τρεις φορές, συναντώντας τον κόσμο του νησιού, ανθρώπους του πνεύματος και μη, τραβώντας φωτογραφίες και γράφοντας ποιήματα εμπνευσμένα από όσα είδε στην Κύπρο. Επισκεπτόμενος και την Περιστερώνα τον Σεπτέμβριο του 1954, ο Σεφέρης φωτογράφισε μία ξεχωριστή στιγμή των κατοίκων του χωριού σ’ ένα καφενείο συνδυάζοντάς την με ποιήματα. «Ξεκίνημα από Βαρώσια. Περιστερώνα. Εκκλησιά Αγίου Ιλαρίωνα και Αγίου Βαρνάβα. Ωραία πόρτα· ξύλινη, σκαλιστή. Κασέλα με καπάκι ζωγραφιστό από μέσα -πολιορκία. Γέρος που έστριβε σπάγκο: Χριστόδουλος Χατζηφώτης».

Ο Σερράχης και η εύφορη γη της Περιστερώνας

Η κοινότητα είναι κτισμένη κοντά στη δυτική όχθη του ομώνυμου ποταμού, που είναι παραπόταμος του Σερράχη, σε υψόμετρο 230 μέτρων. Ο κοινοτάρχης Παντελής Κακουλλής ανέφερε ότι τα νερά του ποταμού ωφελούν τόσο τις γύρω περιοχής όσο και την Περιστερώνα. «Η γη της Περιστερώνας είναι πολύ εύφορη. Οι γεωργοί μας καλλιεργούν ποικιλία γεωργικών προϊόντων όπως εσπεριδοειδή, φασόλια, πατάτες, ρεβίθια, σιτηρά και φυσικά τα σκόρδα».

Ο Ηλίας Χατζηστυλλής ασχολείται με την καλλιέργεια του σκόρδου εδώ και 20 χρόνια και, όπως είπε, συνεχίζει την παράδοση των γονιών του. «Είναι γνωστό ότι οι θεραπευτικές ικανότητες του σκόρδου είναι πολλές, προπάντων για χρόνιες παθήσεις, λοιμώξεις και σοβαρές ασθένειες. Σκέψου ότι αν τεμαχίσεις μία σκελίδα του, για πέντε δευτερόλεπτα, σε ακτίνα 5-6 εκατοστά, εξαφανίζονται τα πάντα. Φαντάσου τι γίνεται στον οργανισμό όταν γίνεται συστηματική κατανάλωση».

Φυσικά, όπως είπε, δεν παύει να υπάρχει η αρνητική πλευρά του σκόρδου, που δεν είναι άλλη από την κακή οσμή του και αυτό είναι κυρίως που κάνει τον κόσμο να αποφεύγει την κατανάλωση σκόρδου, σημείωσε.

 

Μια βόλτα στο καφενείο

Εκείνη τη μέρα απέναντι από την κεντρική εκκλησία του χωριού συναντήσαμε παλιούς γεωργούς, συνταξιούχους πια, οι οποίοι μίλησαν για την ασχολία τους και γενικότερα για τη ζωή ενός συνταξιούχου της Περιστερώνας. Ο Στέλιος Χαραλάμπους από την Κατωκοπιά μένει στην Περιστερώνα εδώ και 42 χρόνια και όπως είπε ασχολείται μέχρι σήμερα με αυτό που δραστηριοποιούνταν από πολύ μικρός· με τη γεωργία. «Έχω λίγες καλλιέργειες σ’ ένα κομμάτι ελεύθερης γης στην Κατωκοπιά». Τώρα όμως, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, άρχισε δειλά-δειλά να αποχωρεί από το επάγγελμα λόγω ηλικίας. «Τα παιδιά μου με βοηθάνε και αυτό είναι τρομερά σημαντικό, γιατί έχω τη συμπαράσταση και τη δύναμη να ασχολούμαι έστω και για λίγο. Εξάλλου, είναι καλό να μαθαίνουν και αυτή την ασχολία».

 

Πίσω στο χρόνο

Η Μαρία Χρυσάνθου, κάτοικος της Περιστερώνας, βγήκε από το σχολείο στα δώδεκά της χρόνια για να βοηθά τον πατέρα της στα χωράφια. Είπε μάλιστα ότι μεταξύ άλλων καλλιεργειών και ασχολιών, οι γυναίκες παλιότερα στην Περιστερώνα ασχολούνταν και με την εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «ήταν το κάτι άλλο εκείνο το πράγμα, να το δεις δεν θα το ξεχάσεις ποτέ σου», και συνέχισε: «Κάθε χρόνο, στις 25 Μαρτίου, πιάναμε το καματερό, το αναγιώναμε, τζαι έρκετουν άνθρωπος από την Λάπηθο και από την Κακοπετριά και έβγαζε το μετάξι στην Περιστερώνα. Στις 40 μέρες κιτρίνιζε και μεγάλωνε και γινόταν άσπρο, κάνοντας την κουκούλα του. Χρειαζόταν να βάλουμε στην κουκούλα του ή ελιά, ή ροδιά, ή και μαύρη ζιζιφκιά».

 

Τα ενδιαφέροντα του χωριού

Στην κοινότητα ο επισκέπτης μπορεί να δει και τα πολυβολεία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του Πολέμου κατασκευάστηκαν και στην Κύπρο, στρατιωτικά αεροδρόμια, μεταξύ άλλων και στην περιοχή μεταξύ της Περιστερώνας και του Αστρομερίτη. «Το αεροδρόμιο το προστάτευαν αντιαεροπορικά πολυβολεία. Είναι φοβερά κτίσματα με μπετόν αρμέ και τρεις πολεμίστρες για να βγαίνουν τα πολυβόλα. Ο κόσμος τα λέει “κούκους”, επειδή είναι στρογγυλά», εξήγησε ο Ανδρέας Κακουλλής.

Ο Ανδρέας Χριστοφορίδης, κάτοικος της Περιστερώνας, ανέφερε ότι ο επισκέπτης στο χωριό μπορεί να θαυμάσει τη γέφυρα του ποταμού Σερράχη. Κτίστηκε το 1905, από σκληρή πέτρα, πουρόπετρα και έχει καμάρες. Ο κ. Ανδρέας πρόσθεσε ότι παράλληλα με τον ποταμό Σερράχη υπήρχαν πέντε σειρές λάκκων υπογείως, οι οποίες αποτελούσαν τα ονομαζόμενα λαγούμια. Όπως πληροφορηθήκαμε ένα από αυτά, το λαγούμι του «Ρασσίτη», ξεκίνησε από πέρσι να βγάζει νερό.

 

Η άποψη ενός νεαρού Περιστερωνίτη

Ο κοινοτάρχης, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στην περσινή τους ιδέα να πραγματοποιήσουν στην κοινότητα ένα φεστιβάλ με πρωταγωνιστή το οφτό κλέφτικο, μιας και πολλοί επισκέπτονται την Περιστερώνα για να φάνε το παραδοσιακό αυτό φαγητό.

Βολτάροντας στους δρόμους της Περιστερώνας συναντήσαμε τον νεαρό Αντρέα Ανδρέου έξω από τον φημισμένο τόπο που συχνάζουν τόσο ντόπιοι επισκέπτες όσο και περαστικοί τρώγοντας αυθεντικό, παραδοσιακό οφτό κλέφτικο. Ο Ανδρέας είναι 23 ετών και βοηθά στο εστιατόριο «Πορφύριος» από τον καιρό που αποστρατεύτηκε. Φαινόταν στα μάτια του πόσο περήφανος ένιωθε που εργάζεται σε ένα χώρο γεμάτο ιστορία, συνεχίζοντας την  και την ιδέα που είχαν πριν 33 χρόνια οι συγγενείς του, υπεύθυνοι του εστιατορίου.

Ο Αντρέας πρόσθεσε ότι η τέχνη του παραδοσιακού ψησίματος και σερβιρίσματος του συρτού οφτού χάνεται με το πέρασμα του καιρού, γι’ αυτό, όπως είπε, αισθάνεται ευγνώμων που εργάζεται σε τέτοια δουλειά. Ανέφερε ακόμα πως το ότι δουλεύει στο χωριό, είναι πολύ σημαντικό γιατί δε θα χρειαζόταν να μετακομίσει σε μεγάλες πόλεις για εργασία. Υποστήριξε ότι η απλότητα του κόσμου και η ησυχία του χωριού είναι τα επιπλέον στοιχεία που τον κάνουν να παραμένει στην Περιστερώνα.

 

Περί πολιτιστικών…
Στην κοινότητα οι νέοι, όπως είπαν οι κάτοικοι, έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν και με το ποδόσφαιρο, εφόσον το γήπεδο στην Περιστερώνα προσφέρεται για αθλήματα, φιλοξενώντας και προσωρινά την έδρα της Δόξας Κατωκοπιάς. Υπάρχει ακόμα και το σωματείο ΟΧΕΝ Περιστερώνας (Ορθόδοξη Χριστιανική Ένωση Νεολαίας Περιστερώνας), που διατηρεί ποδοσφαιρικές ομάδες δραστηριοποιώντας τους νέους.

Στις εκδηλώσεις τόσο του χωριού όσο και των γειτονικών χωριών παρουσιάζεται και το Χορευτικό Συγκρότημα Περιστερώνας, το οποίο εμπλουτίζει τις πολιτιστικές εκδηλώσεις τους. Λειτουργεί πάνω από δέκα χρόνια διασκεδάζοντας μικρούς και μεγάλους με τους κυπριακούς, ελληνικούς και δημοτικούς χορούς, με τη βοήθεια του χοροδιδασκάλου Ανδρέα Κιτρομηλίδη.

Εκ μέρους του συγκροτήματος, η Άννα Χαραλάμπους ανέφερε ότι η ομάδα τους αποτελείται κυρίως από άτομα ηλικίας άνω των 30 ετών. Είπε χαρακτηριστικά ότι δυστυχώς αυτό που διαπιστώνει είναι ότι λόγω της αλλαγής της κουλτούρας των νέων δεν προτιμούν να μαθαίνουν παραδοσιακούς χορούς. «Όμως τα πράγματα, ευτυχώς, έχουν αλλάξει, με την περσινή προσπάθειά μας να δραστηριοποιήσουμε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου στο χορευτικό συγκρότημα. Είναι χαρά μας να δρα το συγκεκριμένο συγκρότημα, γιατί η ομάδα αυτή κτίστηκε με πολλή αγάπη και αυτό φαίνεται πάντα σε κάθε μας παρουσία», σημείωσε.

Η θεατρική ομάδα της Περιστερώνας λειτουργεί εδώ και πέντε χρόνια στοχεύοντας στον εθελοντισμό. Εκ μέρους της ομάδας, η Μαρία Χατζηστυλλή ανέφερε ότι μέσα από την αγάπη που δείχνουν για το θέατρο διατηρούν και προβάλλουν παράλληλα και τον πολιτισμό. Όλα τα καθαρά έσοδα των παραστάσεων δίνονται για φιλανθρωπικό σκοπό εντός και εκτός της κοινότητας.

Στις 11 και 12 Μαΐου θα ανέβει η παράσταση «Η τελετή», μια μαύρη κωμωδία του Παύλου Μάτεσι, σε σκηνοθεσία της Μυρσίνης Χριστοδούλου και του Στέλιου Καλλιστράτη.