Ανάλυση: Η Τουρκία βελτιώνει τα εργαλεία του διαλόγου και τα διαπραγματευτικά της χαρτιά με την Ε.Ε.

Η Τουρκία βελτιώνει τα εργαλεία του διαλόγου και τα διαπραγματευτικά της χαρτιά με την Ε.Ε.

Τα εσωτερικά ζητήματα της Τουρκίας επηρεάζουν την εξωτερική της πολιτική

Του Κωστή Πιτσιλλούδη

Δεν αναμένεται να ληφθούν αποφάσεις που να αλλάζουν το υφιστάμενο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της ΕΕ (25 – 26 Μαρτίου), τονίζουν σε δηλώσεις τους στη «Χ» δύο ακαδημαϊκοί των θεωρητικών επιστημών.

Σημειώνουν ότι η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιδιώξουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, ενώ αναφέρουν παράλληλα και ποια θα είναι η επίδραση αυτών των ενεργειών. Αναλύουν, επίσης, την πολιτική και οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία και πώς επηρεάζει την εξωτερική της πολιτική, ιδιαίτερα στο Κυπριακό.

 

Χούμπερτ Φάουστμαν: Η ΕΕ θα παράσχει βοήθεια σε Ελλάδα και Κύπρο με φειδώ

«Μετά την εκλογή του νέου Αμερικανού Προέδρου, η Τουρκία έχει αλλάξει την εξωτερική της πολιτική πραγματοποιώντας προσεκτικές κινήσεις και “παίζοντας” με τους κανόνες», ανέφερε στη «Χ» ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και επικεφαλής του ιδρύματος Φρίντριχ Έμπερτ, δρ Χούμπερτ Φάουστμαν.

Τόνισε ότι η Τουρκία στην παρούσα φάση επιζητά να «γευτεί» τους καρπούς τόσο της επιθετικής της πολιτικής που εκδηλώθηκε κατά τα τελευταία δύο χρόνια στην Κύπρο, στην Ελλάδα, στη Λιβύη και στην παρέμβασή της στη σύρραξη Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, όσο και της ήπιας πολιτικής που ακολουθεί τους τελευταίους μήνες.

 

Με τις επιπτώσεις που έχει υποστεί από αυτήν την πολιτική να είναι μηδαμινές, πρόσθεσε ο δρ Φάουστμαν, η Τουρκία βελτιώνει τα εργαλεία του διαλόγου και τα διαπραγματευτικά της χαρτιά.

 

Αναφερόμενος στο κυρίως αίτιο που οδήγησε στην επιθετική πολιτική της Τουρκίας, τόνισε ότι η κυβέρνηση είχε ως στόχο να ανεβάσει τη δημοτικότητά της, καθώς τα εσωτερικά ζητήματα που είχε και έχει να αντιμετωπίσει είναι πολλά και πολυδιάστατα.

 

«Υπάρχει οικονομικό ζήτημα στην Τουρκία, όπου με το ξέσπασμα της πανδημίας οξύνθηκε και ήταν ένας από τους κυριότερους λόγους που οδήγησε την τουρκική κυβέρνηση να προβεί στην επιθετική της πολιτική, μέχρι και λίγο πριν την εκλογή του νέου Προέδρου των ΗΠΑ». Ερωτηθείς ποιο ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει η ΕΕ στις εξελίξεις στην Αν. Μεσόγειο, ο δρ Φάουστμαν απάντησε ότι θα έχει το ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ Κύπρου – Τουρκίας και ευρύτερα στην περιοχή της Αν. Μεσογείου.

 

Αναφερόμενος στη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, υπογράμμισε ότι δεν αναμένεται να λάβει κυρώσεις κατά της Τουρκίας, καθώς θα λάβει υπόψιν ότι επίκειται η Πενταμερής. «Θεωρώ ότι η ΕΕ θα παράσχει βοήθεια σε Ελλάδα και Κύπρο με φειδώ, καθώς θέλει να κρατήσει τις σχέσεις της με την Τουρκία σε ικανοποιητικά επίπεδα για μία σειρά από λόγους, όπως οι οικονομικές τους σχέσεις αλλά και το μεταναστευτικό ζήτημα», εξήγησε.

 

«Δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για εξεύρεση λύσης στην παρούσα φάση»

Όσον αφορά την Πενταμερή, ο δρ Φάουστμαν ανέφερε ότι δεν αναμένει να επιφέρει κάποια ραγδαία εξέλιξη στο Κυπριακό. «Νομίζω ότι στην Πενταμερή θα συζητηθούν επιμέρους ζητήματα, όπως τα Βαρώσια και το αεροδρόμιο Ερτσιάν και όχι το Κυπριακό στην ολότητά του. Η Τουρκία, οι Τ/κ, αλλά και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θεωρώ ότι δεν ενδιαφέρονται πραγματικά για την εξεύρεση μίας λύσης στην παρούσα φάση», πρόσθεσε.

Εξέφρασε την άποψη ότι -αν και δύσκολα θα γίνει πιστευτός- ο κ. Αναστασιάδης θα θέσει στο τραπέζι τη λύση ΔΔΟ και από την πλευρά τους η Τουρκία και οι Τ/κ θα θέσουν τη χαλαρή ομοσπονδία και όχι τη λύση δύο κρατών, για πολιτικό ελιγμό.

Ο δρ Φάουστμαν έθιξε και το ζήτημα του συρματοπλέγματος τονίζοντας ότι ήταν μία συμβολική ενέργεια η οποία δεν ήταν έξυπνη κίνηση. «Δεν νομίζω να είναι μία έξυπνη ενέργεια και δεν καταλαβαίνω πού αποσκοπεί. Εάν είναι για να αποκόψει την είσοδο ατόμων από τα κατεχόμενα, πολύ απλά δεν μπορεί να γίνει με ένα συρματόπλεγμα 10 – 12 χλμ. Το συρματόπλεγμα μόνο ζημιά στους αγρότες μπορεί να προκαλέσει», δήλωσε.

 

Νίκος Μούδουρος: Το τουρκικό κράτος έχει μεταφερθεί στον πυρήνα της κοινωνικής ζωής των Τ/κ

 

 

«Στη βάση των σημερινών δεδομένων, τα οποία αφορούν στις δημόσιες τοποθετήσεις της Άγκυρας και της τ/κ ηγεσίας, δεν υπάρχει ισχυρή ελπίδα για κατάληξη σε μια ομοσπονδιακή λύση», ανέφερε στη «Χαραυγή» ο λέκτορας στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Νίκος Μούδουρος. Πρόσθεσε ότι η Άγκυρα φαίνεται να εισέρχεται σε μια φάση ιδεολογικής απονομιμοποίησης της ομοσπονδίας στην Κύπρο αξιοποιώντας μάλιστα διαφορετικές δομές και δρώντες εξουσίας εντός της τ/κ κοινότητας και εξήγησε ότι όλα τα προαναφερθέντα «ντύνονται» με την προώθηση της αντίληψης ότι η συμβίωση των δύο κοινοτήτων είναι ανέφικτη, κυρίως λόγω της άρνησης διαμοιρασμού της εξουσίας από ένα μέρος της ε/κ πολιτικής ελίτ. Παρατήρησε επίσης ότι με αυτόν τον τρόπο γίνεται προσπάθεια για να ενισχυθούν περαιτέρω δυναμικές με πιο έντονο το διχοτομικό στοιχείο, χωρίς να σημαίνει ότι μέσα από την Πενταμερή αυτές οι δυναμικές θα ολοκληρωθούν χωρίς προβλήματα και αντιστάσεις. «Είναι όμως γεγονός ότι η ιδέα για το εφικτό μιας ομοσπονδιακής λύσης στην Κύπρο δέχεται σφοδρές πιέσεις από διάφορους κύκλους εξουσίας στον περίγυρο του Ερντογάν», συμπλήρωσε.

Ερωτηθείς πώς χαρακτηρίζει την επικρατούσα πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας, ο δρ Μούδουρος απάντησε ότι η Τουρκία βρίσκεται σε μία μεταβατική περίοδο με κύριο χαρακτηριστικό την κοινωνική πόλωση και την οικονομική αποσταθεροποίηση, ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016. «Στο προαναφερθέν πλαίσιο ξεχωρίζει η προσπάθεια της εξουσίας να αναδιαμορφώσει τις πολιτικές συμμαχίες με στόχο την αναπαραγωγή της, κάτι που εκφράζεται στις έντονες διεργασίες τόσο εντός του μπλοκ εξουσίας, όσο και στον τρόπο με τον οποίο η ίδια η εξουσία χειρίζεται την αντιπολίτευση», πρόσθεσε. Επεσήμανε ότι το επόμενο χρονικό διάστημα θα είναι ουσιαστικά μία περίοδος διεργασιών με στόχο την απονομιμοποίηση του κουρδικού κινήματος και την πίεση ενάντια στην αντιπολίτευση με άξονα το Κουρδικό και παρατήρησε ότι στις ίδιες δυναμικές θα μπορούσαμε να εντάξουμε και τους σχεδιασμούς για ένα νέο δημοψήφισμα αλλαγής του Συντάγματος, εξέλιξη που τροχοδρομείται ήδη από τις εξαγγελίες για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του δικαστικού συστήματος. «Όλα αυτά έχουν στόχο την ομαλοποίηση του πολιτικού συστήματος, κατοχυρώνοντας όμως τις βασικές ιδεολογικές γραμμές και οικονομικούς προσανατολισμούς που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια», ανέφερε και τόνισε ότι οι συγκεκριμένες αλλαγές στο εσωτερικό της Τουρκίας ήδη καταγράφονται με πολύ έντονο τρόπο και στα κατεχόμενα.

 

Έντονες αντιδράσεις από την τουρκοκυπριακή κοινότητα

Η στάση της Τουρκίας, είπε ο Ν. Μούδουρος, πέρα και έξω από τα τυπικά και επίσημα πλαίσια των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί φαίνεται να αναπτύσσει νέες μορφές διακυβέρνησης των κατεχομένων και αυτή η πολιτική που καταγράφεται, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά, παραπέμπει στη διαχείριση ενός «τουρκικού νομού» -μιας «περιοχής προσαρτημένης» στο πολιτικό σώμα της Τουρκίας.

«Αυτή η δυναμική από τη μια δημιουργεί έντονες αντιδράσεις από μέρη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, αλλά από την άλλη όντως περιθωριοποιεί τη δυναμικότητα της αντιπολίτευσης των Τουρκοκυπρίων. Το τουρκικό κράτος έχει μεταφερθεί στον πυρήνα της κοινωνικής ζωής των Τουρκοκυπρίων σχεδόν με όλους τους θεσμούς του και τις δομές. Αυτό το στοιχείο αλλάζει άρδην το ισοζύγιο πολιτικών ισορροπιών και φέρνει την Τουρκία ακριβώς “δίπλα” από την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Παράλληλα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ενίσχυση μιας πολιτικής που αντιλαμβάνεται τα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη ως ένα “τουρκικό νομό” πολλαπλασιάζει και τα φαινόμενα εισαγωγής της πολιτικής και πολιτισμικής πόλωσης της Τουρκίας στην Κύπρο και την τ/κ κοινότητα. Επομένως, αυξάνονται δραστικά εκείνα τα ιδεολογικά και πολιτισμικά στοιχεία που αποξενώνουν τους Τουρκοκυπρίους από την ίδια τους την πατρίδα. Η ίδια η οικονομική εξάρτηση έχει μεγιστοποιήσει την παρέμβαση της Άγκυρας και σε τομείς όπως ο Πολιτισμός και η Εκπαίδευση. Υπάρχει μια πιεστική κοινωνική μηχανική αλλαγής του κοσμικού DNA των Τουρκοκυπρίων, κάτι που δημιουργεί αντιδράσεις. Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα σχεδιάζει και παρεμβάσεις εναντίον των δυναμικών μερών του κοινωνικού κινήματος της αντιπολίτευσης των Τουρκοκυπρίων, που είναι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις. Συνεπώς θα μπορούσαμε να συμπεραίνουμε ότι οι σχέσεις Τουρκίας – Τουρκοκυπρίων εισήλθαν σε ένα νέο πλαίσιο, που σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση αποτελούν τα κύρια προβλήματα επιβίωσης των Τουρκοκυπρίων», εξήγησε.

 

Πρέπει να αναμένουμε εξελίξεις στην Πενταμερή

 

Αναφερόμενος στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, ο Ν. Μούδουρος τόνισε ότι θα πρέπει να αναμένονται εξελίξεις, ωστόσο παραμένουν ισχυρά ερωτηματικά στο κατά πόσον αυτές οι εξελίξεις θα αλλάξουν δραματικά το υφιστάμενο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων. Τόνισε ότι εδώ και πάρα πολλά χρόνια η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ δεν αποτελεί ζήτημα συζητήσεων, προσθέτοντας πως η ίδια η Άγκυρα διεκδικεί τη σταθεροποίηση των σχέσεών της με την ΕΕ περισσότερο ως ένας στρατηγικός εταίρος, εκπρόσωπος ενός «διαφορετικού κόσμου – πολιτικού συστήματος». «Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσει και τις πρόσφατες εξαγγελίες οικονομικών μεταρρυθμίσεων, γιατί αντιλαμβάνεται ότι η αναπαραγωγή του μοντέλου συσσώρευσης που ακολουθεί απαιτεί τη σταθεροποίηση της ροής ξένου κεφαλαίου γενικότερα από τη Δύση. Είναι γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο που από το τέλος του 2020 και μετά η τουρκική κυβέρνηση έδωσε ιδιαίτερο βάρος στις επαφές της με τη Γερμανία και άλλα κέντρα εξουσίας στην ΕΕ», ανέφερε. Ταυτόχρονα, κατέληξε ο Ν. Μούδουρος, συνυπολογίζει μια λεπτή ισορροπία: Πώς και με ποιους τρόπους οι αντιδράσεις της ΕΕ στα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου μπορούν να αποσταθεροποιήσουν την οικονομική της κατάσταση. «Σε αυτό το δίλημμα τα σενάρια είναι πολυσύνθετα. Στο παρόν στάδιο φαίνεται ότι η Τουρκία δεν είναι έτοιμη να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται γενικά την περιοχή της Αν. Μεσογείου», κατέληξε.