Η γνώση είναι µέσο πρόληψης της βίας, ενώ η άγνοια είναι επικίνδυνη

Όλο και πιο τραγικές πτυχές αποκαλύπτονται µέσα από την έρευνα στην υπόθεση του θανάτου των τριών παιδιών στην Πάτρα, που εδώ και πολλές µέρες συγκλονίζει το πανελλήνιο και όχι µόνο. Και το ότι η ίδια η µητέρα των τριών κοριτσιών συνελήφθηκε και αντιµετωπίζει την κατηγορία της ανθρωποκτονίας, προσδίδει στην όλη υπόθεση άλλες πιο τραγικές διαστάσεις.

Η έρευνα έδειξε ότι υπήρχε βία στην οικογένεια, είχε γίνει καταγγελία για κακοποίηση, τουλάχιστο της µικρής Τζωρτζίνας, χωρίς όµως, απ’ ό,τι διαφάνηκε, να απασχολήσει στο βαθµό που θα έπρεπε τις αρµόδιες Αρχές. Το κοριτσάκι µάλιστα είχε αποτυπώσει κάποια σκληρά βιώµατά του σε ζωγραφιές, οι οποίες εκ των υστέρων αποτέλεσαν αντικείµενο µελέτης και εξαγωγής υποβοηθητικών συµπερασµάτων από ειδικούς.

Η περίπτωση της Πάτρας κτυπά ένα ακόµα καµπανάκι για την ενδοοικογενειακή βία και ιδιαίτερα την κακοποίηση παιδιών αλλά και το σοβαρό έλλειµμα που ακόµα υπάρχει και στην Κύπρο σε ό,τι αφορά την ενηµέρωση και την ευαισθητοποίηση που θα µπορούσαν να λειτουργήσουν καταλυτικά στην έγκαιρη αντιµετώπιση τέτοιου είδους τραγικών καταστάσεων και κυρίως στην πρόληψή τους.

Σε αυτόν τον τοµέα σηµαντικό είναι το έργο που επιτελεί το µη κερδοσκοπικό σωµατείο ΙΡΙΣ που ιδρύθηκε σχετικά πρόσφατα από τη Ράνια Ευριπίδου, γνωστή εδώ και αρκετά χρόνια για τους δυναµικούς αγώνες της ενάντια σε κάθε µορφής βία στηρίζοντας ψυχολογικά, νοµικά και µε κάθε άλλο τρόπο άτοµα που έχουν υποστεί ή υφίστανται οποιαδήποτε µορφή βίας.

Ενηµέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση

Στους στόχους του σωµατείου, µας ανέφερε η Ράνια Ευριπίδου, είναι και η προώθηση πολιτικών και νοµοθεσιών για την πρόληψη και καταστολή εγκληµάτων βίας, η αντιµετώπιση και υποστήριξη των θυµάτων µέσω ορθών διαδικασιών, η ευαισθητοποίηση και αλλαγή νοοτροπίας της κοινωνίας και της πολιτείας για θέµατα βίας. Αυτό γίνεται µε την προώθηση ενηµερωτικού υλικού, τη διεξαγωγή εκδηλώσεων και διαλέξεων αλλά και τη συνέργεια µε διάφορους φορείς. Τονίζοντας ότι επείγει η άµεση και συστηµατική εκστρατεία ενηµέρωσης για όλες τις µορφές βίας, υποδεικνύει ότι «µε τα τόσα εγκλήµατα που αποκαλύπτονται καθηµερινά, ο κόσµος έχει συνηθίσει να παρακολουθεί πλέον τη βία σαν κάτι φυσιολογικό και αυτό είναι πολύ ανησυχητικό».

Τονίζοντας ότι το βασικό ζητούµενο είναι «µέσα από την ενηµέρωση να γίνεται πρόληψη και αποτροπή της επανάληψης περιστατικών βίας», η κα Ευριπίδου σηµειώνει χαρακτηριστικά: «Η γνώση είναι πρόληψη, ενώ η άγνοια πολύ επικίνδυνη, γι’ αυτό όταν αφορά παιδιά, οφείλουµε να γνωρίζουµε τα βασικά».

Επισηµαίνοντας ότι µερικοί γονείς χρησιµοποιούν τον εκφοβισµό ως µέσο διαπαιδαγώγησης, κατακρίνοντας ή υποτιµώντας τη νοηµοσύνη του παιδιού λέγοντας π.χ. «θα σε εγκαταλείψω αν δεν ακούς» ή «ο φίλος σου είναι καλύτερος από σένα», ή «δεν αξίζεις», υποδεικνύει ότι «αν γνώριζαν τι επιπτώσεις µπορεί να έχουν όλα αυτά στη ζωή ενός παιδιού, ίσως να µην τα έλεγαν ποτέ».

Καταθέτοντας τη διαπίστωση ότι ακόµα και τώρα που γνωρίζουµε την πραγµατική διάσταση του προβλήµατος της βίας υστερούµε σαν κράτος και σαν κοινωνία στον τοµέα της εκπαίδευσης όχι µόνο γονιών και παιδιών αλλά και εκπαιδευτικών και δικαστών και γενικότερα ατόµων που ασχολούνται µε θέµατα βίας, η πρόεδρος του ΙΡΙΣ εκφράζει την πεποίθηση ότι «αν υπήρχε η σωστή εκπαίδευση, ο καθένας θα ήταν γνώστης της βίας και των επιπτώσεών της και από το πόστο του ο καθένας θα µπορούσε να την αντιµετωπίσει όπως της αξίζει, στηρίζοντας µε αξιοπρέπεια και ισοτιµία τα θύµατα».

Η εικαστική ψυχοθεραπεία σπάζει τη σιωπή των παιδιών 

Αν και ολοένα περισσότερα περιστατικά σεξουαλικής ή άλλης κακοποίησης παιδιών βλέπουν το φως της δηµοσιότητας, το φαινόµενο στη χώρα µας εξακολουθεί να µην παίρνει τις πρέπουσες διαστάσεις. Αυτό αναφέρει η εικαστική ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Ιωάννου, επισηµαίνοντας ότι «τα παιδιά που βιώνουν την όποια κακοποίηση, παρουσιάζουν πολλές φορές δυσκολίες στο σχολείο, ενώ µπορεί να εµφανίσουν και ψυχοσωµατικά συµπτώµατα, αισθήµατα ντροπής και χαµηλή αυτοεκτίµηση».

Η εικαστική ψυχοθεραπεία, όπως µας εξηγεί, χρησιµοποιείται όλο και περισσότερο για την αντιµετώπιση των σεξουαλικά κακοποιηµένων παιδιών. Πρόκειται για µια «αποτελεσµατική παρέµβαση για τη θεραπεία των διαταραχών του τραύµατος που έχει τεκµηριωθεί µέσα από διάφορες µελέτες εδώ και δεκαετίες και συχνά αποτελεί την πρωταρχική µορφή θεραπείας σε παιδιά που αναρρώνουν από σωµατική, ή σεξουαλική, ή λεκτική κακοποίηση και παραµέληση». Ένα από τα πλεονεκτήµατα που συναντάµε στην εικαστική θεραπεία, όπως αναφέρει η κα Ιωάννου, είναι ότι εκφράζονται σκέψεις και συναισθήµατα που δεν µπορούν να εκφραστούν λεκτικά. «Οι ερωτήσεις σε παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση µπορεί να εγείρουν αρνητικά συναισθήµατα και ανικανότητα λεκτικής έκφρασης, ενώ η δηµιουργία εικόνων τα βοηθά να επεξεργαστούν την τραυµατική εµπειρία χωρίς να χρειαστεί να συζητήσουν». Όπως υποδεικνύει, τα µικρά παιδιά δεν έχουν τις γλωσσικές δεξιότητες να κατανοήσουν τι τους συνέβη, ενώ τα µεγαλύτερα παιδιά µπορεί να µην εµπιστεύονται τη λεκτική επικοινωνία, επειδή ο δράστης πιθανότατα τους είπε ψέµατα ή να τα απείλησε. Επιπρόσθετα, οι άλλοι ενήλικες µπορεί να µην τους πιστεύουν.

Τονίζοντας ότι η Εικαστική Ψυχοθεραπεία µπορεί να γίνει το καταφύγιο παιδιών και εφήβων, επισηµαίνει ότι «η µεγαλύτερη αξία της εικαστικής θεραπείας σε κακοποιηµένα παιδιά είναι ότι παρέχει την ευκαιρία να δώσουν φωνή στον πόνο τους, να αναρρώσουν από το τραύµα τους και να βρουν την ελπίδα µέσω της δηµιουργικής διαδικασίας κατά τη διάρκεια της θεραπείας».

Αν και στο εξωτερικό η Εικαστική Ψυχοθεραπεία αναγνωρίζεται ως αυτόνοµη επαγγελµατική κατηγορία και εναλλακτικός τρόπος ψυχοθεραπείας, στην Κύπρο δεν είναι τόσο γνωστή η ύπαρξη του κλάδου και φυσικά δεν έχει αναγνωριστεί επίσηµα, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Κατά συνέπεια, όπως υποδεικνύει η Μαρίνα Ιωάννου, η Εικαστική Ψυχοθεραπεία πρέπει να εισαχθεί όχι µόνο ως θεραπευτική παρέµβαση, αλλά και σαν εκπαίδευση. «Οι φορείς και οι κρατικές υπηρεσίες πρέπει να την αναγνωρίσουν ως σύγχρονο επαγγελµατικό και επιστηµονικό πεδίο και να κατοχυρωθεί, καθώς είναι ένα αναγνωρισµένο και ερευνητικά τεκµηριωµένο επιστηµονικό πεδίο».

Ποιες ανάγκες οδήγησαν στην ίδρυση του σωµατείου ΙΡΙΣ

«Μετά από όλες αυτές τις εµπειρίες µε τους φορείς, θεώρησα χρέος µου να ιδρύσω το ΙΡΙΣ µε πολύ κόπο και προσωπικές θυσίες, µε συνοδοιπόρους πολλούς αξιόλογους ανθρώπους από διάφορες επιστηµονικές ειδικότητες και να προσπαθούµε να δίνουµε λύσεις σε θύµατα ή και άλλα άτοµα, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, σεξουαλικού αυτοπροσδιορισµού, θρησκείας, φυλής, νοητικής κατάστασης ή αναπηρίας, που χρειάζονται καθοδήγηση για το πού και πώς να αποταθούν για να δώσουν ένα τέλος στο γολγοθά τους», ανέφερε µιλώντας στη «Χαραυγή» η Ράνια Ευριπίδου. Αναφέροντας ότι το σωµατείο άρχισε ήδη τις εκστρατείες ενηµέρωσης «µε σκοπό να δώσει ελπίδα, δύναµη, θέληση και θάρρος για να διεκδικήσει κάποιος τα δικαιώµατά του αλλά και να λυτρωθεί ψυχικά», τονίζει την «ανάγκη η κοινωνία να είναι συνέχεια αρωγός ενάντια στη βία».

Όπως εξηγεί, το ΙΡΙΣ λειτουργεί υποστηρικτικά σε συναφείς οργανισµούς που ασχολούνται µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα και ειδικότερα σε ό,τι αφορά θέµατα βίας, µε απώτερο σκοπό τη δηµιουργία νέων χώρων φιλοξενίας ευάλωτων συνανθρώπων µας, ενώ µέχρι την επίτευξη αυτού του στόχου θα στηρίζονται καταφύγια και χώροι φιλοξενίας που λειτουργούν από άλλους οργανισµούς». Έχει βοηθήσει µέχρι σήµερα µε διάφορους τρόπους περισσότερα από 200 θύµατα βίας να αποταθούν για βοήθεια σε διάφορους φορείς για ψυχολογική ή νοµική στήριξη, ενώ όσα θύµατα ένιωθαν έτοιµα, προχώρησαν µε τη στήριξή της σε καταγγελία στην Αστυνοµία.

Χρήστος Χαραλάµπους