Η λογική της εθνοκάθαρσης στο λόγο του ΥπΕσ

Του Χρίστου Χατζηιωάννου*

Ο Υπουργός Εσωτερικών σε άρθρο του σε ένθετο του Φιλελευθέρου (27 ∆εκεµβρίου 2020), αναφέρεται σε «προσφυγικό κόσµο», εννοώντας αποκλειστικά τους Ελληνοκυπρίους πρόσφυγες. Πρόκειται όντως για κοινότυπη χρήση της φράσης. Όµως δεν είναι ουδέτερη ή αθώα χρήση του πολιτικού λόγου. Τι σηµαίνει όταν «ο προσφυγικός κόσµος» εννοεί αποκλειστικά Ελληνοκύπριους εκτοπισθέντες; Σηµαίνει ότι οι υπόλοιποι άνθρωποι που είναι πρόσφυγες και ήδη ζουν και αρκετοί εργάζονται κιόλας στη χώρα µας, στην επικράτεια του Υπουργείου Εσωτερικών, αποκλείονται από τον «κόσµο». Είναι σοβαρό όταν αυτός που εφαρµόζει αυτή τη Λογική είναι ο Υπουργός Εσωτερικών, ο πολιτικός προϊστάµενος της Υπηρεσίας Ασύλου που παρέχει καθεστώς ασύλου και ο πολιτικός προϊστάµενος διυπουργικής επιτροπής για την ένταξη µεταναστών και προσφύγων. Και το κάνει σε κείµενο όπου εξαγγέλλει πολιτική.

Το ενθύµηµα του καθόλου αθώου γλωσσικού ολισθήµατος είναι ότι, από τη σκοπιά της υπουργικής προοπτικής οι µη-Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες εµπίπτουν έξω από τον κόσµο – δεν υπάρχουν σε αυτό τον κόσµο. Για το πολιτικό υποκείµενο που ορίζει την προσφυγική πολιτική του κράτους, αυτοί οι άνθρωποι υπάγονται στον υπό-κοσµο, όντας υπ-άνθρωποι. […]

Αυτή ακριβώς η χρήση των όρων αποτελεί γλαφυρό παράδειγµα θεσµικού ρατσισµού. Και ακόµα χειρότερα. Ακολουθώντας τη σκέψη της πολιτικής φιλοσόφου Χάνα Άρεντ: όπου η έννοια του «κόσµου» χρησιµοποιείται επιλεκτικά έτσι ώστε να αφορά µόνον κάποιους ανθρώπους και εξαιρώντας άλλους που είναι εξίσου εδώ, έχει ήδη λειτουργήσει η Λογική της Γενοκτονίας σε πρωτόλεια µορφή. Η εξαίρεση ανθρώπων βασίζεται σε εθνοκαθαρτική λογική που έχει ήδη ενεργοποιηθεί σε επίπεδο συµβολισµών (γλώσσας). Είναι η λογική που επιλέγει ποιος µετράει ως µέρος του «κόσµου» και ποιος όχι. Και λειτουργεί και στο επίπεδο του φαντασιακού, εκφράζοντας την επιθυµία να γίνει επιτέλους αυτό που συµβολίζεται, πραγµατικότητα.

∆εν έχει σηµασία αν ο Υπουργός Εσωτερικών χρησιµοποιεί εδώ την έννοια του «προσφυγικού κόσµου» ως υποκατηγορία τού «Κύπριοι πολίτες». Ο τίτλος του άρθρου του είναι «Η κρίση της πανδηµίας επιβάλλει πολιτικές που θα στηρίζουν τον πολίτη», και υπότιτλος «Στόχος η οικοδόµηση µίας καλύτερης και πιο ανθεκτικής κοινωνίας». Στο όνοµα µιας επιβεβληµένης στήριξης των πολιτών (αλλά -προσέξτε- όχι και των «µη-πολιτών»), και στο όνοµα µιας πιο «ανθεκτικής κοινωνίας», ο Υπουργός γρήγορα και αποτελεσµατικά προχωρεί σε εννοιακή κάθαρση- σε περιχάραξη των εννοιών έτσι ώστε αυτές να αφορούν µόνο Ελληνοκύπριους, και να εξαιρούν ξένους. […]

Θα µπορούσε κανείς να αντιτάξει: «µα τι σχέση έχει µια συµβολική χρήση γλώσσας µε εθνοκάθαρση/γενοκτονία; Είναι εντελώς διαφορετικό το πλαίσιο και το αποτέλεσµα». ∆εν ισχυρίζοµαι ότι η λογική του κειµένου είναι γενοκτονία. Αυτό που ισχυρίζοµαι είναι ότι η συγκεκριµένη λογική είναι εθνοκαθαρτική και είναι η ίδια που εξοπλίζει ή/και συνδέεται µε γενοκτονικές πρακτικές. Φέρει ο λόγος µέσα του γενοκτονικές τάσεις.

«Προσφυγικός κόσµος» λοιπόν σηµαίνει µόνο Ελληνοκύπριους εκτοπισθέντες. Οι άλλοι πρόσφυγες εξαιρούνται από τον κόσµο. Μήπως πιανόµαστε από πέντε λέξεις που ατυχώς ειπώθηκαν εν τη ρύµη του λόγου; Όχι, διότι ο αποκλεισµός ξένων προσφύγων από τον κόσµο δεν είναι τυχαίος, αλλά αποτελεί µέρος µιας αλληλουχίας – ενός συστηµατικού αποκλεισµού, που αντιστοιχεί σε πολιτικές που ήδη εφαρµόζονται. Αν δει κανείς το πολιτικό συγκείµενο θα διακρίνει πολιτικές πρακτικές «κάθαρσης». Η συµβολική περιχαράκωση λοιπόν συνοδεύεται από σωµατική. Η προσφυγιά των αιτητών ασύλου συστηµατικά αµφισβητείται από τον ίδιο τον Υπουργό. Αιτητές ασύλου άρχισαν να µπαίνουν ήδη «στη θέση τους» στο στρατόπεδο συγκέντρωσης «Πουρνάρα». ∆ηλαδή εκτός κόσµου, στη µέση του πουθενά. Και έχει ήδη βγει διάταγµα αποκλεισµού αιτητών ασύλου από τη Χλώρακα, µε επίκληση τον «κίνδυνο δηµογραφικής αλλοίωσης».

Επιπλέον, το άρθρο του Υπουργού αφορά σε πολιτικά µέτρα. Εµπεριέχει τον λόγο, τη λογική δηλαδή, που υιοθετεί ένας Υπουργός για να τεκµηριώσει την εξαγγελία πολιτικών που αφορούν στο προσφυγικό, το οποίο εµπίπτει στην αρµοδιότητά του. Η λογική που χρησιµοποιεί για να τεκµηριώσει περιχάραξη, είναι η λογική της εθνοκάθαρσης.

* ∆ιδάκτωρ Φιλοσοφίας, www.christoshadjioannou.com