Ο αυτισμός την περίοδο της πανδημίας και η επανένταξη, ένας δύσκολος δρόμος

Η πρώτη περίοδος της καραντίνας ήταν ένα μεγάλο σοκ για τις οικογένειες, γιατί τα παιδιά με αυτισμό έχουν το δικό τους πρόγραμμα και είναι δύσκολο να βγουν από τη δική τους ρουτίνα. Έχουν τις θεραπείες τους μέσα από την κοινωνικοποίηση. «Ο εγκλεισμός, το να μην πηγαίνουν σχολείο, να μην εκπαιδεύονται, το να χάνουν τη ρουτίνα τους, το να μένουν σπίτι έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται επιθετικά και να αναπτύσσουν άλλα ψυχοσωματικά συμπτώματα»

«Τα ειδικά σχολεία θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών και να επικεντρωθούν περισσότερο στη λειτουργικότερη διαχείριση της νέας πραγματικότητας»

 

Της Παρασκευής Πασκουή

Η πανδημία του κορονοϊού αποτελεί πρόκληση για τα παγκόσμια δεδομένα, πόσω μάλλον για τα παιδιά με αναπηρίες και αυτισμό. Μια πανδημία περιτριγυρίζει τους ανθρώπους με σκέψεις, άγχος, φόβο και πανικό. Οι προβληματισμοί είναι μεγάλοι, ειδικότερα για το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον. Με την έναρξη της πανδημίας, οι συνέπειες για τα παιδιά με αυτισμό ήταν σοβαρές. Ειδικοί, γονείς και εκπαιδευτικοί περιγράφουν στη «Χαραυγή» τις επιπτώσεις της καραντίνας, την τρέχουσα κατάσταση μετά από ένα χρόνο και τις δυσκολίες της επανένταξης των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον.

Η εκπαιδευτικός και μέλος του Συνδέσμου Αυτισμού Κύπρου, Χριστίνα Τρύφωνος, εξηγεί ότι τα άτομα με Διαταραχή Φάσματος Αυτισμού σε συνθήκες πανδημίας επηρεάζονται με διαφορετικό τρόπο και όχι όλα στον ίδιο βαθμό, αφού δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα «κοινωνικά σήματα» και «κοινωνικούς κανόνες» συμπεριφοράς. «Τα παιδιά δύσκολα μπορούν να ερμηνεύσουν τις πράξεις, τα νοήματα, τα συναισθήματα και τα λόγια των γύρω ανθρώπων. Επιμένουν σε συγκεκριμένες ρουτίνες και προτιμούν να ακολουθούν ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα, έτσι μια απρόβλεπτη αλλαγή μπορεί να προκαλέσει αίσθημα ανησυχίας». Η κα Τρύφωνος ανέφερε ότι ο αυτισμός είναι μια πάθηση με πολλά κομμάτια διαφορετικότητας. «Το κάθε παιδί έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό από ένα άλλο σε θέματα δυσκολιών, λειτουργικότητας, μπορεί να έχει διαφορετικά σύνδρομα ή και άλλες ιατρικές δυσκολίες».

Η εκπαιδευτικός υπογραμμίζει ότι η πρώτη περίοδος της καραντίνας ήταν ένα μεγάλο σοκ για τις οικογένειες, γιατί τα παιδιά με αυτισμό έχουν το δικό τους πρόγραμμα και είναι δύσκολο να βγουν από τη δική τους ρουτίνα. Έχουν τις θεραπείες τους μέσα από την κοινωνικοποίηση. «Ο εγκλεισμός, το να μην πηγαίνουν σχολείο, να μην εκπαιδεύονται, το να χάνουν τις ρουτίνες τους, το να μένουν σπίτι και να μην αντιλαμβάνονται το “απαγορεύεται να κυκλοφορήσουμε ή το δεν πρέπει” έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται επιθετικά και να αναπτύσσουν άλλα ψυχοσωματικά συμπτώματα»

Παιδιά εκτός ρουτίνας χωρίς να μπορούν να παρακολουθήσουν…

Η κα Αίμιλη Ζένιου, μητέρα αυτιστικού παιδιού, περιγράφει πώς βίωσε τις έντονες περιόδους της καραντίνας. «Οι περίοδοι της καραντίνας, των οποίων τα μέτρα και οι περιορισμοί ήταν πιο αυστηρoί, ήταν εξαιρετικά δύσκολοι, γιατί τα συγκεκριμένα παιδιά δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την κατάσταση, αλλά ούτε και να τηρούν όλους τους περιορισμούς». Η κα Ζένιου αναφέρει ότι το παιδί βγήκε εκτός ρουτίνας, με συνέπεια να κουράζεται και να αποδιοργανώνεται πολύ εύκολα. Επίσης, όπως προσθέτει, το παιδί δύσκολα μπορούσε να καταλάβει ότι δεν θα υπάρχει πλέον επίσκεψη στον παππού και στη γιαγιά, ή βόλτα στο πάρκο, καθώς και δύσκολο ήταν να του εξηγήσεις την κατάσταση, πόσω μάλλον να την αποδεχτεί. «Η ρουτίνα ήταν μονότονη, με αποτέλεσμα το παιδί να κουράζεται πιο εύκολα».

Το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον είναι υπεύθυνο για άλλη μια φορά για την τήρηση των προστατευτικών μέτρων στη νέα σχολική χρονιά. Η επανένταξη των παιδιών -ιδίως εκείνων με αναπηρίες ή αυτισμό- σε ένα νέο σχολικό περιβάλλον, προσαρμοσμένο στις συνθήκες της πανδημίας, θα είναι για ακόμη μια χρονιά δύσκολη.

Νέα σχολική χρονιά και rapid test

Όσον αφορά το μέλλον της διεξαγωγής της νέας σχολικής χρονιάς, δεν υπάρχει μέχρι στιγμής ενημέρωση από τα ειδικά σχολεία στους γονείς. Η εκπαιδευτικός και μέλος του Συνδέσμου Αυτισμού Κύπρου, κα Τρύφωνος, δήλωσε ότι «υπάρχει ο φόβος πάλι ίσως να αντιμετωπίσουμε τα ίδια προβλήματα». Τα προστατευτικά μέτρα, πρόσθεσε, τηρούνται, οι γονείς και ο Σύνδεσμος Αυτισμού Κύπρου κάνουν ό,τι μπορούν στα προγράμματα που λειτουργούν, ωστόσο η πανδημία είναι παντού καθώς και η διασπορά του ιού στην κοινότητα. «Θα θέλαμε το κράτος να επιδείξει περισσότερη ενσυναίσθηση στα δωρεάν rapid test για τους εξυπηρετούμενούς μας που επηρεάζονται αλλά και στους εμβολιασμούς. Δεν είναι εύκολο να επέμβεις ιατρικά ή και δειγματοληπτικά στα άτομα με αυτισμό, οπόταν θα θέλαμε τη συνεργασία του κράτους, ώστε να πηγαίνουν στα κέντρα μας οι ιατρικές υπηρεσίες και να τους κάνουν τα rapid test δωρεάν, όπως γινόταν μέχρι σήμερα ανεξαρτήτως των νέων μέτρων».

Η επανένταξη των παιδιών σε ένα νέο σχολικό περιβάλλον, προσαρμοσμένο στις συνθήκες της πανδημίας, θα είναι για ακόμη μια χρονιά δύσκολη, καθώς, όπως εξηγεί ο σχολικός ψυχολόγος Γιώργος Πογιατζής, τα σημαντικά στοιχεία της μαθημένης ρουτίνας των παιδιών με ειδικές ικανότητες έχουν διαταραχθεί. «Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς των παιδιών θα πρέπει να είναι έτοιμοι να διαχειριστούν αντιστάσεις και έντονες συμπεριφορές των παιδιών μέχρι να ομαλοποιηθεί το σχολικό πρόγραμμα και η ρουτίνα τους και καλούνται», όπως πρόσθεσε, «να ανατρέξουν στα αποθέματα μιας ήδη εξασθενημένης υπομονής, για να μπορέσουν να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τα παιδιά τους με τον καλύτερο και πιο λειτουργικό τρόπο».

Τα ειδικά σχολεία, σύμφωνα με τον κ. Πογιατζή, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών και να επικεντρωθούν περισσότερο στη λειτουργικότερη διαχείριση της νέας πραγματικότητας. «Σ’ ένα πρώτο επίπεδο, τα προστατευτικά μέτρα αναφορικά με την κοινωνική αποστασιοποίηση αποτελούν μια ιδιαιτερότητα στα ειδικά σχολεία, καθώς υπάρχει έντονη η ανάγκη φυσικής επαφής τις περισσότερες φορές με τους εκπαιδευτικούς και φροντιστές τους. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, τα αναλυτικά προγράμματα χρειάζονται να εντάξουν νέα δεδομένα, τα οποία προκύπτουν από την πανδημία και την ανάγκη προστασίας και υγείας των παιδιών, όχι μόνο της σωματικής αλλά και της ψυχικής, ενώ θα πρέπει να στηριχτούν τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς των παιδιών, έτσι ώστε να μπορέσουν να αποτελέσουν τους κύριους πυλώνες στήριξής τους», τονίζει.

Ο κ. Πογιατζής εξηγεί ότι τα παιδιά στη μεγάλη τους πλειοψηφία έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται ευκολότερα από τους ενήλικες στα όποια νέα δεδομένα καλούνται να διαχειριστούν. Η κάθε ηλικιακή ομάδα, έχοντας το ανάλογο και αντίστοιχο εύρος της κατανόησης των περιβαλλοντικών αλλαγών, συνηθειών και συμπεριφορών, δεδομένης της υποστήριξης από το οικείο περιβάλλον, μπορεί να επαναπροσδιορίσει με σχετική ευκολία τα νέα δεδομένα. Τη μεγαλύτερη δυσκολία την αντιμετωπίζουν οι ενήλικες στη ζωή των παιδιών, οι οποίοι καλούνται να διαχειριστούν μεγαλύτερες αντιστάσεις στην καθημερινότητά τους, οι οποίες προκύπτουν ως επί το πλείστον από χρόνια μαθημένων συμπεριφορών. Είναι πιο σημαντική στην εξίσωση η αλληλεπίδραση των σημαντικών ενηλίκων (φροντιστών) των παιδιών με τα ίδια τα παιδιά καθόλη τη διάρκεια χρονικής ανάπτυξης της πανδημίας.

Ο ίδιος συμβουλεύει τους γονείς ότι για να βοηθήσουν τα παιδιά χρειάζεται λίγος προσωπικός χρόνος, χωρίς ενοχές και τύψεις. Ακόμη, υπάρχει η δυνατότητα να μην «παλεύουν» μόνοι, υπάρχουν σύνδεσμοι, οργανωμένα σύνολα και επαγγελματίες που μπορούν να αποταθούν οι γονείς γι’ αυτή την υποστήριξη.