Οι εξαγγελίες για συνενώσεις δήμων επανέφεραν στο προσκήνιο τα δημοψηφίσματα

Αναγκαία η συγκατάθεση της τοπικής κοινωνίας

Οι εξαγγελίες του υπουργού για τις συνενώσεις δήμων και κοινοτήτων επανέφεραν στο προσκήνιο τα δημοψηφίσματα

Του Γιάννη Κακαρή

Η παρουσίαση της πρότασης για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως παρουσιάστηκε από τον μέχρι πρότινος Υπουργό Εσωτερικών, Κωνσταντίνο Πετρίδη, την περασμένη Δευτέρα, προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Με τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είπε ο υπουργός, γίνεται μετάβαση από την ετεροδιοίκηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση με κατοχύρωση της διοικητικής και οικονομικής αυτονομίας και αυτοτέλειας, μεταφορά νέων αρμοδιοτήτων που καθιστούν τους δήμους τον πυλώνα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, νέους μηχανισμούς ελέγχου, διαφάνειας και λογοδοσίας και ενδυνάμωση με νέους πόρους.

Μία από τις αντιδράσεις, όπως αυτή εκφράστηκε πριν ακόμα τις επίσημες ανακοινώσεις, έχει να κάνει με την ενημέρωση. Τοπικές κοινωνίες δηλώνουν ανενημέρωτες. Και από την άλλη λέχθηκε πως απαιτήσεις, θέσεις και απόψεις κομμάτων ικανοποιήθηκαν και σε άλλες περιπτώσεις δεν εισακούστηκαν καθόλου οι θέσεις των κατοίκων.

Η συγκατάθεση και η υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας αποτελεί σημαντικό προαπαιτούμενο, ώστε να μπει σε εφαρμογή και να ολοκληρωθεί η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στοιχεία που από ό,τι φαίνεται θα χρειαστεί προσπάθεια για να αποκτηθούν.

Μία θέση η οποία τίθεται έντονα και τυγχάνει ευρείας στήριξης είναι η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, θέση την οποία δεν υιοθετεί η κυβέρνηση. Η συζήτηση, ωστόσο, επαναφέρεται, ιδιαίτερα μετά και από τις νομικές γνωματεύσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας, αλλά και από άλλες που αναμένεται να ζητηθούν.

Όπως δήλωσε στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» ο δήμαρχος Γερίου, Νεόφυτος Παπαλαζάρου, με τον τρόπο που προτείνεται να γίνουν οι συνενώσεις είναι φανερό ότι εξυπηρετούνται σκοπιμότητες και συμφέροντα που δεν είναι προς όφελος του πολίτη, αλλά κάποιους εξυπηρετούν. Σημείωσε ότι χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπουργοποίηση δημάρχου, ώστε να μειωθεί η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας και να εκλείψει η δική του.

Άλλο ένα παράδειγμα αποτελεί ο Μητροπολιτικός Δήμος Λευκωσίας ο οποίος, όπως ανέφερε, αποτελείται από ανομοιογενείς περιοχές με πολύ μεγάλο αριθμό πληθυσμού. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περιθωριακές και παραμελημένες περιοχές.

Ο κ. Παπαλαζάρου υπέδειξε ότι επιβάλλεται η τοπική κοινωνία να τοποθετηθεί μέσω δημοψηφισμάτων, για το μέλλον της Τοπικής της Αρχής, όπως έγινε το 2011, όπου κλήθηκε να αποφάσισε αν θέλει να μετατραπεί το Συμβούλιο Βελτιώσεως σε δημαρχείο. Ωστόσο για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να ακολουθηθεί μια διαδικασία ωρίμανσης των συνθηκών. Όπως εξήγησε, καταλληλότερος τρόπος είναι σε μεταβατικό στάδιο να γίνουν πρώτα αναγκαστικές συμπλεγματοποιήσεις υπηρεσιών και ακολούθως συνενώσεις μέσα από δημοψηφίσματα.

Ο δήμαρχος της Δερύνειας, Άντρος Καραγιάννης, επανέλαβε την άποψη που εξέφρασε στη Γενική Συνέλευση της Ένωσης Δήμων ότι δηλαδή πρέπει να δοθεί το δικαίωμα στους δημότες να αποφασίσουν αν επιθυμούν συνένωση ή όχι, όπως έγινε με τη δημιουργία των δήμων. Αυτό είναι το νομοθετικό όπλο της κάθε Τοπικής Αρχής, αφού δεν μπορείς να αγνοείς τη νομοθεσία. Σημείωσε ότι «ο ενημερωμένος πολίτης είναι και ο πιο συνεργάσιμος. Για αυτόν το λόγο οφείλουμε να ενημερώνουμε τους πολίτες ως Τοπικές Αρχές αλλά και ως κυβέρνηση, πριν προχωρήσουμε σε οποιεσδήποτε συνενώσεις».

 

Παραβιάζεται η διάκριση εξουσιών

Νομική γνωμάτευση σχετικά με τα δημοψηφίσματα εξασφάλισαν αρκετοί ενδιαφερόμενοι, ώστε να ενισχύσουν τα επιχειρήματα στη φαρέτρα τους. Μια από τις γνωματεύσεις είναι αυτή που δημοσιεύθηκε τις προηγούμενες μέρες, η οποία εκπονήθηκε κατόπιν αιτήματος του Δήμου Πέγειας.

Όπως αναφέρει η γνωμάτευση, μεταξύ άλλων εγείρεται ζήτημα συνταγματικότητας, αφού η απόφαση για τις συνενώσεις μέσα από τη Βουλή αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση της διάκρισης των εξουσιών. Συγκεκριμένα, υποδεικνύεται ότι σύμφωνα με τη Νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, οι δήμοι και τα Δημοτικά Συμβούλια ασκούν εκτελεστική εξουσία σε τοπικό επίπεδο, ενώ ταυτόχρονα έχει πλέον ξεκάθαρα νομολογηθεί ότι η αρχή της διάκρισης των εξουσιών, η οποία είναι διάχυτη στο Σύνταγμά μας, δεν επιτρέπει την επέμβαση της νομοθετικής εξουσίας επί της εκτελεστικής εξουσίας.

Επιπρόσθετα υποδεικνύεται πως προκύπτει σοβαρή αντίφαση, μέσα από τον νέο Νόμο του 2019, αφού από τη μια δημιουργούνται από τον ίδιο το νόμο απευθείας νέοι δήμοι χωρίς να ερωτώνται οι άμεσα επηρεαζόμενοι και από την άλλη παραμένει η πρόνοια που προβλέπει τη διαδικασία διεξαγωγής δημοψηφίσματος σε περίπτωση που στο μέλλον υπάρχει επιθυμία για δημιουργία νέων δήμων.

Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι στο νομοσχέδιο του 2019 δεν περιέχεται καμία διάταξη και δεν καθορίζονται με κανέναν τρόπο οι περιπτώσεις στις οποίες μπορεί ένας δήμος να καταργηθεί, ακόμη κι αν έχει δημιουργηθεί μέσω της διαδικασίας δημοψηφίσματος.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι σύμφωνα με τον νομικό σύμβουλο επιδιώκεται η διαμέσου του νόμου απευθείας συνένωση των ήδη υφιστάμενων δήμων, οι οποίοι θα αντιμετωπίζονται πλέον ως δημοτικά διαμερίσματα. Ως εκ τούτου, η συνένωση υφιστάμενων δήμων στην ουσία εξυπακούεται την κατάργηση των υφιστάμενων δήμων και τη δημιουργία νέων. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τον σημερινό ισχύοντα νόμο, για να καταργηθεί ένας δήμος μπορεί μόνο μέσω δημοψηφίσματος ή όταν διαπιστωθεί πως για τρία συνεχόμενα έτη ο πληθυσμός του ήταν κάτω των 4.000 δημοτών.

 

Ενημέρωση και διάλογος επί της ουσίας

Το επόμενο διάστημα αναμένεται να ενταθούν οι συζητήσεις γύρω από τη μεταρρύθμιση, καθώς το νομοσχέδιο θα διέλθει του νομοτεχνικού ελέγχου και θα οδηγηθεί ενώπιον της Βουλής. Ως εκ τούτου οι συζητήσεις για τις αρμοδιότητες που δίνονται στους δήμους και την οικονομική αυτοτέλεια, αναμένεται να γίνουν σε μεγαλύτερο βάθος. Αυτής της συζήτησης δεν θα ξεφύγουν οι συνενώσεις, ούτε η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, με τα κόμματα να προσπαθούν να σχηματίσουν τις απαραίτητες πλειοψηφίες.

Το κυβερνητικό στρατόπεδο διαφωνεί με τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων, ενώ το ΑΚΕΛ και η ΕΔΕΚ τα προτάσσουν ως αναγκαία διαδικασία για μια υγιή και λειτουργική μεταρρύθμιση. Από την πλευρά του το ΔΗΚΟ τοποθετείται αρνητικά, θέτοντας διαδικαστικά κωλύματα.

Όπως εξηγεί ο επικεφαλής του Γραφείου Τοπικής Αυτοδιοίκησης του ΑΚΕΛ, Σταύρος Γερολατσίτης, για το ΑΚΕΛ είναι αυτονόητο ότι οι ενοποιήσεις δήμων ή και κοινοτήτων δεν μπορεί να γίνουν χωρίς μετρήσιμα κριτήρια και πως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να γίνει ανεκτό οι ενοποιήσεις να γίνονται με κομματικά κριτήρια ή με άλλες αλλότριες επιδιώξεις.

Όπως υπογράμμισε, οι ενοποιήσεις πρέπει να γίνουν στη βάση συγκεκριμένων μετρήσιμων κριτηρίων, γεωγραφικών, πληθυσμιακών, κοινωνικών και οικονομικών. Επιπρόσθετα θα πρέπει να διασφαλιστεί η ξεχωριστή οντότητα της κάθε Τοπικής Αρχής που θα συνενωθεί με τις άλλες και να μην επιτρέπεται η απονομή δεσπόζουσας θέσης στη μεγαλύτερη πληθυσμιακή Αρχή.

Θεωρούμε, υπέδειξε, ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα μεταβατικό στάδιο 3-5 χρόνων, κατά τη διάρκεια του οποίου θα λειτουργήσουν συμπλέγματα με κοινές υπηρεσίες δήμων και κοινοτήτων. Μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου, αυτά θα μπορούν μέσα από δημοψηφίσματα να ενοποιηθούν σε μεγαλύτερες οντότητες. Θα πρέπει δηλαδή η όποια ενοποίηση να είναι εθελούσια από τις τοπικές κοινωνίες.

Από την πλευρά της ΕΔΕΚ, ο επικεφαλής του αντίστοιχου γραφείου, Σάββας Ηλιοφώτου, διερωτήθηκε «εάν υπάρχει έστω και μειοψηφικά η απαίτηση να γίνουν δημοψηφίσματα, γιατί να μη γίνουν; Γιατί να φοβούμαστε τον κόσμο; Να τον ενημερώσουμε σωστά και να σεβαστούμε τη θέλησή του».

Σημείωσε ότι μπορούν να βγουν έξω στον κόσμο, να τον ενημερώσουν, να κάνουν ένα διάλογο μαζί του επί της ουσίας της μεταρρύθμισης και να κάνουν δημοψηφίσματα. Επιπρόσθετα, υπέδειξε πως «αν δεν δώσεις το εργαλείο του δημοψηφίσματος στον κόσμο, τότε δεν θα μάθει να το χρησιμοποιεί και να εκδηλώνει μέσα από τα δημοψηφίσματα τις πραγματικές του θέσεις και απόψεις».

Σχήμα οξύμωρο χαρακτήρισε το γεγονός ότι η κυβέρνηση λέει ότι προωθεί τη διεύρυνση της Δημοκρατίας και δίνεται η ευχέρεια δημιουργίας δημοψηφισμάτων για το αν θα γίνει ένα πάρκο ή ένας δρόμος, όμως από την άλλη φοβάται τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη μέγιστη πράξη που είναι οι συνενώσεις των δήμων.

Το ΔΗΚΟ υποδεικνύει πως είναι πρακτικά αδύνατον να γίνουν ξεχωριστά δημοψηφίσματα . Ωστόσο αναγνωρίζει το γεγονός ότι είναι πιο σωστή η επιβεβαίωση των συνενώσεων μέσα από τοπικά δημοψηφίσματα.

Όπως εξήγησε ο επικεφαλής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του ΔΗΚΟ, Μαρίνος Μουσιούττας, για να γίνουν οι συνενώσεις θα πρέπει να εγκρίνουν τη νέα μορφή όλες οι συνιστώσες. Για παράδειγμα, όταν είναι να συνενωθούν πέντε Τοπικές Αρχές θα πρέπει να δοθεί έγκριση και από τις πέντε. Αν όμως τα δημοψηφίσματα εγκριθούν από τις τέσσερις συνιστώσες και απορριφθούν από τη μία, δεν θα μπορούν να γίνουν. Επομένως αυτό θα οδηγήσει στη μη εφαρμογή της μεταρρύθμισης. Θα μπορούσε, υποστηρίζει, να γίνει ένα παγκύπριο δημοψήφισμα.

 

 

 

30 δήμοι και 50 κοινότητες… σε 17 δήμους

Με την πρόταση που παρουσίασε ο τέως Υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, προτείνεται η δημιουργία 17 νέων δήμων που θα προέλθουν από τις συνενώσεις 80 υφιστάμενων Τοπικών Αρχών, 30 δήμων και 50 κοινοτήτων. Ο πληθυσμός των δημαρχούμενων περιοχών αυξάνεται κατά 100.000 κατοίκους περίπου στους 700.000 κατοίκους, κάτι που ισοδυναμεί με το 83% περίπου του πληθυσμού από το 71% που είναι σήμερα. Σημαντικές είναι οι εξοικονομήσεις που θα προκύψουν από τις συγχωνεύσεις, οι οποίες κυμαίνονται μεταξύ 30 και 50 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τον υπουργό.

Μερικές από τις αρμοδιότητες στη νέα Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι η Ενιαία Αρχή Ανάπτυξης, μέσα από την οποία ο κάθε νέος δήμος θα εκδίδει τόσο την πολεοδομική όσο και την οικοδομική άδεια. Μια αρμοδιότητα που εκχωρείται παράλληλα με δύο άλλες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες σχετίζονται με την έκδοση αδειών. Επίσης δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης δημοτικής αστυνόμευσης, η δυνατότητα παροχής ενδοδημοτικών συγκοινωνιών και η δυνατότητα να είναι αναθέτουσες αρχές έργων, ώστε να ωριμάζουν εύκολα τα δικά τους αναπτυξιακά έργα χωρίς την όποια κρατική γραφειοκρατία. Επιπρόσθετα οι Σχολικές Εφορείες μεταφέρονται από το Υπουργείο Παιδείας στην εποπτεία των Τοπικών Αρχών, λειτουργώντας με ξεχωριστή νομοθεσία. Παράλληλα ενδυναμώνεται ο ρόλος των δήμων στην κοινωνική πολιτική ώστε να λειτουργούν αποτελεσματικότερα κοινωνικές στέγες, νηπιαγωγεία, γηροκομεία κ.α.

 

Η πρόταση έχει ως εξής:

 

Επαρχία Λευκωσίας – 4 νέοι δήμοι:

 

1. Μητροπολιτικός Δήμος Λευκωσίας (Λευκωσία, Στρόβολος, Άγιος Δομέτιος, Έγκωμη και Αγλαντζιά).

 

1. Λακατάμεια, Τσέρι και κοινότητα Συνοικισμού Ανθούπολης.

 

1. 3. Λατσιών και Γερίου.

 

1. Δήμος Νότιας Λευκωσίας – Ιδαλίου (Δήμος Ιδαλίου με τις κοινότητες Αλάμπρας, Λυμπιών, Νήσου, Πέρα Χωρίου, Ποταμιάς).

 

Επαρχία Λάρνακας – 4 νέοι δήμοι:

1. Δήμος Λάρνακας (Λάρνακα, Αραδίππου, Λειβάδια, Ορόκλινη).

1. Δήμος Μενεού – Δρομολαξιάς (Δρομολαξιά, Μενού, Κίτι, Περβόλια, Τερσεφάνου).

1. Λευκάρων (Λεύκαρα, Βάβλα, Δελίκηπος, Κάτω Δρυς, Κάτω Λεύκαρα, Κόρνος).

1. Αθηένου (Αθηένου, Αβδελερό).

Επαρχία Λεμεσού – 4 νέοι δήμοι:

1. Δήμος Λεμεσού (Λεμεσός, Μέσα Γειτονιά, Τσερκέζ Τσιβλίκ).

1. Δήμος Ανατολικής Λεμεσού (Άγιος Αθανάσιος, Γερμασόγεια και κοινότητα Αγίου Τύχωνα, Μουτταγιάκας, Αρκούντας, Φοινικαριών, Αρμενοχωρίου).

1. 3. Πολεμιδιών (Άνω και Κάτω Πολεμίδια).

1. Δήμος της Δυτικής Λεμεσού (Ύψωνας, Ασώματος, Σωτήρα, Ερήμη, Κολόσσι, Τραχώνι, Επισκοπή, Καντού και Ακρωτήρι).

Επαρχία Πάφου – 3 νέοι δήμοι:

1. Δήμος Πάφου (Πάφος, Γεροσκήπου, Αχέλια, Τίμη, Κονιά).

1. Δυτικής Πάφου (Πέγεια, Έμπα, Λέμπα, Κισσόνεργα και Χλώρακα).

1. Πόλις Χρυσοχούς (Πόλις Χρυσοχούς, Αργάκα, Μακούντα, Χρυσοχούς, Γουδί, Πελαθούσα, Κινούσα και Περιστερώνα).

Ελεύθερη Αμ/στος – 2 νέοι δήμοι:

1. Δήμος Αγίας Νάπας Πρωταρά (Παραλίμνι, Δερύνεια, Αγία Νάπα, Σωτήρα).

1. Δήμος Κοκκινοχωρίων (Αυγόρου, Λιοπέτρι, Φρέναρος, Αχερίτου και Άχνα).

Το 2024 η εφαρμογή της μεταρρύθμισης

Ως στάδιο προετοιμασίας πρέπει να θεωρούνται τα επόμενα 4,5 χρόνια, αφού σύμφωνα με τον υπουργό βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο η πρόταση αναβολής των εκλογών για το 2024. Όπως ανέφερε, το νομοσχέδιο για διεξαγωγή κοινών εκλογών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις Ευρωεκλογές αναμένεται να κατατεθεί πολύ σύντομα στη Βουλή. Ως εκ τούτου, η πλήρης εφαρμογή της μεταρρύθμισης ορίζεται για τον Μάιο του 2024.
Ερωτηθείς για το ενδεχόμενο να μην περάσει από τη Βουλή η προτεινόμενη μεταρρύθμιση, ο κ. Πετρίδης υπογράμμισε πως οι προτάσεις που γίνονται δεν είναι κάτι το θέσφατο και πως η κυβέρνηση θα μπορούσε να δεχτεί κάποιες εναλλακτικές επιλογές. Επεσήμανε την ανάγκη να μην καταστρατηγηθεί η ουσία της μεταρρύθμισης που είναι και οι εξοικονομήσεις «οι οποίες θα προκύψουν από τους δήμους και δεν μπορούν να προκύψουν με αύξηση του αριθμού των δήμων».

 

ΑΚΕΛ: Η μεταρρύθμιση δεν ήταν ποτέ θέμα αριθμών

Για το ΑΚΕΛ, η μεταρρύθμιση δεν ήταν ποτέ θέμα αριθμών. Όπως δήλωσε η Ελένη Μαύρου, μέλος του Π.Γ. του ΑΚΕΛ: «Θα εξετάσουμε την κυβερνητική πρόταση για αλλαγές στο Χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στη βάση των κριτηρίων της βιωσιμότητας, της αποτελεσματικότητας και -κυρίως- του ανθρώπινου χαρακτήρα των πόλεων που θέλουμε, και όχι της εξυπηρέτησης οποιωνδήποτε άλλων σκοπιμοτήτων.

 

Επαναλαμβάνουμε ότι για μας είναι σημαντικό οι προτεινόμενες αλλαγές στο χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να έχουν τη συναίνεση και στήριξη των τοπικών κοινωνιών και πρέπει να τεθούν σε δημοψήφισμα. Τονίζουμε την ανάγκη διασφάλισης της ξεχωριστής οντότητας κάθε περιοχής που θα συνενωθεί με άλλες διασφαλίζοντας ότι καμιά οντότητα δεν θα έχει δεσπόζουσα θέση.

Θεωρούμε επίσης ότι ένα μεταβατικό στάδιο, κατά τη διάρκεια του οποίου θα λειτουργήσουν υποχρεωτικά συμπλέγματα υπηρεσιών, δήμων και κοινοτήτων, θα δώσει τη δυνατότητα κατανόησης των ωφελημάτων της μεταρρύθμισης και της αντιμετώπισης τυχόν προβλημάτων.

Η ίδρυση και λειτουργία Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης δημιουργεί λογικές συνέργειες και εξοικονόμηση πόρων και θα συμβάλει στην ενιαία αντιμετώπιση της δημιουργίας υποδομών που έχουν ανάγκη οι πόλεις και οι κοινότητές μας σήμερα.
Η κοινωνία έχει ανάγκη και απαιτεί μια ουσιαστική και ριζοσπαστική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και εμείς θα εργαστούμε προς αυτή την κατεύθυνση», δήλωσε μεταξύ άλλων η Ελένη Μαύρου.