“Σκέψεις απάνω στην εκπαίδευση του λαού”, του Τεύκρου Ανθία

Σκέψεις απάνω στην εκπαίδευση του λαού

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ είναι ο “ακρογωνιαίος λίθος” της Πολιτείας. Όπου υπάρχουνε σχολεία με σωστή κατεύθυνση κι εξελιγμένη αντίληψη της αποστολής των, όπου υπάρχουνε δάσκαλοι και καθηγητές –πραγματικοί παιδαγωγοί– απόλυτα συγχρονισμένοι και με πλήρη συναίσθηση του κοινωνικού τους ρόλου, όπου αυτοί οι σκαπανείς της νέας ζωής καλοπληρώνονται κι έχουνε στη διάθεσή τους όλα τα μέσα για να εργάζονται δημιουργικά κάτω από τις πιο ευνοϊκές συνθήκες, κι όπου το όλο σύστημα της αγωγής –τόσο απ’ την πλευρά του σχολείου, όσο κι απ’ την πλευρά της οικογένειας, καθώς επίσης και της κοινωνίας– παρουσιάζει μιαν ισορροπία αδιασάλευτη και βασισμένο απάνω στη βαθύτερη μελέτη όλων των προβλημάτων που αφορούνε τον κόσμο του παιδιού, τον ψυχικό, τον πνευματικό και τον υλικό, όπου, με άλλα λόγια, αποδίδεται η πρεπούμενη σημασία στην εκπαίδευση των νέων γενεών , παραδίδονται στην κοινωνία καλά στελέχη, καλοί πολίτες, άξιοι να συμβάλουνε στη γενική πρόοδο του λαού.

Είναι, ακόμη βασικό το ζήτημα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Τα παιδιά ανήκουνε στην Πολιτεία. Κι έχει αυτή καθήκον πάνω απ’ όλα να φροντίσει για τη μόρφωσή τους. Είναι πολύ παλιά και σκουριασμένη η αντίληψη πως τα αγαθά της γνώσης, της ψυχικής καλλιέργειας και της πνευματικής ανάπτυξης αποτελούν προνόμια των ολίγων. Έχει δικαιώματα στη μόρφωση κάθε παιδί, κάθε πολίτης. Κι αυτά τα δικαιώματα οφείλει να κατοχυρώσει έμπρακτα, με ένα άρτιο κι αμερόληπτο εκπαιδευτικό σύστημα –σε κάθε χώρα– η Πολιτεία.

Ιδού ακόμη ένα χρέος που διαγράφεται στον ορίζονται του μεταπολεμικού κόσμου. Χρέος, αληθινά επιτακτικό, και εύκολο να ξεπληρωθεί, μετά τον κοσμογονικό σημερινό αγώνα των ελεύθερων ανθρώπων . Όλος ο κόσμος ελπίζει και πιστεύει πως με το αίμα των εκατομμυρίων μαχητών που σβήσανε για ν’ ανατείλει η πολυπόθητη νέα ζωή, δεν θα γραφεί μονάχα ο κώδικας της υλικής ευημερίας της ανθρωπότητος, αλλά και της πνευματικής ανύψωσης των μαζών σ’ ένα ιδανικό επίπεδο.

Χαρακτηριστικό του νέου πνεύματος και των νέων ζυμώσεων για μια μεταπολεμική εκπαιδευτική αναγέννηση είναι και το αξιοσημείωτο γεγονός πως ήδη στην Αγγλία έχουν εκπονηθεί και θα τεθούν σε εφαρμογή καινούργια εκπαιδευτικά σχέδια, που θέτουνε τη λαϊκή μόρφωση πάνω σε νέες βάσεις.

Θεμελιώδες είναι κυρίως το σχέδιο για την επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης μέχρι τον 15ο χρόνο της ηλικίας των μαθητών κι αργότερα –όταν υπάρξουν επαρκή σχολικά κτίρια– μέχρι τον 16ο χρόνο.

Το σχετικό νομοσχέδιο περιλαμβάνει 110 παραγράφους και κρίνεται ως το εκτενέστερο κι αδρότερο σχέδιο εκπαιδευτικής αναμόρφωσης, που γίνηκε μέχρι σήμερα στην Αγγλία.

Η εφαρμογή του θ’ αρχίσει την 1η Απριλίου του 1945, κι εξασφαλίζονται όλες οι προϋποθέσεις για την επιτυχία του. Όλοι οι γονείς θα ’ναι υπόχρεοι να στέλλουν τα παιδιά τους στο σχολείο μέχρι τον 15ο κι ύστερα τον 16ο χρόνο της ηλικίας τους. Και θα τιμωρούνται αυστηρά αν παραλείπουν να εκτελέσουν ή και να παραμελούνε το καθήκον τους αυτό.

Αλλά και μια άλλη καινοτομία στο βρετανικό εκπαιδευτικό σύστημα: Σύμφωνα με το Σχέδιο, θα λαμβάνονται μέτρα εναντίον των εφήβων που δεν θα συνεχίζουν τις σπουδές των στα ειδικά Κολέγια μέχρι 18 χρόνων. Ουσιαστικά, λοιπόν, η υποχρεωτική εκπαίδευση θα καθιερωθεί μέχρι τον 18ο χρόνο.

Κι αντιλαμβάνεται ο καθένας, πόσο ψηλότερο θα ’ναι το μορφωτικό επίπεδο των νέων γενεών, όταν θα φοιτούνε τόσα χρόνια τα παιδιά στους διαφόρους τύπους των σχολείων, που θα τους δίνουν, βέβαια, και τη γενική εγκυκλοπαιδική μόρφωση μαζί με την απαραίτητη ψυχική καλλιέργεια, αλλά και τα εφόδια για την πρακτική αντιμετώπιση της ζωής.

Ξεχωριστής σημασίας είναι κι η πρόνοια του Σχεδίου για τα σωματικώς και διανοητικώς καθυστερημένα παιδιά.

Είναι γνωστό, πως εδώ στον τόπο μας, και σ’ άλλους τόπους, το Σχολείο μοιάζει σαν ένα τρομερόν οδοστρωτήρα, που ζητά να ισοπεδώσει όλους τους παιδικούς εγκεφάλους. Γι’ αυτό και τίποτε δεν γίνεται για τα “ελαττωματικά” παιδιά. Αλλά τα βασανίζουν και τ’ αδικούνε περισσότερο απ’ τη Φύση, ζητώντας να εφαρμόσουν το ίδιο Αναλυτικό Πρόγραμμα και το ίδιο διδακτικό σύστημα για ιδιοφυΐες, για έξυπνα παιδιά και για “εκ γενετής” αδικημένα.

Αυτά, λοιπόν, τα θύματα της μοίρας των, έρχεται να προστατεύσει και να περιβάλει με στοργή το νέο Σχέδιο, προνοώντας για πιο ποικίλη και συστηματική ειδική εκπαίδευση.

Εννοείται, για να εφαρμοσθούνε όλα αυτά, χρειάζονται πολλά λεφτά. Υπάρχει όμως και η σχετική πρόνοια: Τα έξοδα για τον πρώτο χρόνο θ’ ανεβούνε στα πέντε εκατομμύρια λίρες. Ογδόντα εκατομμύρια, για τη συνολική εφαρμογή του Σχεδίου.

Ποτέ δεν είναι μάταιον όσο χρήμα κι αν ξοδεύεται για την Εκπαίδευση. Μάλιστα, πάντα θαν’ λιγότερο απ’ ό,τι θα ’πρεπε να διαθέτει η κάθε χώρα.

Αυτό οφείλουν να το προσέξουν παντού –κι εδώ στον τόπο μας– οι αρμόδιοι.

Και κάτι άλλο: Η εκπαίδευση στην Αγγλία είναι σήμερα υποχρεωτική μέχρι τον 14ο χρόνο. Γιατί στην Κύπρο εκκρεμεί τόσον καιρό αυτό το ζήτημα;

Τεύκρος Ανθίας, Περιοδικό Φλόγα, 1944

Γραμμές Κύπριων λογοτεχνών για το μήνα Αύγουστο σε όλο τον Ορίζοντα. Αυτή τη βδομάδα ένα μικρό αφιέρωμα σε κείμενα–παρεμβάσεις του Τεύκρου Ανθία και Θοδόση Πιερίδη που τα 50 χρόνια από το θάνατό τους γίνονται αφορμή για να μιλήσουμε ξανά για αυτούς, να δούμε ξανά το έργο τους, να διαβάσουμε την άποψή τους για θέματα που παραμένουν σύγχρονα.