«Αγκάθια» στις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις

Στα ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό, ΗΠΑ και Τουρκία βρίσκονται σε μόνιμη πια δυναμική υποβόσκουσας έντασης

Του ειδικού μας συνεργάτη, Βαγγέλη Αρεταίου

Για «βαθιά δυσλειτουργική» σχέση με αρνητικές προοπτικές ανάμεσα στην Τουρκία και στις ΗΠΑ κάνουν λόγο διπλωμάτες που παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις εκτιμώντας πάντως ότι παρά τις δυσλειτουργίες, οι σχέσεις Άγκυρας – Ουάσινγκτον δύσκολα θα βρεθούν σε τροχιά ανοιχτής μετωπικής σύγκρουσης.

Ωστόσο, οι συσσωρευόμενες δυσλειτουργίες αυξάνουν τις πιέσεις στον Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος καλείται να αντιμετωπίσει συστηματικά πλέον «προειδοποιητικά πυρά» εκ μέρους της αμερικανικής διοίκησης και πολιτικής, ενώ η όξυνση του αντι-αμερικανικού αισθήματος στην τουρκική κοινή γνώμη δεν του δίνει πολλά περιθώρια ελιγμών ούτε στο εξωτερικό ούτε στο εσωτερικό.

Η παρουσία του Τούρκου Προέδρου στη Νέα Υόρκη, για τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, έφερε πάλι στο προσκήνιο τις βαθιές διαφορές του με τον Πρόεδρο Μπάιντεν και παράλληλα ερμηνεύτηκε ως ακόμα μια ένδειξη της απομόνωσης του Ταγίπ Ερντογάν στη διεθνή σκηνή.

Η αμερικανική διοίκηση και οι πολιτικές ελίτ παίρνουν όλο και πιο μεγάλες αποστάσεις από την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν, ενώ την ίδια ώρα το Κογκρέσο πιέζει για επιπλέον κυρώσεις εις βάρος της Τουρκίας όσον αφορά την αγορά των ρωσικών S400 και ζητά να γίνει επίσημη έρευνα για να διαπιστωθεί αν οι Γκρίζοι Λύκοι είναι ή όχι τρομοκρατική οργάνωση. Σαφής ήταν και η νέα προειδοποίηση της Ουάσινγκτον για επιπλέον κυρώσεις σε περίπτωση που η Τουρκία αποφασίσει να αγοράσει κι άλλους S400, λίγες μόλις μέρες πριν τη συνάντηση του Τούρκου Προέδρου με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο Σόσι.

Οργή Μπαχτσελί εναντίον ΗΠΑ

Ο de facto κυβερνητικός εταίρος και σύμμαχος του Ταγίπ Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αρχηγός του Κόμματος της Εθνικιστικής Δράσης και των Γκρίζων Λύκων, δεν κρύβει την οργή του απέναντι στις ΗΠΑ, οξύνοντας έτσι το ήδη τεταμένο κλίμα αντι-αμερικανισμού στην Τουρκία.

Η εσωτερική αυτή διάσταση του αντι-αμερικανισμού, ο οποίος διέπει κάθετα και οριζόντια τόσο την κοινωνία όσο και ένα πολύ μεγάλο μέρος της τουρκικής διοίκησης αποτελεί βασική πρόκληση για τον Ταγίπ Ερντογάν καθώς τον περιορίζει διαρκώς στις κινήσεις του, πόσω μάλλον σε μια περίοδο την οποία πολλοί στην Τουρκία ονομάζουν πια ως «μακρά προεκλογική περίοδο».

Εκτός από τη Λιβύη και τον Καύκασο, και εν μέρει το Αφγανιστάν, όπου Τουρκία και ΗΠΑ συντονίζονται και κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, σε όλα τα άλλα μέτωπα των τουρκο-αμερικανικών σχέσεων οι δύο χώρες βρίσκονται ουσιαστικά σε αντίθετα στρατόπεδα. Τόσο στο μέτωπο της Συρίας και των Κούρδων όσο και στο μέτωπο των τουρκο-ρωσικών σχέσεων και των S400, Άγκυρα και Ουάσινγκτον βρίσκονται σε μόνιμες εντάσεις χωρίς πραγματικές προοπτικές συναίνεσης και συνεργασίας, ενώ και στα ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό, ΗΠΑ και Τουρκία βρίσκονται σε μόνιμη πια δυναμική υποβόσκουσας έντασης. Οι σχέσεις των ΗΠΑ με τους Κούρδους της Συρίας αποτελεί βασικό «αγκάθι» στις τουρκο-αμερικανικές σχέσεις και υποσκάπτει όλες τις προοπτικές επαναφοράς των σχέσεων σε μια κανονική τροχιά.

Παράλληλα, η υπόθεση της τουρκικής τράπεζας Halkbank, η οποία κατηγορείται στις ΗΠΑ για πολύ σοβαρή παράκαμψη αμερικανικών κυρώσεων εις βάρος του Ιράν, εξακολουθεί να αιωρείται σαν δαμόκλειος σπάθη ανάμεσα στην Άγκυρα και την Ουάσινγκτον.

Παιχνίδι Ερντογάν ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία

Η πρόσφατη συμφωνία ΗΠΑ, Ηνωμένου Βασιλείου και Αυστραλίας, AUKUS, απέναντι στην Κίνα εκτιμάται από βετεράνους Τούρκους διπλωμάτες ως ένδειξη μείωσης της εμπλοκής των ΗΠΑ στην περιοχή γύρω από την Τουρκία και αυτό, σε συνδυασμό με την αρνητική εικόνα της Τουρκίας του Ταγίπ Ερντογάν στην Ουάσινγκτον, ανησυχεί ιδιαίτερα κύκλους της τουρκικής αντιπολίτευσης.

Ο Τούρκος Πρόεδρος προσπαθεί απεγνωσμένα να συνεχίσει το παιχνίδι του ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία αλλά αυτό, όπως εκτιμούν διπλωμάτες και αναλυτές, τον αποξενώνει όλο και πιο πολύ από την Ουάσινγκτον και την ίδια ώρα αυξάνει την εξάρτηση της Τουρκίας από τη Μόσχα. Και αυτό όχι μόνο στη διεθνή σκηνή, καθώς και σε άλλα ζητήματα που αφορούν άμεσα την τουρκική οικονομία, με κυριότερο το φυσικό αέριο. Μεγάλα συμβόλαια παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία λήγουν μέχρι το τέλος του έτους και όπως εκτιμούν αναλυτές στην Τουρκία, η Μόσχα έχει σαφώς «το πάνω χέρι» στις διαπραγματεύσεις στις οποίες η Άγκυρα θα αναγκαστεί να κάνει σημαντικές υποχωρήσεις σε διάφορα μέτωπα.

Στη Συρία, και κυρίως στην περιοχή του Ιντλίμπ στη βορειο-δυτική Συρία, η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε μόνιμη σχεδόν ένταση λόγω των τζιχαντιστών και της θολής στάσης της Άγκυρας, ενώ η Μόσχα συνεχίζει να διατηρεί σχέσεις με τους Κούρδους της Συρίας, προς μεγάλη απογοήτευση της Άγκυρας.

Οι καιροί που ο Ταγίπ Ερντογάν μπορούσε να «παίζει» ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία φαίνεται ότι τελειώνουν, έγραψε ο πρώην διπλωμάτης και αναλυτής Aydin Selcen στην αντιπολιτευόμενη εφημερίδα GazeteDuvar, τονίζοντας ότι μαζί με τις προκλήσεις στην εξωτερική πολιτική, ο Τούρκος Πρόεδρος καλείται τώρα να αντιμετωπίσει και μια όλο και πιο καλά συντονισμένη αντιπολίτευση.