Αρχή με μια μονοκοινοτική Επιτροπή Αλήθειας

Του Αχιλλέα Δημητριάδη*

Τον Ιούλιο είχα θέσει το ερώτηµα: Επιτροπή Αλήθειας για την Κύπρο;

∆υστυχώς, δεν προκάλεσε ιδιαίτερη συζήτηση και σίγουρα δεν υπήρξε καµία απάντηση. Τα πράγµατα όµως ίσως έχουν αλλάξει µετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων (Ε∆Α∆) στην υπόθεση Βασιλείου κ.α. εναντίον της Κύπρου, που εκδόθηκε στις 31 Αυγούστου 2021. […]

Το Ε∆Α∆ διαπίστωσε ότι η Κυπριακή ∆ηµοκρατία είχε θετική υποχρέωση, κάτω από το Άρθρο 8 (που προστατεύει την ιδιωτική και την οικογενειακή ζωή) να ενηµερώσει την οικογένεια για την πρόοδο των ερευνών, την πιθανότητα να είναι νεκρός ο δικός τους άνθρωπος και το χώρο ταφής της σορού σε µαζικό τάφο σε περιοχή της Κύπρου που βρίσκεται υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης.

Με τη συγκεκριµένη απόφαση το Ε∆Α∆ απέρριψε την αναφορά του Ανωτάτου ∆ικαστηρίου της ∆ηµοκρατίας σε «πολιτικές διαστάσεις» τις οποίες επικαλέστηκε για να αιτιολογήσει την καθυστέρηση στην εκταφή της σορού. Το Ε∆Α∆ επεσήµανε ότι η ∆ηµοκρατία δεν είχε επιδείξει ένα τέτοιο συµφέρον (σε ό,τι αφορά την καθυστέρηση έρευνας και πληροφόρηση;), το οποίο θα υπερτερούσε του δικαιώµατος των αιτητών για ενηµέρωση.

∆εν θα αναλύσω την εν λόγω απόφαση, δεδοµένου ότι οποιοσδήποτε µπορεί να την µελετήσει στον ακόλουθο σύνδεσµο http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-211595

Το θέµα που θα ήθελα να συζητήσω είναι πώς η εκτέλεση της απόφασης του Ε∆Α∆ σε αυτή την περίπτωση θα µπορούσε να επισπεύσει τη σύσταση µιας Επιτροπής Αλήθειας, στο µοντέλο της Νότιας Αφρικής του Νέλσον Μαντέλα, όπως έχω ήδη περιγράψει.

Μια απόφαση του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου έχει τρία επίπεδα εκτέλεσης: (α) καταβολή αποζηµιώσεων για δίκαιη ικανοποίηση (β) ατοµικά µέτρα και (γ) γενικά µέτρα.

Η καταβολή αποζηµιώσεων και εξόδων είναι απλή και η κυβέρνηση έχει 3 µήνες να συµµορφωθεί. Αυτό καλύπτει το θέµα της δίκαιης ικανοποίησης.

Τα ατοµικά µέτρα µπορούν να περιλαµβάνουν µια έρευνα για τους λόγους και τις «πολιτικές διαστάσεις» που ήταν η αιτία της καθυστέρησης.

Σε συνάρτηση µε τα γενικά µέτρα, θα µπορούσε να προσαρµοστεί και να λειτουργήσει µια Επιτροπή Αλήθειας. Το σκεπτικό είναι να ακουστούν µαρτυρίες και να γίνει έρευνα για τη συνεχή παράλειψη, όχι µόνο προς όφελος της οικογένειας Βασιλείου αλλά και άλλων που είχαν ταφεί στον οµαδικό τάφο. Η κίνηση αυτή θα απαιτήσει µόνο έρευνα στα αρχεία της κυβέρνησης και προφορική µαρτυρία δηµοσίων υπαλλήλων και άλλων που δεν έχουν καµία σχέση µε Τουρκοκυπρίους ή ακόµα µε την Τουρκία.

Αυτή η προσπάθεια είναι αποκλειστικά θέµα των Ελληνοκυπρίων και η πρόταση που καταθέτω δηµόσια αφορά τη δηµιουργία Επιτροπής Αλήθειας που θα λειτουργεί µόνο κοινοτικά, δηλαδή µόνο εντός της ελληνοκυπριακής κοινότητας.

Όταν οι Ελληνοκύπριοι τακτοποιήσουν τα του οίκου τους, τότε θα έχουν αποκτήσει την εµπειρία και το ηθικό υπόβαθρο ώστε να απευθυνθούν προς τους Τουρκοκυπρίους και την Τουρκία για να λειτουργήσουν την Επιτροπή Αλήθειας σε δικοινοτικό επίπεδο, όπως θα έπρεπε να ήταν από την αρχή.

Πιστεύω ότι αυτό δεν είναι δύσκολο. Είναι µια απλή διαδικασία µε τρία βήµατα:

(α) Οι όροι εντολής της ∆ιερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούµενους (∆ΕΑ) θα µπορούσαν να τροποποιηθούν. Μπορείτε να διαβάσετε το κείµενο των εισηγήσεων στη διεύθυνση www.truthnowcyprus.org

(β) Ο Περί Αποδείξεως Νόµος (ΚΕΦ 9) θα πρέπει να τροποποιηθεί περαιτέρω ώστε οποιαδήποτε µαρτυρία δοθεί σε τέτοια έρευνα να µην µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε οποιαδήποτε ποινική, αστική ή διοικητική διαδικασία ενώπιον οποιουδήποτε ∆ικαστηρίου.

(γ) Τελευταίο αλλά εξίσου σηµαντικό, οι εσωτερικοί κανονισµοί που θα διέπουν τη λειτουργία της Επιτροπής Αλήθειας θα πρέπει να ετοιµαστούν µε τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλίσουν ότι η αλήθεια και η µεταµέλεια θα αποτελέσουν το αντάλλαγµα για αµνηστία, όπως αναφέρεται πιο πάνω.

Το πραγµατικό ερώτηµα είναι κατά πόσον η κυπριακή κυβέρνηση, ή καλύτερα η ελληνοκυπριακή κοινότητα, έχει το θάρρος να αντιµετωπίσει την αλήθεια. Και αυτή η αλήθεια αφορά το τι έκαναν µέλη αυτής της κοινότητας σε άλλα µέλη της δικής τους κοινότητας. Αυτό θα µπορούσε να είναι το σκαλοπάτι που θα µας οδηγήσει µπροστά σε µια δικοινοτική Επιτροπή Αλήθειας. Θα µπορούσε να είναι η εξέλιξη της ∆ΕΑ, η οποία θεωρώ ότι έχει υπηρετήσει το σκοπό για τον οποίον είχε συσταθεί.

Ενδεχοµένως αυτό να αποτελεί ένα καλό σηµείο για να ξεκινήσει η συζήτηση στην κοινωνία µας.

Το ζητούµενο δεν είναι η τιµωρία αλλά η διακρίβωση της αλήθειας, µε την ελπίδα ότι θα έρθουν καλύτερες µέρες σε αυτό το νησί και ότι αυτές οι πληροφορίες θα δοθούν ενόσω οι άνθρωποι που τις έχουν και αυτοί που θέλουν να τις λάβουν είναι ακόµα εν ζωή.

* Νοµικός